Τα εγκεφαλικά επεισόδια χωρίζονται σε αιμορραγικά (Α.Ε.Ε.) και ισχαιμικά (ΙΕΕ). Παρότι το ποσοστό των αιμορραγικών επεισοδίων είναι μικρότερο των ισχαιμικών επεισοδίων, πολλές φορές δίνουν πιο βαριά συμπτωματολογία και έχουν μεγαλύτερο ποσοστό θνητότητας.
Το Α.Ε.Ε. προκαλείται από τη ρήξη μιας αρτηρίας κυρίως, με αποτέλεσμα την κατάληψη του εγκεφαλικού ιστού ή των υπαραχνοειδών χώρων του εγκεφάλου με αίμα.
Το αίμα καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα, αυξάνει την ενδοκράνια πίεση, με αποτέλεσμα βαριά κλινική εικόνα ή ακόμα και θάνατο.
Ο Ευτύχιος Α. Αρχοντάκης είναι Επεμβατικός νευροακτινολόγος, ακτινοδιαγνώστης, Δ/ντης Ε.Σ.Υ. – Επιστημονικά Υπεύθυνος Μονάδος Ενδαγγειακής Θεραπείας Κ.Ν. Νοσοκομείο Ερυθρού Σταυρού, «Κοργιαλένειο Μπενάκειο»
Παράγοντες κινδύνου
Το Α.Ε.Ε. είτε με τη μορφή ενδοεγκεφαλικού αιματώματος είτε με τη μορφή υπαραχνοειδούς αιμορραγίας, εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Οι πιο συχνοί από αυτούς είναι:
- Υπέρταση (υψηλή αρτηριακή πίεση): Είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες κινδύνου, καθώς προκαλεί αδυναμία στα τοιχώματα των αγγείων, αυξάνοντας την πιθανότητα ρήξης.
- Κάπνισμα και κατανάλωση αλκοόλ: Αμφότερες οι συνήθειες αυτές προκαλούν βλάβες, καταστρέφοντας τα τοιχώματα των αρτηριών.
- Χρήση ναρκωτικών ουσιών: Κοκαΐνη και αμφεταμίνες μπορούν να αυξήσουν δραματικά την αρτηριακή πίεση.
- Ανευρύσματα εγκεφάλου: ρήξη ενός ανευρύσματος προκαλεί υπαραχνοειδή αιμορραγία.
- Αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες εγκεφάλου και άλλες αγγειακές βλάβες: ασθενείς με τις άνωθες παθήσεις, για παράδειγμα σηραγγώδη αγγειώματα, μηνιγγικές αρτηριοφλεβώδεις επικοινωνίες, φλεβικές θρομβώσεις κ.α.), διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ρήξης με συνέπεια την πρόκληση ενδοεγκεφαλικού αιματώματος.
- Κληρονομικότητα: Οικογενειακό ιστορικό Α.Ε.Ε. αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης αιμορραγικών εγκεφαλικών.
- Ηλικία: Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, λόγω μη ελαστικότητας των αρτηριών, εμφανίζουν συχνότερα αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια.
- Διαταραχές πηκτικότητος του αίματος: Ασθενείς με αιματολογικές διαταραχές ή όσοι λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα έχουν αυξημένη πιθανότητα αιμορραγίας.
Κλινική εικόνα – συμπτωματολογία
Τα πιο κοινά συμπτώματα ενός Α.Ε.Ε. είναι:
- Αιφνίδιος πονοκέφαλος μεγάλης έντασης
- Απώλεια ισορροπίας και των συντονισμένων κινήσεων: Προκαλείται από βλάβες σε περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν την κίνηση.
- Πάρεση ή παράλυση της μιας πλευράς του σώματος ή μεμονωμένα το άνω ή το κάτω άκρο.
- Διαταραχές στην ομιλία: Δυσκολία στην επικοινωνία ή κατανόηση.
- Απώλεια συνείδησης
- Επιληπτικές κρίσεις: σε περιπτώσεις ερεθισμού του φλοιού του εγκεφάλου
Διάγνωση
Η διάγνωση του Α.Ε.Ε. είναι κρίσιμη για την άμεση θεραπεία και τη μείωση των επιπλοκών. Οι διαγνωστικές εξετάσεις γίνονται εύκολα με απεικονιστικούς ελέγχους:
- Υπολογιστική τομογραφία (CT και CTA): Είναι η πιο εύκολα προσβάσιμη, γρήγορη και αποτελεσματική στη διάγνωση ενός Α.Ε.Ε.
- Μαγνητική τομογραφία (MRI και MRA): προσφέρει μια πιο λεπτομερή απεικόνιση του εγκεφάλου και βοηθάει στην αναγνώριση της αιτίας του Α.Ε.Ε.
- Ψηφιακή αγγειογραφία εγκεφάλου: Χρησιμοποιείται κυρίως για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση αγγειακών βλαβών, όπως ανευρύσματα ή αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες κλπ.
- Οσφυονωτιαία παρακέντηση: Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ορισμένες περιπτώσεις όπου αποτυγχάνουν οι απεικονιστικές διαγνωστικές εξετάσεις να αναδείξουν μια αιμορραγία.
Μέθοδοι αντιμετώπισης – θεραπεία
Η θεραπεία των Α.Ε.Ε. εξαρτάται από την αιτία, τη σοβαρότητα της αιμορραγίας και την κατάσταση του ασθενούς. Οι κύριες μέθοδοι περιλαμβάνουν:
- Σταθεροποίηση του ασθενούς με παρακολούθηση και ρύθμιση των ζωτικών λειτουργιών.
- Χειρουργική αφαίρεση αιματώματος: Σε ορισμένες περιπτώσεις, αν το αιμάτωμα είναι μεγάλο και παρεκτοπίζει δομές του εγκεφάλου, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του αίματος και την ανακούφιση της πίεσης στον εγκέφαλο.
- Ενδοαγγειακή ή νευροχειρουργική αντιμετώπιση: αν η βλάβη που προκάλεσε το Α.Ε.Ε. είναι ανεύρυσμα, αρτηριοφλεβώδης δυσπλασία ή επικοινωνία
Κλινική έκβαση
Το Α.Ε.Ε. έχει υψηλά ποσοστά θνητότητος- θνησιμότητος. Ένα 30-50% των ασθενών θα πεθάνει μετά τους πρώτους μήνες μετά την εγκεφαλική αιμορραγία, ενώ από αυτούς που θα επιζήσουν, μεγάλο ποσοστό θα αντιμετωπίσει μόνιμες νευρολογικές βλάβες (ημιπάρεση, ημιπληγία, παράλυση, διαταραχές λόγου ή κατανόησης, καθώς και επιληπτικές κρίσεις).
Πρόληψη
Τα Α.Ε.Ε. απαιτούν άμεση διάγνωση και θεραπεία. Η πρόληψη η οποία συνίσταται στην διαχείριση των παραγόντων κινδύνουν (αρτηριακή πίεση, κάπνισμα, αλκοόλ κλπ) αλλά και η θεραπεία ασυμπτωματικών ανευρυσμάτων ή αρτηριοφλεβικών δυσπλασιών αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στην μείωση των Α.Ε.Ε.