Αν θέλετε να έχετε υγιή μάτια μέχρι τα βαθιά σας γηρατειά, φροντίστε να τρώτε άφθονα φρούτα, λαχανικά και ψάρια. Αλλεπάλληλες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι η μεσογειακή διατροφή προλαμβάνει σε σημαντικό βαθμό την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, που αποτελεί την κύρια αιτία τύφλωσης στη Δύση.
Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας υπολογίζεται ότι προσβάλλει σχεδόν έναν στους τρεις Ευρωπαίους ηλικίας άνω των 60 ετών, σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ειδικών στον Αμφιβληστροειδή (EURETINA). Ειδικότερα:
- Περισσότερο από το 25% των Ευρωπαίων ηλικίας άνω των 60 ετών έχουν πρώιμη ή μέτριας βαρύτητας ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς
- Άλλο ένα 2,4% έχουν προχωρημένη μορφή της νόσου
Σε απόλυτους αριθμούς οι εκτιμήσεις αυτές σημαίνουν πως η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς προσβάλλει σχεδόν 67 εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες στην Ευρώπη. Ωστόσο ο αριθμός των ασθενών υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί στα 77 εκατομμύρια έως το 2050, εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού.
Επιπλέον, η προχωρημένη ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς υπολογίζεται ότι θα ανιχνεύεται ετησίως σε 700.000 ανθρώπους, από 400.000 που ανιχνεύεται σήμερα. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως στην Ευρώπη το 50% των περιστατικών τύφλωσης υπολογίζεται ότι οφείλονται στην εκφύλιση της ωχράς.
Τι είναι η ωχρά κηλίδα
«Η ωχρά κηλίδα είναι μία ελλειπτική κιτρινόμορφη (ωχρή) περιοχή, η οποία βρίσκεται κοντά στο κέντρο του αμφιβληστροειδή χιτώνα», εξηγεί ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. «Ο αμφιβληστροειδής βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού. Η ωχρά κηλίδα βρίσκεται πολύ κοντά στο οπτικό νεύρο».
Ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την εκφύλιση της ωχράς είναι η ηλικία. Η εκφύλισή της πλήττει την κεντρική όραση, με συνέπεια να επηρεάζονται πολλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως η ανάγνωση και η οδήγηση. Άλλοι παράγοντες κινδύνου για την εκφύλισή της είναι:
- Η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία
- Το κάπνισμα
- Η κληρονομικότητα
- Τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης και αρτηριακής πίεσης
Η μεσογειακή διατροφή
Αντιθέτως, η μεσογειακή διατροφή μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο αυτό ή έστω να επιβραδύνει την εκφύλιση όταν αυτή αρχίσει να αναπτύσσεται. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι:
- Να έχουμε ως βάση της διατροφής μας φυτικής προελεύσεως τρόφιμα και ψάρια
- Να τρώμε λιγότερα γαλακτοκομικά και κόκκινο κρέας
Οι έως τώρα μελέτες έχουν δείξει μειωμένα ποσοστά ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς σε όσους τρώνε κυρίως λαχανικά, όσπρια, ψάρια, δημητριακά και ιδίως φρούτα. Μία μελέτη, π.χ., έδειξε πως όσοι καταναλώνουν καθημερινά 150 γραμμάρια φρούτα, μειώνουν κατά 15% τον κίνδυνο αναπτύξεως ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς.
Αντιθέτως, όσοι πάσχουν από την οφθαλμοπάθεια αυτή είναι πιθανότερο να τρώνε πολλά γαλακτοκομικά, κρέας, προϊόντα κρέατος ή ακόμα και πρόχειρα φαγητά του εμπορίου.
«Τα διαιτολόγια που δρουν προστατευτικά, ουσιαστικά βασίζονται στη μεσογειακή διατροφή. Περιέχουν πολλά λαχανικά (κυρίως σκουροπράσινα όπως το σπανάκι), ποικιλία από φρούτα, και ξηρούς καρπούς όπως αμύγδαλα, κάσιους, φιστίκια Αιγίνης και καρύδια», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Έχουν επίσης ως βάση δημητριακά ολικής άλεσης (από καφέ ρύζι έως κινόα), λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, ο τόνος, η πέρκα, το σκουμπρί, και ως πρόσθετο λίπος ελαιόλαδο αντί για βούτυρο».
