Τα κορτικοστεροειδή χορηγούνται συχνά για την αντιμετώπιση ρευματικών και αυτοάνοσων ασθενειών, αλλά και πολλών άλλων παθήσεων. Ωστόσο η κορτιζόνη, όπως κοινώς αποκαλούνται, μπορεί να έχει πολλές ανεπιθύμητες επιπτώσεις, ιδίως όταν λαμβάνεται για πολύ καιρό.
Στις πιθανές επιπτώσεις της συμπεριλαμβάνονται απώλεια μυϊκής και οστικής μάζας, υπέρταση, μεταβολικές διαταραχές και αύξηση του λίπους στην κοιλιά (σπλαγχνικό λίπος). Οι επιδράσεις αυτές αυξάνουν τον κίνδυνο αναπτύξεως οστεοπόρωσης και καταγμάτων, σαρκοπενίας, καθώς και διαταραχής της γλυκόζης (σακχάρου) και των λιπιδίων (π.χ. χοληστερόλη) στο αίμα.
Ο ασθενής μπορεί να έχει επίσης αυξημένη όρεξη και να δείχνει προτίμηση σε τρόφιμα πλούσια σε θερμίδες. Μπορεί επίσης να παρουσιάσει αυξημένη κατακράτηση νερού και νατρίου (άλατος). Με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να παρουσιάσει αύξηση της αρτηριακής πίεσης και του σωματικού βάρους.
«Οι παρενέργειες από την κορτιζόνη εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η δόση που λαμβάνει ο ασθενής, η συχνότητα και η διάρκεια της λήψης, καθώς και η συνύπαρξη άλλων προβλημάτων υγείας», αναφέρει ο κλινικός διαιτολόγος-βιολόγος Χάρης Δημοσθενόπουλος, προϊστάμενος στο Τμήμα Διατροφής του Λαϊκού Νοσοκομείου της Αθήνας.
Η προσεγμένη διατροφή μπορεί να περιορίσει έως ένα βαθμό τους δυνητικούς κινδύνους, συνεχίζει. Η διατροφή που θα ακολουθήσουν οι ασθενείς πρέπει:
- Να βελτιώνει την πρόσληψη ορισμένων συστατικών, άλλα εκ των οποίων θέλουν μείωση και άλλα αύξηση. Στα συστατικά αυτά περιλαμβάνονται νάτριο, ασβέστιο, βιταμίνη D, λιπαρά
- Να αυξάνει την κατανάλωση μη επεξεργασμένων τροφίμων
- Να μειώνει τα επεξεργασμένα τρόφιμα.
O κ. Δημοσθενόπουλος εξηγεί πως μπορεί να επιτύχετε αυτούς τους στόχους.
Ποια τρόφιμα να αποφεύγετε
Όσο καιρό παίρνετε κορτιζόνη, να αποφεύγετε ορισμένα τρόφιμα που κατά κανόνα περιέχουν πολύ νάτριο (αλάτι). Με αυτό τον τρόπο θα μειώσετε την κατακράτηση υγρών και την αύξηση του σωματικού βάρους και της πίεσης. Τρόφιμα πλούσια σε νάτριο είναι τα εξής:
- Κλασικό αλάτι
- Αλατισμένα τυριά και ξηροί καρποί
- Αλατισμένα βούτυρα και μαργαρίνες
- Καπνιστά, παστά, ή κονσερβοποιημένα κρέατα—ψάρια
- Αλλαντικά
- Τουρσιά και κονσέρβες (π.χ. λαχανικών, οσπρίων)
- Κομπόστες εμπορίου
- Έτοιμες σάλτσες (ακόμα και τύπου κέτσαπ), ελιές, μαγιονέζες
- Κύβοι λαχανικών και ζωμού κρέατος με αλάτι
- Πρόχειρα φαγητά, φαγητά τύπου fast food, έτοιμες πίτσες, σουβλάκια
- Σνακ όπως πατατάκια, γαριδάκια, ποπ-κόρν
- Μαγειρική σόδα, μπέϊκιν πάουντερ
Για να προστατευθείτε από τη δυσλιπιδαιμία και την αύξηση του βάρους από την κορτιζόνη, να αποφεύγετε επίσης την κατανάλωση κορεσμένου λίπους ζωικής προέλευσης, περιορίζοντας:
- Τα γαλακτοκομικά με πολλά λιπαρά και την κρέμα γάλακτος
- Τα τυριά με πολλά λιπαρά
- Το ορατό λίπος στο κόκκινο κρέας, την πέτσα των πουλερικών, τα αλλαντικά
- Το βούτυρο (π.χ. αγελάδος, φρέσκο) και τις μαργαρίνες με πολλά κορεσμένα λιπαρά
- Τη μαγιονέζα και τα έτοιμα ντρέσινγκ (σάλτσες) για σαλάτες και φαγητά (π.χ. κρέας)
- Τα έτοιμα φαγητά και τα γλυκά του εμπορίου (π.χ. κρουασάν, μπισκότα, πάστες, σοκολάτες).
