Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η τροφική δηλητηρίαση από ψάρια και θαλασσινά

Η τροφική δηλητηρίαση είναι πολύ συνηθισμένη. Σε ετήσια βάση περισσότερα από 23 εκατομμύρια Ευρωπαίοι παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα από κάτι που έφαγαν, με τα ψάρια και τα θαλασσινά να είναι μία από τις συνηθισμένες αιτίες τους.

Από τους ανθρώπους αυτούς περίπου 5.000 χάνουν τελικά τη ζωή τους, σύμφωνα με δεδομένα που είχε δημοσιεύσει το 2017 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Η τροφική δηλητηρίαση προκαλείται από ιούς, βακτήρια, παράσιτα ή ακόμα και τοξίνες που μπορεί να περιέχει ένα τρόφιμο. Αναλόγως με την αιτία της, όμως, έχει και διαφορετικά συμπτώματα.

Η δηλητηρίαση από ισταμίνη

Όπως αναφέρει η ειδική παθολόγος δρ Χρυσούλα Λιάκου, τα φρέσκα ψάρια που δεν φυλάσσονται σε σωστή θερμοκρασία έχουν υψηλό κίνδυνο να χαλάσουν και να παρουσιάσουν συσσώρευση ισταμίνης.

«Η ισταμίνη των ψαριών (ή σκομβοροτοξίνη) είναι μία τοξική ουσία, την οποία παράγουν τα βακτήρια που περιέχουν», εξηγεί. «Η ουσία δεν καταστρέφεται με το μαγείρεμα του ψαριού. Η συνέπεια μπορεί να είναι ένα είδος τροφικής δηλητηρίασης που λέγεται σκομβροειδής δηλητηρίαση».

Η σκομβροειδής δηλητηρίαση μπορεί να προκληθεί και από τα ψάρια σε κονσέρβα ή τα καπνιστά ψάρια που δεν υφίστανται τη σωστή επεξεργασία. Έχει παρατηρηθεί με πολλά είδη ψαριών, όπως τόνος, σκουμπρί, σαρδέλες, γαύρο κ.λπ. Είναι επίσης πιθανό να μην προσβάλλει ένα, αλλά πολλά άτομα ταυτοχρόνως που μοιράζονται τα μολυσμένα ψάρια.

Διαβάστε ακόμα ΕΦΕΤ: Τι να προσέχετε όταν αγοράζετε θαλασσινά και άλλα σαρακοστιανά εδέσματα

Η δηλητηρίαση αυτή προκαλεί πολλά συμπτώματα, τα οποία συνήθως αρχίζουν 10-90 λεπτά μετά την κατανάλωση του μολυσμένου ψαριού. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται:

• Κοκκίνισμα του προσώπου
• Δερματικό εξάνθημα (κνίδωση)
• Αίσθημα καύσου (κάψιμο) στο στόμα και τον λαιμό
• Αίσθημα παλμών («φτερουγίσματα» της καρδιάς)
• Ίλιγγος
• Ναυτία και έμετος
• Διάρροια
• Πόνος στην κοιλιά κ.ά.

Το εξάνθημα συνήθως διαρκεί 2-5 ώρες, ενώ τα υπόλοιπα συμπτώματα υποχωρούν εντός 36 ωρών. Έχουν όμως περιγραφεί και πιο σοβαρά συμπτώματα, όπως βρογχόσπασμος και αναπνευστική δυσχέρεια, επισημαίνει η δρ Λιάκου.

Από ψάρια της Καραϊβικής και του Ειρηνικού

Ειδικά μετά την κατανάλωση ψαριών από την Καραϊβική και τον Ειρηνικό έχουν αναφερθεί δηλητηριάσεις από μία ουσία που λέγεται σιγουατοξίνη (ciguatoxin). Η τοξίνη αυτή ανευρίσκεται κυρίως στα ψάρια των ζεστών, τροπικών υδάτων.

Υπολογίζεται ότι ετησίως παθαίνουν τροφική δηλητηρίαση από αυτήν 10.000-50.000 άνθρωποι που ζουν ή επισκέπτονται τροπικές περιοχές. Ωστόσο ο αριθμός αυτός πιστεύεται πως αποτελεί μόνο το 2-10% των αληθινών περιστατικών.

Όπως συμβαίνει με την ισταμίνη των ψαριών (ή σκομβοροτοξίνη), έτσι και η σιγουατοξίνη δεν καταστρέφεται με το μαγείρεμα. Επομένως, μπορεί να υπάρχει και στο καλά μαγειρεμένο ψάρι, τονίζει η δρ Λιάκου.

Στα πιθανά συμπτώματα της δηλητηρίασης από σιγουατοξίνη συμπεριλαμβάνονται:

• Γαστρεντερικές εκδηλώσεις (διάρροια, ναυτία, έμετος, πόνος στην κοιλιά)
• Καρδιαγγειακές διαταραχές (π.χ. αρρυθμία, υπέρταση, βραδυκαρδία)
• Ποικίλα νευρολογικά προβλήματα (π.χ. παραισθησία των άκρων, πόνοι στους μυς και τις αρθρώσεις, πονοκέφαλος, αδυναμία κ.λπ.).

