Η κατανάλωση καφεΐνης μπορεί να παίζει ρόλο στην οστεοαρθρίτιδα, αλλά ακόμα δεν έχει αποσαφηνιστεί ο τρόπος, καθώς άλλες μελέτες δείχνουν ότι ασκεί προστατευτική δράση και άλλες ότι είναι επιβαρυντική.
Η νεότερη μελέτη για το θέμα έδειξε ότι τα υψηλότερα επίπεδα καφεΐνης στο αίμα σχετίζονται με χαμηλότερο κίνδυνο παχυσαρκίας και επομένως οστεοαρθρίτιδας. Ωστόσο το εύρημα αυτό αντικρούει εκείνο προγενέστερων μελετών, που υποδήλωναν ότι η καφεΐνη είναι επιβλαβής για την υγεία των οστών και των χόνδρων.
Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια χρόνια, εκφυλιστική ασθένεια των αρθρώσεων. Χαρακτηρίζεται από φθορά ή καταστροφή του αρθρικού χόνδρου και από φλεγμονή, λόγω της τριβής των οστών μεταξύ τους.
Τα ποσοστά της αυξάνονται κατ’ αναλογίαν με αυτά της παχυσαρκίας, από την οποία πάσχουν σχεδόν 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. «Αυτό συμβαίνει διότι αφενός το βάρος καταπονεί και καταστρέφει τις αρθρώσεις, αφετέρου γιατί το λίπος δημιουργεί φλεγμονή», εξηγεί ο ορθοπεδικός χειρουργός δρ Βασίλειος Σακελλαρίου, διευθυντής Ορθοπεδικής Κλινικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών στο Μαρούσι, με ειδικό αντικείμενο την Επανορθωτική Χειρουργική Ενηλίκων & Χειρουργική Μεγάλων Αρθρώσεων.
«Η σχέση μεταξύ καφεΐνης και οστεοαρθρίτιδας είναι πολύπλοκη και αρκετές μελέτες έχουν διερευνήσει τόσο τα πιθανά οφέλη όσο και τους κινδύνους», προσθέτει.
Τι έχουν δείξει οι μελέτες
Έχει βρεθεί ότι η κατανάλωση καφεΐνης αυξάνει τον κίνδυνο για οστεοαρθρίτιδα, επειδή προκαλεί δυσαπορρόφηση του ασβεστίου και μείωση της οστικής πυκνότητας. Αυτές οι επιδράσεις μπορεί επίσης να συμβάλλουν στην εξέλιξη του εκφυλισμού των αρθρώσεων στους πάσχοντες.
Στον αντίποδα, έχουν διεξαχθεί μελέτες που καταδεικνύουν οφέλη της καφεΐνης. Έχει διαπιστωθεί ότι διαθέτει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες που θα μπορούσαν να προσφέρουν θεραπευτικά οφέλη στους ασθενείς. Επιπλέον, οι αναλγητικές ιδιότητές της μπορεί να παρέχουν προσωρινή ανακούφιση από τον πόνο, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των πασχόντων.
Η καφεΐνη παρέχει και έμμεσα οφέλη, λόγω των επιδράσεών της στον μεταβολισμό. Είναι γνωστό ότι διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα και αυξάνει τον μεταβολικό ρυθμό, συμβάλλοντας στη διαχείριση του σωματικού βάρους.
Μερικές μελέτες, εξ άλλου, δείχνουν ότι η καφεΐνη μπορεί να ενισχύσει την οξείδωση του λίπους και τη θερμογένεση. Οι διαδικασίες αυτές συμβάλλουν στην καύση θερμίδων και μπορεί να συνεισφέρουν στις προσπάθειες απώλειας βάρους.
Εν τούτοις, η υψηλή πρόσληψη καφεΐνης, ιδίως με τη μορφή αναψυκτικών ή θερμιδοφόρων ποτών, μπορεί να συμβάλει στην υπερβολική πρόσληψη θερμίδων και στην αύξηση του σωματικού βάρους», διευκρινίζει ο δρ Σακελλαρίου.
Η νέα μελέτη
Για να διερευνήσουν το θέμα, επιστήμονες από το Imperial College του Λονδίνου (ICL) και το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης αποφάσισαν να εξετάσουν τη σχέση της καφεΐνης με την παχυσαρκία και την οστεοαρθρίτιδα με τη βοήθεια μιας τεχνικής που λέγεται μεντελιανή τυχαιοποίηση (Mendelian randomization).
Κατ’ αυτήν χρησιμοποιούνται γενετικές παραλλαγές ως υποκατάστατα ενός συγκεκριμένου παράγοντα κινδύνου. Αυτό γίνεται για να συγκεντρωθούν γενετικά δεδομένα που θα υποστηρίζουν μία συγκεκριμένη έκβαση.
Εν προκειμένω, ο παράγοντας κινδύνου που αξιολογήθηκε ήταν η καφεΐνη στο αίμα. Η έκβαση ήταν κατά πόσον σχετίζεται με την παχυσαρκία και την οστεοαρθρίτιδα.
Τα ευρήματά τους δημοσιεύθηκαν στην ιατρική επιθεώρηση BMC Medicine. Όπως διαπίστωσαν, τα υψηλότερα επίπεδα καφεΐνης στο αίμα σχετίζονταν με μικρότερο κίνδυνο παχυσαρκίας. Σχετίζονταν επίσης με μικρότερο κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας και άλλων παθήσεων των αρθρώσεων.
