Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί μερικά τρόφιμα μας κρατούν χορτάτους για ώρες και άλλα μας κάνουν να πεινάμε σύντομα μετά την κατανάλωσή τους; Το κλειδί είναι η πέψη, η οποία όμως δεν είναι η ίδια σε όλους, αφού εξαρτάται από πλήθος παραγόντων.
Η πέψη είναι η διαδικασία της διάσπασης των τροφίμων στα θρεπτικά συστατικά τους. Ο οργανισμός την χρησιμοποιεί για να μπορέσει να τροφοδοτηθεί με τα συστατικά που χρειάζεται για να λειτουργεί ομαλά. Η όλη διαδικασία αρχίζει στο στόμα μόλις δούμε και μυρίσουμε την τροφή, με την αύξηση της παραγωγής του σάλιου. Ολοκληρώνεται, δε, στον τελικό ειλεό.
«Ο τελικός ειλεός είναι το τελευταίο τμήμα του λεπτού εντέρου, από το οποίο έχει πάρει την ονομασία της και η ομώνυμη παθολογική κατάσταση», διευκρινίζει η γαστρεντερολόγος Dr. Christine Lee, από το Τμήμα Γαστρεντερολογίας, Ηπατολογίας & Διατροφής της Cleveland Clinic, στο Οχάιο.
Όπως εξηγεί, μόλις μασήσουμε το φαγητό και το καταπιούμε, αρχίζει η διάσπαση των τροφίμων στα συστατικά τους. Αυτό συμβαίνει στο στομάχι, όπου η τροφή αναμιγνύεται με τα γαστρικά υγρά, δημιουργώντας ένα υδαρές διάλυμα. Το διάλυμα αυτό προωθείται στο λεπτό έντερο, τα τοιχώματα του οποίου απορροφούν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και νερό.
«Ό,τι δεν χρησιμοποιηθεί σε όλ’ αυτά τα στάδια, καταλήγει ύστερα στο παχύ έντερο, απ’ όπου αποβάλλεται από τον οργανισμό», προσθέτει η ειδικός.
Πόσο διαρκεί η πέψη των τροφίμων
Η Dr. Lee λέει ότι από την αρχή έως το τέλος της, η πέψη μπορεί να διαρκέσει αρκετές ώρες. Η τροφή γενικώς παραμένει στο στομάχι επί τουλάχιστον 40 και 120 λεπτά. Ύστερα απαιτούνται ακόμα 40-120 λεπτά για να απορροφηθούν τα συστατικά της από το λεπτό έντερο.
«Όσο μεγαλύτερη ενεργειακή πυκνότητα έχει η τροφή, τόσο περισσότερο διαρκεί η πέψη της», λέει η γιατρός. «Με άλλα λόγια, όσο περισσότερες πρωτεΐνες και λίπη (επομένως θερμίδες) περιέχει, τόσο πιο δύσπεπτη είναι».
Οι απλοί υδατάνθρακες, όπως το σκέτο ρύζι, τα ζυμαρικά και τα απλά σάκχαρα, παραμένουν στο στομάχι επί 30-60 λεπτά. Αν βάλετε άφθονο βούτυρο στο ρύζι και το συνοδεύσετε με ένα αυγό, μπορεί να χρειασθούν 2-4 ώρες για να φύγει από το στομάχι. Κι αν προσθέσετε μπέικον, μπορεί να χρειασθεί ακόμα περισσότερο, κατά την Dr. Lee.
Τι ισχύει για τα υγρά
Ακόμα και τα υγρά χρειάζονται τον χρόνο τους για να διέλθουν από το στομάχι. Ο χρόνος αυτός είναι μικρότερος από εκείνον που χρειάζεται η στερεά τροφή, διότι δεν διαθέτουν πολλά στοιχεία που χρειάζονται διάσπαση. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι για να διέλθουν από το στομάχι χρειάζονται:
- Τα σύνθετα υγρά (smoothies, πρωτεϊνούχα shake, ζωμοί από κόκαλα): 40-60 λεπτά
- Τα απλά υγρά (χυμοί, τσάι, αναψυκτικά): 20-40 λεπτά
- Το σκέτο νερό: 10-20 λεπτά
Ποιοι παράγοντες παίζουν ρόλο
Η Dr. Lee τονίζει ότι οι προαναφερθέντες χρόνοι αποτελούν απλώς υπολογισμούς. Η πέψη δεν έχει την ίδια διάρκεια σε όλους τους ανθρώπους, τονίζει. Και αυτό, διότι επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες στους οποίους συμπεριλαμβάνονται:
- Ο σωματότυπος
- Η ηλικία
- Τα γονίδια και ο μεταβολσιμός
- Τα φάρμακα που λαμβάνει κάποιος
- Το είδος της τροφής που τρώει
- Το επίπεδο της φυσικής κατάστασης (πόσο γυμνασμένος ή αγύμναστος είναι)
- Το είδος της ζωής που διάγει (καθιστική έναντι δραστήριας)
- Το επίπεδο του στρες
- Παλαιότερα χειρουργεία που έχει κάνει
«Μερικοί άνθρωποι γεννιούνται με ταχύτερο μεταβολισμό, άλλοι με βραδύτερο», λέει η ειδικός. «Επιπλέον, ορισμένα φάρμακα για καταστάσεις όπως η υπέρταση, ο διαβήτης, η αθηροσκλήρωση, μπορεί να επιβραδύνουν την πέψη». Την πέψη μπορεί επίσης να επηρεάσουν και άλλα φάρμακα, όπως ορισμένα για την αρθρίτιδα, την κατάθλιψη, τη νόσο Πάρκινσον κ.λπ.
Τι σχέση έχει η πέψη με την πείνα
Εκείνο που έχει μεγάλη σημασία είναι να θυμόμαστε πως πείνα δεν σημαίνει άδειο στομάχι. «Το αίσθημα της πείνας δεν αναπτύσσεται όταν γεμίζει ή αδειάζει το στομάχι. Ρυθμίζεται από ορισμένες ορμόνες, όπως η γκρελίνη και η λεπτίνη που παράγονται από το παχύ έντερο. Επομένως, αν κυκλοφορούν πολλές ορμόνες της πείνας στον οργανισμό, μπορεί ένας άνθρωπος να αισθάνεται ό,τι πεινάει, ακόμα και με γεμάτο στομάχι», εξηγεί η Dr. Lee.
Τα επίπεδα των ορμονών της πείνας μπορεί να αυξήσουν ορισμένα φάρμακα, όπως το κορτικοστεροειδές πρεδνιζόνη. Όταν ένα άτομο λαμβάνει αυτά τα φάρμακα, πεινάει συχνότερα απ’ ό,τι συνήθως, ακόμα κι όταν έχει φάει φαγητό.
Επομένως, «τόσο η πείνα όσο και η πέψη είναι λειτουργίες μοναδικές σε κάθε άτομο και δεν πρέπει να πιστεύουμε εύκολα τα κλισέ που τις περιβάλλουν», καταλήγει η Dr. Lee.