Τα προστατευτικά συστατικά
Πόσο προστατευτική μπορεί να είναι η μεσογειακή διατροφή; Πρόσφατη ευρωπαϊκή μελέτη έδειξε πως όσοι την ακολουθούν μειώνουν κατά 41% τον κίνδυνο να εκδηλώσουν ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς. Η μελέτη αυτή διήρκησε 21 χρόνια. Δημοσιεύθηκε πέρυσι στην ιατρική επιθεώρηση Ophthalmology και βασίστηκε σε στοιχεία από 4.996 εθελοντές.
Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι ορισμένες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που προέρχονται κυρίως από τα φυτικής προελεύσεως τρόφιμα και τα ψάρια δρουν προστατευτικά. Στα συστατικά αυτά συμπεριλαμβάνονται:
- Οι βιταμίνες C και Ε
- Ο ψευδάργυρος
- Η λουτεΐνη
- Η ζεαξανθίνη
Μερικά από τα τρόφιμα που εκ φύσεως περιέχουν πολλή βιταμίνη C είναι:
- Τα πορτοκάλια
- Τα γκρέιπφρουτ
- Τα ακτινίδια
- Οι φράουλες
- Οι τομάτες
- Οι κόκκινες και οι πράσινες πιπεριές
- Τα μπρόκολα.
Βιταμίνη Ε περιέχουν, μεταξύ άλλων, τα αμύγδαλα, οι ηλιόσποροι, το ελαιόλαδο και το αβοκάντο. Ο ψευδάργυρος υπάρχει στα όσπρια (φασόλια, φακές), τους σπόρους, τα θαλασσινά, αλλά και σε ζωικής προέλευσης τρόφιμα όπως το κρέας και τα αυγά.
Λουτεΐνη και ζεαξανθίνη
Η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη είναι δύο καροτενοειδή που εκ φύσεως υπάρχουν στον αμφιβληστροειδή. Τα καροτενοειδή είναι χρωστικές ουσίες που προσδίδουν σε φρούτα και λαχανικά το χαρακτηριστικό χρώμα τους. Αν και όλοι έχουμε ακούσει πως τα καρότα είναι απαραίτητα για γερή όραση, λίγοι γνωρίζουν τη συσχέτιση με την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς.
Πλούσια σε λουτεΐνη και ζεαξανθίνη είναι πολλά φρούτα και λαχανικά, όπως:
- Τα σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το σπανάκι, τα μπρόκολα, τα σπαράγγια, το κατσαρό λάχανο, τα πράσινα λάχανα, οι μίσχοι από τα γογγύλια, τα κολοκύθια κ.λπ.
- Τα μούρα
- Η παπάγια
- Τα ροδάκινα
- Τα μάνγκο
- Τα καρότα
Πλούσια πηγή ζεαξανθίνης είναι επίσης η σπιρουλίνα.
Κλειδί ο συνδυασμός
Όσον αφορά τα ψάρια, αυτά είναι πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, ένα είδος βασικών λιπαρών οξέων. Μελέτες έχουν δείξει πως όσοι τρώνε λιπαρά ψάρια (π.χ. σολομό, σαρδέλα, σκουμπρί) τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα μπορεί να κινδυνεύουν λιγότερο να εκδηλώσουν ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς.
Ωστόσο, το κλειδί για την προστασία των ματιών είναι να ακολουθεί κανείς όλες τις επιταγές της μεσογειακής διατροφής. «Οι μελέτες που έχουμε στα χέρια μας δείχνουν ότι κάθε τρόφιμο της μεσογειακής διατροφής δρα συνεργικά με τα υπόλοιπα», λέει ο κ. Κανελλόπουλος. «Επομένως, δεν αρκεί να τρώει κανείς μόνο φρούτα αλλά όχι σαλάτες. Κάτι τέτοιο αποδυναμώνει τη διατροφή και δεν παρέχονται τα προσδοκώμενα οφέλη. Αν όμως τρώει κανείς καθημερινά συνδυασμό αυτών των ωφέλιμων τροφίμων, μόνο καλό θα κάνει στην υγεία του».