Τα θαλασσινά

Τα θαλασσινά (π.χ. μύδια, στρείδια, χτένια, γαρίδες, καβούρια) επίσης μπορεί να προκαλέσουν τροφική δηλητηρίαση. Αυτή μπορεί να οφείλεται σε βακτήρια ή, συχνότερα, ιούς που περιέχουν. Ενδέχεται επίσης να είναι μολυσμένα από τοξίνες που παράγουν τα φύκια, τα οποία αποτελούν την τροφή τους.

Οι τοξίνες από τα φύκια μπορεί να συσσωρευθούν στη σάρκα των οστρακόδερμων, προκαλώντας δηλητηρίαση στους ανθρώπους. Οι τροφικές δηλητηριάσεις από τις τοξίνες των οστρακόδερμων μπορεί να είναι διαφόρων ειδών, όπως:

• Παραλυτικού
• Διαρροϊκού ή
• Νευροτοξικού τύπου

Κάθε μία από αυτές έχει τα δικά της, χαρακτηριστικά συμπτώματα. Παρότι, όμως, αυτές ακούγονται πολύ ανησυχητικές, συνήθως υποχωρούν γρήγορα και σπανίως γίνονται επικίνδυνες.

Αντίστοιχα, η τροφική δηλητηρίαση από ιό ή βακτήριο των οστρακόδερμων συχνά είναι πιο ήπια. Εκδηλώνεται κυρίως με γαστρεντερικά συμπτώματα, όπως:

• Ναυτία
• Έμετο
• Διάρροια
• Πόνο και κράμπες στην κοιλιά

Τα συμπτώματά συνήθως αρχίζουν μέσα σε 4-48 ώρες από την κατανάλωση του μολυσμένου οστρακόδερμου. Όταν ο ασθενής έχει αίμα στα κόπρανά του και πυρετό, είναι πιθανό να έχει τροφική δηλητηρίαση από βακτήριο των οστρακόδερμων.

Πότε να πάτε στον γιατρό

Ανεξαρτήτως της πιθανής αιτίας, μερικές φορές η τροφική δηλητηρίαση χρειάζεται άμεση ιατρική αξιολόγηση, κατά την δρα Λιάκου. Αυτό ισχύει όταν ο ασθενής:

• Δεν μπορεί να πιει υγρά
• Έχει πυρετό
• Έχει αίμα στα κόπρανά του
• Αναπτύξει άλλο ανησυχητικό σύμπτωμα

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζονται τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι, γιατί αφυδατώνονται εύκολα από τους εμέτους και τις διάρροιες.

Η θεραπεία

Η θεραπεία για την τροφική δηλητηρίαση από ψάρια και οστρακόδερμα εξαρτάται από την αιτία και τα συμπτώματα. Συνήθως συνιστάται:

• Επαρκής πρόσληψη υγρών
• Αποφυγή χρήσης των περισσότερων αντιεμετικών και αντιδιαρροϊκών φαρμάκων

Η χρήση αυτών των φαρμάκων συνήθως αντενδείκνυται, διότι εμποδίζουν την αποβολή του υπαίτιου παθογόνου ή τοξίνης από τον οργανισμό και έτσι παρατείνουν τη λοίμωξη.

Εάν ο ασθενής δεν μπορεί να αναπληρώσει τα υγρά που χάνει με τον έμετο και τη διάρροια, μπορεί να χρειασθεί νοσηλεία στο νοσοκομείο για να του χορηγηθούν ενδοφλεβίως και να μην αφυδατωθεί.

«Οι τροφικές δηλητηριάσεις από ψάρια και θαλασσινά μερικές φορές μπορεί να είναι σοβαρές. Επομένως, συνιστάται να τηρούνται οι οδηγίες ασφαλείας (όπως αυτές που εκδίδει ο ΕΦΕΤ) για την προμήθεια αυτών των τροφίμων και αν είναι δυνατό να προτιμώνται τα προϊόντα της χώρας μας, που δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα υδραργύρου ή άλλων βαρέων μετάλλων όπως άλλες χώρες», συνιστά η δρ Λιάκου. «Είναι επίσης σημαντικό να διατηρούμε τα ψάρια και τα θαλασσινά μόνο για μία ημέρα στο ψυγείο. Μετά χρειάζονται κατάψυξη. Και, βεβαίως, πρέπει να τα μαγειρεύουμε καλά. Τα οστρακόδερμα θα είναι έτοιμα όταν θα ανοίξει το κέλυφός τους. Αν δεν ανοίξει, δεν πρέπει να καταναλωθούν».

Φωτογραφία: iStock