Ημικαρβαζίδιο: Πιθανώς καρκινογόνα ουσία σε γυάλινες συσκευασίες από σάλτσες, μαγιονέζες, παιδικές τροφές– Τι λέει ο ΕΦΕΤ

Πρόσφατα το ημικαρβαζίδιο ανιχνεύθηκε στα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα, που κατά την παρασκευή τους χρησιμοποιείται το αζωδικαρβοαμίδιο (azodicarbonamide, ADC). Το αζωδικαρβοαμίδιο έχει χρησιμοποιηθεί για περισσότερο από 20 χρόνια για τη δημιουργία του εσωτερικού πλαστικού πώματος στα καπάκια γυάλινων περιεκτών. Το ημικαρβαζίδιο έχει επίσης ανιχνευθεί σε τρόφιμα που είναι συσκευασμένα σε γυάλινους περιέκτες, οι οποίοι έχουν σφραγισθεί με τα παραπάνω καπάκια.

Τι είναι το αζωδικαρβοαμίδιο (azodicarbonamide, ADC)

Το αζωδικαρβοαμίδιο έχει εγκριθεί στην ΕΕ ως «ουσία η οποία ενσωματώνεται στα πλαστικά προκειμένου να επιτευχθεί συγκεκριμένη τεχνική επίδραση στο τελικό προϊόν». Έχει εγκριθεί για χρήση ως διογκωτικό μέσο των πλαστικών υλικών που προορίζονται να είναι σε επαφή με τρόφιμα. Τα διογκωτικά μέσα προστίθενται στα πολυμερή κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας τους, ώστε να δημιουργούν μικρά μόρια αέρα σε όλο το πλαστικό. Η διαδικασία αυτή είναι απαραίτητη για να επιτευχθεί η σφράγιση της συσκευασίας, δηλαδή ο αποτελεσματικός πωματισμός στα μεταλλικά καπάκια των γυάλινων περιεκτών, ώστε να εξασφαλίζεται ότι τα τρόφιμα δεν μολύνονται από σκό-νη, έντομα ή άλλους εξωγενείς παράγοντες και ότι είναι μικροβιολογικά ασφαλή.

Είναι απαραίτητα τα πλαστικά πώματα;

Τα πώματα χρησιμοποιούνται για να διασφαλίζεται η αεροστεγής εφαρμογή των μεταλλικών καπακιών στους γυάλινους περιέκτες. Τα πώματα αυτά προστατεύουν το τρόφιμο που είναι στον περιέκτη από μικροβιακή μόλυνση, σκόνη, έντομα ή άλλους εξωγενείς παράγοντες, εξασφαλίζοντας ποιότητα και ασφαλή διατήρηση του τροφίμου μέχρι να ανοίξει η συσκευασία.

Σε ποια τρόφιμα έχει εντοπισθεί το ημικαρβαζίδιο;

Η παρουσία ημικαρβαζίδιου δεν συνδυάζεται με ένα συγκεκριμένο είδος τροφίμου αλλά με το είδος της συσκευασίας. Τα μεταλλικά καπάκια που περιέχουν εσωτερικά πλαστικό πώμα χρησιμοποιούνται σε πολλά τρόφιμα τα οποία συσκευάζονται σε γυάλινους περιέκτες όπως χυμοί φρούτων, μαρμελάδες, μέλι, παιδικές τροφές, τουρσιά, μαγιονέζα, μουστάρδα, σάλτσες κ.α.

