ΕΦΕΤ: Όλα τα μέτρα για να τρώμε με ασφάλεια στο σπίτι – Πρέπει να τα ξέρουμε όλοι

Μιχάλης Θερμόπουλος
20 Οκτωβρίου 2022 | 11:30

Τα μέτρα που μας προστατεύουν κατά την προετοιμασία γευμάτων στο σπίτι, αφορούν όλα τα στάδια από τα οποία εξαρτάται η ασφαλής προμήθεια, προετοιμασία και κατανάλωση τροφίμων.

Πολλοί καταναλωτές απορούν για το τι πρέπει να κάνουν για να τρώνε με ασφάλεια στο σπίτι. Τι σημαίνει “καθημερινές συνθήκες υγιεινής” που το ακούμε συνέχεια;

Για να απαντηθούν οι ερωτήσεις, ο ΕΦΕΤ τις ομαδοποίησε ακολουθώντας τα πέντε “κλειδιά” ορθής υγιεινής πρακτικής και ασφάλειας τροφίμων, σύμφωνα με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, προκειμένου να καταναλώνουμε τα τρόφιμα με ασφάλεια στο σπίτι.

Τα εν λόγω “κλειδιά” είναι τα εξής:

ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ: Καθαριότητα και απολύμανση σκευών και επιφανειών χειρισμού τροφίμων
ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ: Σαφής διαχωρισμός των μαγειρεμένων (έτοιμων-προς-κατανάλωση – ΕΚΠ) τροφίμων από τα ωμά., π.χ. με διατήρηση τους σε ξεχωριστούς περιέκτες, ή/και τοποθέτηση των μαγειρεμένων ή «ΕΠΚ» πάνω από τα ωμά!
ΕΠΑΡΚΗΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗ: Καλό μαγείρεμα/ψήσιμο ώστε η θερμοκρασία μαγειρέματος να φτάσει ως το κέντρο του τροφίμου. Αν αυτό είναι δυνατό, να γίνεται χρήση θερμομέτρου.
ΕΠΑΡΚΗΣ ΨΥΞΗ / ΚΑΤΑΨΥΞΗ: Διατήρηση των τροφίμων σύμφωνα με τις αναγραφόμενες συστάσεις θερμοκρασιακής συντήρησης στην ετικέτα τους ή/και τις ανάγκες σε ψύξη/κατάψυξη. Μην αφήνετε τα τρόφιμα που συντηρούνται υπό ψύξη να εισέρχονται στην επικίνδυνη θερμοκρασιακή ζώνη (5 έως 60°C) και μην αφήνετε τα κατεψυγμένα τρόφιμα (θερμοκρασία χαμηλότερη των -4°C, ή των -18°C) να αποψυχθούν αν δεν σκοπεύετε να τα μαγειρέψετε αμέσως.
ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ & ΝΕΡΟΥ: Χρήση πόσιμου νερού και ασφαλών πρώτων υλών, από έμπιστους προμηθευτές.

Γιατί να καθαρίζω και να απολυμαίνω τις επιφάνειες και τα εργαλεία στην κουζίνα;

Ο καθαρισμός και η απολύμανση επιφανειών και εργαλείων στην κουζίνα προστατεύει από τη μεταφορά παθογόνων μικροοργανισμών στα τρόφιμα που χειρίζεστε στο σπίτι.

Πως καθαρίζω τις επιφάνειες που χρησιμοποιώ για την προετοιμασία των γευμάτων στο σπίτι;

Όλες οι επιφάνειες που χρησιμοποιούνται για την προετοιμασία των γευμάτων στο σπίτι, πρέπει να καθαρίζονται με κατάλληλο απορρυπαντικό ή σαπούνι και νερό και να ξεπλένονται με νερό. Ενδείκνυται, μετά το αρχικό ξέπλυμα να ακολουθεί ξέπλυμα με βραστό νερό (π.χ. από το βραστήρα) των εργαλείων που χρησιμοποιούνται στην κουζίνα.