Το σχεδόν ένα τρίτο του μικρότερου κινδύνου για οστεοαρθρίτιδα υπολογίστηκε ότι οφειλόταν στο μειωμένο σωματικό βάρος. Επιπλέον, η αυξημένη καφεΐνη σχετίσθηκε με χαμηλότερη χρόνια φλεγμονή και βελτιωμένο προφίλ λιπιδίων στο αίμα.
Αυτό όμως δεν σημαίνει πως πρέπει να πίνει κανείς πολύ καφέ ή τσάι για να έχει υψηλά επίπεδα καφεΐνης στον οργανισμό του, διευκρινίζουν οι ερευνητές. Και αυτό, διότι διαφέρει η ταχύτητα μεταβολισμού της από άτομο σε άτομο.
Όσον αφορά στα αντίθετα μέχρι σήμερα διαπιστωμένα ευρήματα, οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι οφείλονται στο ότι στην μελέτη τους διερεύνησαν τα επίπεδα καφεΐνης στο αίμα και δεν αρκέστηκαν στις καταγεγραμμένες συμπεριφορές κατανάλωσης καφεΐνης.
Ο ρόλος του σωματικού βάρους
Η οστεοαρθρίτιδα επιδεινώνεται ταχύτερα και είναι πιο σοβαρή στους υπέρβαρους και παχύσαρκους ανθρώπους, τονίζει ο δρ Σακελλαρίου. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι 10 παραπανίσια κιλά ασκούν 15 έως 50 κιλά πρόσθετης πίεσης στα γόνατα. Η πίεση αυτή αυξάνεται ακόμα περισσότερο όταν ανεβαίνουν στάλες ή κάνουν βαθύ κάθισμα για να σηκώσουν ένα βαρύ αντικείμενο.
Επιπλέον πίεση σε ορισμένα σημεία του γονάτου μπορεί να ασκεί και η κακή ευθυγράμμιση των αρθρώσεων του κάτω άκρου, που συχνά συνυπάρχει.
Η απώλεια του πλεονάζοντος βάρους μπορεί να διορθώσει ορισμένα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας. Με μόλις 10% μείωση του σωματικού βάρους, μειώνεται κατά το ήμισυ ο πόνος της αρθρίτιδας. Η απώλεια του 20% των περιττών κιλών μπορεί να μειώσει τον πόνο της αρθρίτιδας κατά επιπλέον 25% ή περισσότερο.
Εάν δεν επιτευχθεί απώλεια βάρους, οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι είναι πιο πιθανό να χρειαστούν αντικατάσταση ισχίου ή γόνατος.
Για να αποφασιστεί, όμως, η υποβολή του ασθενούς σε χειρουργική αντικατάσταση της άρθρωσης (αρθροπλαστική) πρέπει να έχουν εξαντληθεί όλες οι συντηρητικές μέθοδοι υποχώρησης των συμπτωμάτων. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται:
- Η διαχείριση του βάρους και της φλεγμονής
- Η φαρμακευτική αγωγή
- Οι ενέσεις κολλαγόνου
Η ολική αρθροπλαστική
Τα καλά νέα είναι ότι η ολική αρθροπλαστική πραγματοποιείται πλέον με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους και με χρήση ψηφιακής πλοήγησης. Η πλοήγηση καθοδηγεί τον χειρουργό με ακρίβεια χιλιοστού, ώστε να τοποθετήσει στη σωστή θέση το κατάλληλο σε μέγεθος εμφύτευμα.
Τα υπερσύγχρονα μηχανήματα και οι εξελιγμένες μη επεμβατικές χειρουργικές μέθοδοι εξασφαλίζουν στον ασθενή άμεση κινητοποίηση. Προσφέρουν επίσης μικρότερο χειρουργικό τραύμα και περιορισμό στο ελάχιστο της αιμορραγίας, Μειώνουν επίσης τον μετεγχειρητικό πόνο και τις πιθανότητες επιπλοκών.
Όσον αφορά στην πρόσληψη καφεΐνης από τα άτομα με οστεοαρθρίτιδα που πρέπει να χάσουν βάρος, καλό είναι να καταναλώνουν ροφήματα και ποτά που την περιέχουν με προσοχή, λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές επιπτώσεις, τονίζει ο δρ Σακελλαρίου.
Η μέτρια πρόσληψη καφεΐνης μπορεί να προσφέρει κάποια οφέλη. Ωστόσο η υπερβολική ή η εξάρτηση από ζαχαρούχα ροφήματα με καφεΐνη μπορεί να επιδεινώσει τα μεταβολικά προβλήματα και την παχυσαρκία, τονίζει. Με αυτό τον τρόπο επιδεινώνει δυνητικά τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας.
«Είναι ζωτικής σημασίας για τους ασθενείς να υιοθετήσουν μια ολιστική προσέγγιση, που περιλαμβάνει ισορροπημένες διατροφικές επιλογές, τακτική σωματική δραστηριότητα και εξατομικευμένη ιατρική καθοδήγηση για τη διαχείριση της οστεοαρθρίτιδας», καταλήγει ο δρ Σακελλαρίου.
Φωτογραφία: iStock