Πόσο ημικαρβαζίδιο έχει ανιχνευθεί στα τρόφιμα;

Στα παραπάνω τρόφιμα τα επίπεδα του ημικαρβαζιδίου κυμαίνονται από μη ανιχνεύσιμα έως 25 ppb (parts per billion). Η υψηλότερη συγκέντρωση ημικαρβαζιδίου έχει αναφερθεί στις βρεφικές τροφές και πιθανά οφείλεται στη μεγαλύτερη αναλογία μεταξύ επιφάνειας πώματος και μάζας τροφίμου, δεδομένου ότι τα τρόφιμα αυτά είναι σε μικρές συσκευασίες. Αν θεωρήσουμε ότι ένα νήπιο 6 μηνών έχει βάρος 7,5 kg και ότι λαμβάνει τη μέγιστη περιεκτικότητα ημικαρβαζιδίου που έχει αναφερθεί, δηλαδή 25 ppb, τότε η πρόσληψη ημικαρβαζιδίου υπολογίζεται ότι είναι περίπου 2.3 μg/kg βάρους σώματος/ημέρα. Για τον παραπάνω υπολογισμό έχουν υποθετικά υιοθετηθεί δύο αποδοχές:

• (α) ότι χρησιμοποιούνται στη διατροφή των βρεφών και νηπίων αποκλειστικά εμπορικές τροφές συσκευασμένες σε γυάλινους περιέκτες και
• (β) ότι όλα τα τρόφιμα που καταναλώνονται περιέχουν το υψηλότερο επίπεδο ημικαρβαζίδιου

Eίναι το ημικαρβαζίδιο μία νέα ουσία;

Το ημικαρβαζίδιο είναι μία ουσία ήδη γνωστή στους χημικούς. Το αζωδικαρβοαμίδιο, από το οποίο προκύπτει το ημικαρβαζίδιο, έχει εγκριθεί στην ΕΕ ως διογκωτικό μέσο των πλαστικών για δεκαετίες. Όμως, η ανίχνευση του ημικαρβαζιδίου στα τρόφιμα και στα υλικά συσκευασίας αποτελεί ένα νέο δεδομένο και οφείλεται στην πρόοδο της επιστήμης και στη βελτίωση των εργαστηριακών αναλυτικών μεθόδων.

Ποια δεδομένα υπάρχουν μέχρι σήμερα για το ημικαρβαζίδιο;

Αρχικά είχε διατυπωθεί η άποψη ότι η παρουσία ημικαρβαζιδίου στα τρόφιμα ανιχνεύεται ως παραπροϊόν της εργαστηριακής μεθόδου ανάλυσης. Πρόσφατα πειραματικά αποτελέσματα αποδεικνύουν, ότι το ημικαρβαζίδιο δημιουργείται κατά την θερμική επεξεργασία του διογκωτικού μέσου αζωδικαρβοαμίδιου (το οποίο χρησιμοποιείται για τη δημιουργία εσωτερικών πωμάτων στα καπάκια των γυάλινων περιεκτών) και ότι μεταναστεύει από το πώμα στο τρόφιμο, δηλαδή η παρουσία του δεν είναι παραπροϊόν της αναλυτικής μεθόδου. Τα μέχρι σήμερα πειραματικά αποτελέσματα δείχνουν ότι το ημικαρβαζίδιο έχει ασθενή καρκινογόνο και γενοτοξική δράση (δηλαδή μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο γενετικό υλικό των κυττάρων). Τα αποτελέσματα αυτά, όμως, δεν είναι αρκετά για να οδηγήσουν σε οριστικό συμπέρασμα για το αν και σε ποιο βαθμό το ημικαρβαζίδιο αποτελεί κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία (πρόκληση καρκίνου). Οι ποσότητες ημικαρβαζιδίου στα τρόφιμα είναι πολύ χαμηλές και θα πρέπει να προσδιορισθεί ο βαθμός της ανθρώπινης έκθεσης στο ημικαρβαζίδιο μέσω της διατροφής καθώς και τα πιθανά in vivo αποτελέσματα. Επιπλέον, θα πρέπει να γίνουν τοξικολογικές και κινητικές μελέτες, ώστε να διευκρινισθεί αν το ημικαρβαζίδιο φτάνει στους ιστούς και, στην περίπτωση αυτή, να μελετηθεί η γενοτοξική δράση του ημικαρβαζίδιου στους ιστούς αυτούς.