Μπορώ να χρησιμοποιώ χλωρίνη για την απολύμανση των επιφανειών προετοιμασίας γεύματος στην κουζίνα;

Όχι, αν δε νιώθετε αυτοπεποίθηση κατά τη χρήση χλωρίνης, αυστηρά σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. Αν δεν ακολουθείτε σωστά τις οδηγίες χρήσης της χλωρίνης, τότε αυτή μπορεί να σας προκαλέσει ερεθισμό ή αναπνευστικό πρόβλημα, ή να έρθει σε επαφή με έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα και να δράσει τοξικά αντί να σας προστατέψει. Για την απολύμανση των επιφανειών που προορίζονται για την προετοιμασία ενός γεύματος, πρέπει να χρησιμοποιείτε απολυμαντικά κατάλληλα για τρόφιμα και να ακολουθείτε πιστά τις οδηγίες χρήσης τους.

Τι πρέπει να προσέχω κατά την προμήθεια των τροφίμων και τη μεταφορά τους στο σπίτι;

Η προμήθεια τροφίμων αυτοπροσώπως από τις αγορές πρέπει να γίνεται με προγραμματισμό βάσει των ατομικών ή οικογενειακών διατροφικών αναγκών. Σ’ αυτό βοηθά η επιλογή με προσεκτική ανάγνωση της επισήμανσης (ετικέτας) στα συσκευασμένα τρόφιμα.

Από την επισήμανση μπορείτε να πληροφορηθείτε για την ορθό χειρισμό των τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων του τρόπου διατήρησης (ψύξη, κατάψυξη, ή εκτός ψυγείου), της ανάγκης μαγειρέματος ή κατανάλωσης ως έχει και την ημερομηνία λήξης ή ελάχιστης διατηρησιμότητας, καθώς και για τα διατροφικά τους δεδομένα, όπως τα συστατικά τους και τους ισχυρισμούς διατροφής και υγείας.

Είναι καλό να κάνετε τις αγορές σας βάσει ενός καταλόγου που έχετε ετοιμάσει (λίστας) και να κατατάσσετε τα τρόφιμα από τα λιγότερο προς τα περισσότερο ευπαθή (ευαλλοίωτα). Έτσι, θα βάζετε στο καλάθι πρώτα εκείνα που δεν αλλοιώνονται εύκολα και τελευταία τα πιο ευαλλοίωτα, τα οποία πρέπει να μπαίνουν πρώτα στο οικιακό ψυγείο, το συντομότερο μετά την επιστροφή στο σπίτι. Δηλαδή, τα τελευταία αγαθά που τοποθετείτε στο καλάθι είναι όσα παίρνετε από τα ψυγεία και τους καταψύκτες των καταστημάτων σε ισοθερμική τσάντα, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. Με αυτό το τρόπο διατηρείτε τη θερμοκρασία των προϊόντων (ψυκτική αλυσίδα) και τα προϊόντα διατηρούν αναλλοίωτα τα χαρακτηριστικά τους έως την προβλεπόμενη ημερομηνία που αναγράφεται στην επισήμανση (δηλαδή το εξωτερικό της συσκευασίας).

Πώς να καθαρίζω τα φρούτα και τα λαχανικά πριν την κατανάλωσή τους;

Τα φρούτα και τα λαχανικά ανάλογα με το είδος τους μπορείτε να τα καθαρίζετε πριν την κατανάλωσή τους ως εξής:

Μαρούλι και άλλα φυλλώδη λαχανικά

Γεμίζετε ένα μεγάλο μπολ με νερό και βυθίζετε τα λαχανικά σε αυτό. Περιστρέφετε τα λαχανικά για να απομακρύνετε οποιοδήποτε ξένο σώμα όπως χώμα, πετραδάκι κ.ά., και τα αφήνετε να παραμείνουν για ένα λεπτό ώστε το ξένο σώμα να πέσει στο κάτω μέρος. Η αλλαγή του νερού στο μπολ ή υπερχείλιση σε τρεχούμενο νερό θα βοηθήσει στην απομάκρυνση οργανικών ρύπων και ξένων σωμάτων. Τέλος, μπορείτε να τοποθετήστε τα λαχανικά σε ένα σουρωτήρι και να ξεπλύνετε καλά κάτω από τρεχούμενο κρύο νερό.

Ριζώδη, κονδυλώδη και βολβώδη λαχανικά (π.χ. Παντζάρια)

Τρίβετε με κρύο τρεχούμενο νερό με μια βούρτσα λαχανικών.