Να αποφεύγετε και τα τρανς λιπαρά οξέα που περιέχουν:
- Επεξεργασμένα κρεατικά
- Τηγανητά φαγητά
- Προϊόντα άρτου (π.χ. ζύμες, μπισκότα, πίτες)
Ποια τρόφιμα να περιορίσετε
Για να μειώσετε ακόμα περισσότερο την κατακράτηση υγρών αλλά και την αύξηση του σακχάρου (γλυκόζης) στο αίμα, καλό είναι να περιορίσετε την κατανάλωση:
- Ζάχαρης
- Μελιού
- Μαρμελάδας
- Τροφίμων που τα περιέχουν (π.χ. γλυκά με ζάχαρη, φρουτοποτά, χυμοί νέκταρ, ζαχαρωτά, παγωτά, αναψυκτικά με ζάχαρη, κέικ, δημητριακά πρωινού με ζάχαρη, φρυγανιές με ζάχαρη, ψωμί με προσθήκη ζάχαρης κ.λπ.)
Ποια τρόφιμα να προτιμάτε
Όσο καιρό παίρνετε κορτιζόνη, να τρώτε καθημερινά πολλά τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες, όπως:
- Προϊόντα ολικής αλέσεως (δημητριακά, ψωμί, ζυμαρικά, καφέ ρύζι). Να προτιμάτε όσα δεν περιέχουν πρόσθετη ζάχαρη και αλάτι
- Λαχανικά (ωμά και βρασμένα)
- Φρούτα με την φλούδα
- Όσπρια μαγειρεμένα στο σπίτι
- Λίγους (περίπου 30 γρ.) ανάλατους ξηρούς καρπούς
Καθημερινά χρειάζεστε και 2-3 μερίδες γαλακτοκομικών ή/και ορισμένων φυτικής προελεύσεως τροφίμων για να τροφοδοτείτε τον οργανισμό σας με αρκετό ασβέστιο. Αυτό είναι απαραίτητο για την προστασία από την οστεοπόρωση που σχετίζεται με την κορτιζόνη. Μία (1) μερίδα είναι ένα από τα εξής:
- 250 ml γάλα λίγων λιπαρών ή άπαχο
- 150 γρ. γιαούρτι λίγων λιπαρών ή άπαχο
- 30 γρ. τυρί με λίγα λιπαρά και αλάτι. Τα κίτρινα τυριά (π.χ. έμενταλ λάιτ ή άλλο κίτρινο τυρί λίγων λιπαρών) περιέχουν περισσότερο ασβέστιο. Ωστόσο καλές επιλογές είναι και λευκά τυριά (π.χ. κότατζ τσηζ, ανθότυρο, μυζήθρα κ.λπ.)
- 2,5 φλιτζάνια μπρόκολο βρασμένο
- 2 φλιτζάνια φασόλια άσπρα
- 120 γρ. αμύγδαλα (θυμηθείτε ότι περιέχουν πολλές θερμίδες)
Να τρώτε επίσης αρκετές φορές την εβδομάδα και καλής ποιότητας ζωικές πρωτεΐνες, όπως:
- Ψάρια
- Πουλερικά (χωρίς την πέτσα)
- Άπαχο κόκκινο κρέας (λιγότερο συχνά)
- Αυγό (ρωτήστε τον γιατρό σας πόσα μπορείτε να τρώτε)
Πώς να μειώσετε το αλάτι
Το νάτριο που περιέχει το αλάτι είναι ένας από τους μεγαλύτερους «εχθρούς» των ανθρώπων που παίρνουν κορτιζόνη. Τα περισσότερα τρόφιμα ούτως ή άλλως περιέχουν εκ φύσεως νάτριο. Έτσι, όσο προσθέτουμε στο μαγείρεμα και στο πιάτο, είναι εκ του περισσού. Για να το μειώσετε να κάνετε τα εξής:
- Βγάλτε την αλατιέρα από το τραπέζι.
- Περιορίστε στο ένα τέταρτο το αλάτι που αναφέρεται στις συνταγές σας
- Να βράζετε τα ζυμαρικά και το ρύζι χωρίς αλάτι. Θα τα νοστιμίσει η σάλτσα που θα φτιάξετε ή/και το τυρί με το οποίο θα τα συνοδεύσετε.
- Να βράζετε τα λαχανικά και τα όσπρια χωρίς προσθήκη αλατιού στο νερό. Θα νοστιμίσουν από τα μυρωδικά και τα μπαχαρικά (π.χ. ελαιόλαδο, λεμόνι, κρεμμύδι, ντομάτα, πιπέρι κ.λπ.)
- Να ξεπλένετε τα κονσερβοποιημένα λαχανικά για ένα λεπτό σε ένα τρυπητό και στη συνέχεια να τα μαγειρεύετε σε καθαρό νερό.
- Να προτιμάτε τα κατεψυγμένα λαχανικά χωρίς αλάτι, αντί για τα λαχανικά σε κονσέρβα
Για να γίνει νόστιμο στο φαγητό
Το γεγονός ότι παίρνετε κορτιζόνη δεν σημαίνει ότι θα τρώτε άνοστο φαγητό. Για να το νοστιμίσετε να αυξήσετε σημαντικά τα μυρωδικά και τα μπαχαρικά που χρησιμοποιείτε.
Κρεμμύδι και σκόρδο, λ.χ., έχουν «δυνατή» γεύση και ταιριάζουν στα περισσότερα φαγητά. Δοκιμάστε επίσης χυμό λεμονιού, ξύδι, μπαχάρι, φύλλα δάφνης, μηλόξυδο, μουστάρδα σκόνη, πάπρικα, θυμάρι, δεντρολίβανο, μοσχοκάρυδο, κάρι και όποιο άλλο μυρωδικό σας αρέσει.
Μπορείτε επίσης να προσθέτετε στα φαγητά κατσαρόλας χυμό λεμονιού ή μικρή ποσότητα άσπρου κρασιού.
Φωτογραφίες: iStock