Περισσότεροι από έξι στους δέκα ενήλικες πάσχουν από δυσανεξία στη λακτόζη, μία κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός τους έχει μειωμένη ικανότητα πέψης του ενζύμου λακτάση, με συνέπεια να εκδηλώνουν πεπτικά προβλήματα κάθε φορά που πίνουν γάλα ή καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα.
Ωστόσο η δυσανεξία στη λακτόζη είναι κατάσταση διαφορετική από την αλλεργία στο γάλα, σπεύδει να διευκρινίσει ο κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος Κάρολος Παπαλαζάρου, συνεργάτης στο Νοσοκομείο Metropolitan Hospital.
«Η δυσανεξία στη λακτόζη είναι περισσότερο ενόχληση παρά υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πολλοί πάσχοντες μπορούν να καταναλώνουν μικρές ποσότητες από τα τρόφιμα που περιέχουν λακτόζη, χωρίς να έχουν κανένα σύμπτωμα», εξηγεί.
Ο κ. Παπαλαζάρου απαντά στις συχνότερες ερωτήσεις για την κατάσταση αυτή και προτείνει διατροφικές αλλαγές που θα βοηθήσουν την καθημερινότητα των πασχόντων.
Ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη λακτόζη συνήθως εκδηλώνονται 30 λεπτά έως και 2 ώρες μετά την κατανάλωση της τροφής που την περιέχει. Εντοπίζονται κυρίως (αλλά όχι μόνο) στο γαστρεντερικό σύστημα και συμπεριλαμβάνουν:
- Φούσκωμα
- Πεπτικά αέρια
- Διάρροια
- Ναυτία
- Σπανιότερα εκδηλώνονται και συμπτώματα όπως ημικρανία και ακμή.
Ποιες τροφές περιέχουν λακτόζη;
Η λακτόζη είναι ένα σάκχαρο που βρίσκεται στο γάλα και στα γαλακτοκομικά προϊόντα. Για να αφομοιωθεί από τον οργανισμό, το λεπτό έντερο πρέπει να παράγει επαρκείς ποσότητες από το ένζυμο λακτάση.
Σε τι οφείλεται η μειωμένη παραγωγή λακτάσης;
Μπορεί να οφείλεται στο γενετικό/οικογενειακό ιστορικό, την ηλικία, σε παθολογικές καταστάσεις ή ακόμα και στο στρες.
- Γενετικό/οικογενειακό ιστορικό: Η αδυναμία παραγωγής της λακτάσης μερικές φορές είναι συγγενής (εκ γενετής). Αυτό είναι πιθανότερο στους ασθενείς που την εκδηλώνουν από την εφηβική ηλικία. Υπάρχουν επίσης πληθυσμοί που εμφανίζουν δυσανεξία στην λακτόζη συχνότερα από άλλους.
- Ηλικία: Καθώς μεγαλώνουμε, μειώνεται η παραγωγή λακτάσης. Έτσι μπορεί να εκδηλώσουν δυσανεξία στη λακτόζη άνθρωποι οι οποίοι δεν είχαν εμφανή συμπτώματα σε νεότερη ηλικία.
- Παθολογικές καταστάσεις: Μερικές φορές η δυσανεξία στη λακτόζη αναπτύσσεται μετά από χειρουργική επέμβαση, τραυματισμό, ασθένεια, ορισμένες θεραπείες. Συχνές παθήσεις που μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνισή της είναι η γαστρεντερίτιδα, η νόσος του Crohn, η ελκώδης κολίτιδα, η κοιλιοκάκη και η καντιτίαση. Ακόμη και περιπτώσεις γρίπης μπορεί να προκαλέσουν δυσανεξία (ωστόσο, συχνά τα συμπτώματα εξασθενούν με την πάροδο του χρόνου). Επιπλέον, η λήψη φαρμάκων (συμπεριλαμβανομένων ορισμένων αντιβιοτικών) για παρατεταμένες χρονικές περιόδους, μπορεί να διαταράξει την υγεία του εντέρου και να συμβάλλει στη δυσανεξία.