Ανθεκτικά λαχανικά και φρούτα

Για λαχανικά και φρούτα όπως φασολάκια, σπαράγγια, αγγούρια, μήλα, αχλάδια και ροδάκινα/βερίκοκκα , ξεπλένετε καλά κάτω από τρεχούμενο κρύο νερό χαμηλής πίεσης, ενώ τρίβετε απαλά με τα χέρια μας διασφαλίζοντας ότι έχουν πλυθεί όλες οι πλευρές χωρίς να τα τραυματίσετε. Αφήνετε τα λαχανικά να στεγνώσουν σε ένα καθαρό σουρωτήρι εάν χρειαστεί.

Τρυφερά / Ευπαθή λαχανικά και φρούτα

Για πιο μαλακά / τρυφερά/ευπαθή προϊόντα όπως τομάτες, ώριμα πυρηνόκαρπα ( κεράσια, μάνγκο κ.α.), άλλα φρούτα, μανιτάρια και μούρα, ξεπλένετε κάτω από τρεχούμενο κρύο νερό χαμηλής πίεσης, γυρίζοντας τα προϊόντα απαλά με τα χέρια σας για να βεβαιωθείτε ότι όλες οι πλευρές ξεπλένονται αλλά δεν τραυματίζονται. Αφήνετε τα λαχανικά σε μια καθαρή πετσέτα κουζίνας ή χαρτοπετσέτες για να στεγνώσουν, ώστε να μην συνθλίβονται. Επειδή οι μπανάνες ξεφλουδίζονται, πρέπει απλά να θυμάστε να πλένετε τα χέρια σας μετά το ξεφλούδισμα και πριν αγγίξετε ή καταναλώσετε την (εσωτερική) σάρκα.

Πώς πρέπει να καθαρίζω το ψυγείο μου;

Όλες οι επιφάνειες του ψυγείου και της κουζίνας πρέπει να καθαρίζονται και να απολυμαίνονται περιοδικά.

Το ψυγείο σας πρέπει να το καθαρίζετε, ιδιαίτερα στις λαβές ανοίγματος στα ράφια της πόρτας και τους εσωτερικούς χώρους αποθήκευσης, ιδιαίτερα όπου υπάρχουν λεκέδες και αποξηραμένα υπολείμματα τροφίμων.
Ενδείκνυται να καθαρίζονται όλες οι επιφάνειες του ψυγείου με ένα πανάκι, εμποτισμένο με ζεστό νερό (πάνω από 40°C), στο οποίο θα έχετε διαλύσει λίγο σαπούνι και στη συνέχεια να ξεπλένονται καλά με νερό και να σκουπίζονται με καθαρή πετσέτα ή ρολό κουζίνας.
Αποφεύγετε για τον καθαρισμό του ψυγείου απορρυπαντικά ή/και σκληρά μέσα (π.χ. τραχείς σπόγγους και πανιά) που μπορούν αφενός να επηρεάσουν τη γεύση των τροφίμων, αφετέρου να φθείρουν τις επιφάνειες του ψυγείου, δημιουργώντας νέες εστίες «φωλιές») μικροβίων.

Μπορώ να χειρίζομαι ωμό κρέας ή ωμά πουλερικά με γάντια μιας χρήσης χωρίς να έχω πλύνει πρώτα τα χέρια μου;

ΟΧΙ! Προτού φορέσετε τα γάντια μιας χρήσης, προκειμένου να χειριστείτε ωμό κρέας ή ωμά πουλερικά, αλλά και οποιοδήποτε τρόφιμο, πρέπει τα χέρια σας να είναι πλυμένα και στεγνά και γενικώς να μεριμνάτε να μη λερωθεί η καθαρή επιφάνεια του γαντιού. Επίσης, αφού αφαιρέσετε τα γάντια μιας χρήσης, πρέπει να πλύνετε ξανά τα χέρια σας προτού πιάσετε άλλου είδους τρόφιμο. Τα γάντια δεν αποτελούν άλλοθι για τα άπλυτα χέρια. Πάντοτε το πρώτο μέλημα σας είναι να πλένετε σχολαστικά τα χέρια σας, καθώς ανά πάσα στιγμή το γάντι μπορεί να σκιστεί και το εν δυνάμει μολυσμένο ή ρυπαρό χέρι σας να έρθει σε επαφή με το τρόφιμο.