Αποτελεί το ημικαρβαζίδιο κίνδυνο για τους καταναλωτές;

Οι εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι ο κίνδυνος για τους ενήλικες και για τα νήπια, εάν υπάρχει, είναι πολύ μικρός. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν αρκετά επιστημονικά δεδομένα ώστε να πραγματοποιηθεί μία ολοκληρωμένη και εμπεριστατωμένη εκτίμηση της επικινδυνότητας (risk assessment) του ημικαρβαζιδίου. Λαμβάνοντας όμως υπόψη τα μέχρι τώρα στοιχεία, καθώς και την πιθανή υψηλότερη έκθεση των νηπίων στην ουσία αυτή, οι εμπειρογνώμονες συμβουλεύουν ότι για προληπτικούς λόγους θα πρέπει να μειωθεί η παρουσία ημικαρβαζίδιου στις βρεφικές τροφές.

Είναι ασφαλείς οι βρεφικές τροφές που συσκευάζονται σε γυάλινα δοχεία;

Οι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι, οι καταναλωτές, συμπεριλαμβανομένων των νηπίων, δεν είναι απαραίτητο να αλλάξουν τις διατροφικές τους συνήθειες λόγω της πιθανής παρουσίας ημικαρβαζίδιου σε ορισμένα τρόφιμα. Οι βρεφικές τροφές που συσκευάζονται σε γυάλινους περιέκτες αποτελούν προϊόντα ευρείας κατανάλωσης λόγω της ευκολίας στη χρήση, της ποιότητας και της διατροφικής ασφάλειας που παρέχουν. Κυρίως όμως, παρέχουν υψηλή προστασία από μικροβιολογικούς κινδύνους. Λόγω της έλλειψης επιστημονικών δεδομένων, οι εμπειρογνώμονες κατέληξαν ότι προληπτικά θα πρέπει να μειωθεί η έκθεση στο ημικαρβαζίδιο παράλληλα με την τεχνολογική πρόοδο. Σχετικά με τις βρεφικές τροφές, οι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι δεν είναι απαραίτητο να ληφθούν άμεσα μέτρα. Στην περίπτωση που χρησιμοποιηθούν εναλλακτικές τεχνολογίες συσκευασίας, για τη μείωση ή την εξάλειψη του ημικαρβαζίδιου, είναι σημαντικό να διασφαλίζεται υψηλή προστασία από μικροβιολογικούς κινδύνους στο τρόφιμο.

Τι μέτρα πρέπει να ληφθούν για τη διαχείριση του κινδύνου που συνδέεται με το ημικαρβαζίδιο;

Σήμερα πραγματοποιείται έρευνα για τη διευκρίνιση της προέλευσης του ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα, των επίπεδων πρόσληψης και έκθεσης του ανθρώπου στο ημικαρβαζίδιο μέσω της διατρο-φής καθώς και τοξικολογικές μελέτες. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (European Food Safety Authority, EFSA) συνιστά τη δημιουργία ενός προγράμματος δράσης για τη μείωση της παρουσίας ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα, το οποίο θα συμπεριλαμβάνει την εύρεση εναλλακτικών λύσεων για τη συσκευασία των τροφίμων και το πρόγραμμα παρακολούθησης του επιπέδου ημικαρβαζίδιου στα τρόφιμα. Από την πλευρά της βιομηχανίας γίνονται προσπάθειες να μειωθεί και, αν είναι δυνατόν, να αποφευχθεί η χρήση ημικαρβαζιδίου από τη συσκευασία των τροφίμων με πρώτο στόχο τις βρεφικές τροφές. Ορισμένοι Ευρωπαϊκοί φορείς ομόλογοι του ΕΦΕΤ, συμβουλεύουν τους γονείς να μειώσουν, κατά το δυνατόν, την κατανάλωση έτοιμων παιδικών τροφών, συσκευασμένων σε γυάλινους περιέκτες και να προτιμούν την παρασκευή κατάλληλων γευμάτων στο σπίτι για τα βρέφη και τα νήπια.

http://portal.efet.gr