- Στρες: Οι στρεσογόνες καταστάσεις επηρεάζουν άμεσα την υγεία του γαστρεντερικού συστήματος, προκαλώντας αρκετά συμπτώματα. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνεται η μειωμένη παραγωγή λακτάσης.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση συνήθως βασίζεται στην λήψη λεπτομερούς ιστορικού και την κλινική εικόνα, σε συνδυασμό με:
- Τεστ υδρογόνου αναπνοής
- Αντίδραση σε μια δοκιμαστική δίαιτα περιορισμού τροφίμων που περιέχουν λακτόζη
Υπάρχει θεραπεία για τη δυσανεξία στη λακτόζη;
Επί του παρόντος, δεν υπάρχει μόνιμη θεραπεία, διότι καμία δεν μπορεί να αυξήσει την ποσότητα λακτάσης που παράγει το λεπτό έντερο. Ωστόσο, με την κατάλληλη διατροφική παρέμβαση, τα συμπτώματα που προκαλούνται μπορούν να μειωθούν ή ακόμα και να εξαλειφθούν.
Πρέπει να αλλάζουν οι διατροφικές συνήθειες των πασχόντων;
Η διατροφική παρέμβαση αφορά τον περιορισμό ή τον αποκλεισμό (αναλόγως με την περίπτωση) του γάλακτος και των προϊόντων του (τυρί, γιαούρτι, κρέμα τυριού κ.λπ.), καθώς και των συσκευασμένων, κονσερβοποιημένων και κατεψυγμένων τροφίμων που περιέχουν:
- Γάλα
- Λακτόζη
- Ορό γάλακτος – τυρόπηγμα – υποπροϊόντα γάλακτος – σκόνη γάλακτος
Το θετικό είναι ότι πλέον υπάρχουν στην αγορά αρκετά γαλακτοκομικά προϊόντα χωρίς λακτόζη (lactose free). Έτσι οι πάσχοντες από τη δυσανεξία δεν στερούνται τροφές όπως το γάλα, το γιαούρτι, τα τυριά κ.λπ.
Πέντε χρήσιμες συμβουλές
- Να χρησιμοποιείτε βιολογικά γαλακτοκομικά που έχουν υποστεί ζύμωση. Σε ήπιες περιπτώσεις δυσανεξίας, τα προϊόντα αυτά βελτιώνουν την πέψη της λακτόζης, των λιπών και των πρωτεϊνών στα γαλακτοκομικά. Συμβάλλουν επίσης στην υγιή πέψη άλλων τροφίμων. Το βιολογικό κεφίρ είναι η τέλεια λύση, λέει ο κ. Παπαλαζάρου. Είναι πλούσιο σε απαραίτητα αμινοξέα, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία (λ.χ. μαγνήσιο, θειαμίνη, Β12, φυλλικό οξύ, βιταμίνη Κ). Η βιταμίνη Κ βοηθεί σημαντικά στον μεταβολισμό του ασβεστίου .
- Δοκιμάστε κατσικίσιο γάλα. Πολλοί ασθενείς βρίσκουν ότι είναι πιο εύπεπτο από το αγελαδινό. Αυτό πιθανώς οφείλεται στο ότι περιέχει λιγότερη λακτόζη και απορροφάται πιο εύκολα από τον οργανισμό. Είναι πλούσιο σε φώσφορο, ασβέστιο, κάλιο, βιοτίνη και παντοθενικό οξύ.
- Λάβετε πεπτικά ένζυμα με λακτάση. Η αναπλήρωση της λακτάσης μπορεί να συμβάλλει στη διάσπαση λιπών, υδατανθράκων και πρωτεϊνών, βελτιώνοντας την λειτουργία του πεπτικού.
- Πάρτε συμπλήρωμα με προβιοτικά. Οι «ζωντανές» (ενεργές) καλλιέργειες στο γιαούρτι, το κεφίρ, τα ζυμωμένα λαχανικά (τουρσιά) και τα συμπληρώματα, συμβάλλουν στη διατήρηση ενός υγιούς πεπτικού συστήματος. Η αύξηση των υγιών βακτηρίων στο έντεροο μπορεί να διεγείρει την παραγωγή λακτάσης ή έστω να βελτιώσει την πέψη.
- Προσθέστε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Κ. Πολλοί πάσχοντες από δυσανεξία στη λακτόζη έχουν και έλλειψη βιταμίνης Κ. Επομένως είναι σημαντικό να βεβαιωθείτε ότι καθημερινά καταναλώνετε επαρκείς ποσότητες και από αυτή τη βιταμίνη. Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Κ είναι πράσινα φυλλώδη λαχανικά, κρεμμύδια, λαχανάκια Βρυξελλών, λάχανο, μπρόκολο, αγγούρια και κεφίρ.
Φωτογραφία: iStock