Πώς μπορώ να αποφύγω επιμολύνσεις από χειρισμούς στον χώρο της κουζίνας;

Να διαχωρίζετε τα τρόφιμα που θα υποστούν μαγείρεμα ή ψήσιμο από τα έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα όπως οι σαλάτες ή τα ήδη μαγειρεμένα τρόφιμα.
Να πλένετε τα χέρια σας πριν και μετά από τον χειρισμό διαφορετικών ειδών τροφίμων (π.χ. ωμό κρέας και ψημένη πίτσα).
Να χρησιμοποιείτε διαφορετικά εργαλεία και διαφορετικές επιφάνειες εργασίας για τα διαφορετικά είδη τροφίμων (π.χ. ωμό κρέας-λαχανικά) ή εναλλακτικά να καθαρίζετε πολύ καλά την επιφάνεια εργασίας και τα εργαλεία πριν χρησιμοποιηθούν για τον χειρισμό άλλων τροφίμων.

Είναι σωστό να πλένω το ωμό κοτόπουλο κάτω από τη βρύση πριν το μαγειρέψω;

Όταν πλένετε το ωμό κοτόπουλο κάτω από τη βρύση πριν το μαγειρέψετε, πρέπει να φροντίζετε για την αποφυγή της διασποράς του νερού πλύσης στο περιβάλλον της κουζίνας σας διότι μπορεί διάφορα βακτήρια που υπάρχουν στην επιφάνεια του κοτόπουλου να διασκορπιστούν- κατά το πλύσιμο- στον χώρο της κουζίνας σας, σε ακτίνα μέχρι 80 εκατοστά και να μολύνουν τα σκεύη σας, τα εργαλεία κουζίνας, τις επιφάνειες κοπής ή άλλα τρόφιμα. Επίσης όταν χειρίζεστε ωμό πουλερικό να πλένετε πολύ καλά τα χέρια σας καθώς και τα εργαλεία που χρησιμοποιείτε, πριν και μετά από τον χειρισμό του.

Ποια τρόφιμα λέγονται ευαλλοίωτα;

Τα τρόφιμα που περιέχουν μεγάλο ποσοστό πρωτεϊνών και υγρασίας και δεν είναι εμφανώς όξινα, όπως για παράδειγμα το κρέας, τα πουλερικά, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά, τα ψάρια και τα οστρακοειδή βοηθούν στη γρήγορη ανάπτυξη των μικροοργανισμών. Αυτά τα τρόφιμα ονομάζονται ευπαθή ή ευαλλοίωτα τρόφιμα (τρόφιμα υψηλού κίνδυνου) και πρέπει να προστατεύονται από επιμολύνσεις και να διατηρούνται σε θερμοκρασίες ψύξης (ή κατάψυξης όταν επισημαίνεται).

Τι είναι διασταυρούμενη επιμόλυνση («διαμίανση»);

Διασταυρούμενη επιμόλυνση είναι η έμμεση μόλυνση μαγειρεμένου τροφίμου ή τροφίμου που καταναλώνεται ως έχει, π.χ. σαλάτες λαχανικών, με μικροοργανισμούς προερχόμενους από ωμό τρόφιμο, μέσω μίας κοινής επιφάνειας, εργαλείου χειρισμού ή και ανθρώπινου χεριού (π.χ. μικροβιακή μόλυνση σαλάτας που τεμαχίστηκε στην ίδια επιφάνεια ή με ίδιο μαχαίρι με αυτό που χρησιμοποιήθηκε προηγουμένως για τεμαχισμό νωπού κοτόπουλου). Την πρακτική αυτή την αποφεύγουμε εντός της κουζίνας, κατά τη διατήρηση των τροφίμων, στο μαγείρεμα, αλλά και κατά την τοποθέτηση των τροφίμων στο ψυγείο. Τοποθετούμε τα έτοιμα μαγειρεμένα τρόφιμα σε δοχεία στα ψηλότερα ράφια του ψυγείου και τα ωμά στα κατώτερα ράφια.