Ανθεκτικά μικρόβια: Πάνω από 3 εκατ. παιδιά πεθαίνουν ετησίως σε όλο τον κόσμο εξαιτίας τους

Η μικροβιακή αντοχή κοστίζει πρόωρα τη ζωή εκατομμυρίων παιδιών σε όλο τον κόσμο, τα οποία θα είχαν σωθεί εάν δεν γινόταν αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών, προειδοποιεί διεθνής ομάδα επιστημόνων.

Η αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά συνιστά μεγάλη απειλή για τα παιδιά, τα οποία είναι ιδιαιτέρως ευάλωτα στις λοιμώξεις. Ο κίνδυνος είναι εξαιρετικά μεγάλος σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, όπως η Νοτιοανατολική Ασία και η Αφρική.

Δυστυχώς, μόνο το 2022 πέθαναν στην Νοτιοανατολική Ασία περισσότερα από 752.000 παιδιά λόγω των ανθεκτικών βακτηρίων. Αντίστοιχα στην Αφρική οι θάνατοι που προκάλεσε η μικροβιακή αντοχή ξεπέρασαν τους 659.000. Παγκοσμίως οι θάνατοι ξεπέρασαν τα 3 εκατομμύρια την ίδια χρονιά.

Πολλές από αυτές τις απώλειες σχετίζονται με την χρήση των επονομαζόμενων αντιβιοτικών της κατηγορίας Watch, ενώ άλλα σχετίζονται με τα αντιβιοτικά Reserve.

Τρεις κατηγορίες αντιβιοτικών

Τα αντιβιοτικά ταξινομούνται σε αυτές τις κατηγορίες με βάση ένα εργαλείο που ανέπτυξε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ). Το εργαλείο λέγεται AWaRe και ταξινομεί τα αντιβιοτικά σε τρεις ομάδες, βάσει των επιπτώσεών τους στη μικροβιακή αντοχή:

• Access: Εδώ εντάσσονται τα αντιβιοτικά για τη θεραπεία πρώτης ή δεύτερης γραμμής κοινών λοιμώξεων (όπως οι λοιμώξεις του αυτιού). Έχουν μικρή πιθανότητα να συμβάλουν στην ανάπτυξη και εξάπλωση της μικροβιακής αντοχής.
• Watch:. Τα αντιβιοτικά αυτής της ομάδας έχουν ισχυρότερο αρνητικό αντίκτυπο στη μικροβιακή αντοχή. Αποτελούν, όμως, τις πιο αποτελεσματικές επιλογές για μια περιορισμένη ομάδα λοιμώξεων (π.χ. λοιμώξεις των νεφρών). Η χρήση τους πρέπει να παρακολουθείται αυστηρά και να περιορίζεται σε ορισμένες μόνον ενδείξεις.
• Reserve: Είναι τα αντιβιοτικά εσχάτης ανάγκης. Μπορεί να είναι αποτελεσματικά κατά των πολυανθεκτικών βακτηρίων. Αποτελούν πολύτιμο εργαλείο που πρέπει να χρησιμοποιείται με τη μέγιστη δυνατή φειδώ.

Με άλλα λόγια, τα αντιβιοτικά των ομάδων Watch και Reserve δεν προορίζονται για την πρώτη γραμμή θεραπείας. Πρέπει να χορηγούνται μόνον όταν είναι απολύτως απαραίτητο, για να διαφυλαχθεί η αποτελεσματικότητά τους και να μειωθεί ο κίνδυνος να αναπτύξουν τα μικρόβια ανθεκτικότητα σε αυτά.

Τι έδειξε η μελέτη

Άλλο, όμως, τι συνιστά ο ΠΟΥ και άλλο τι εφαρμόζεται στην πραγματικότητα. Νέα μελέτη έδειξε ότι μεταξύ 2019 και 2021 αυξήθηκε η χρήση των αντιβιοτικών Watch κατά:

• 160% στη Νοτιοανατολική Ασία
• 126% στην Αφρική

Κατά την ίδια χρονική περίοδο, η χρήση των αντιβιοτικών Reserve αυξήθηκε κατά:

• 45% στη Νοτιοανατολική Ασία
• 125% στην Αφρική

Επακόλουθο; Από τα 3 εκατομμύρια παιδιά που έχασαν τη ζωή τους από τη μικροβιακή αντοχή το 2022, τα 2 εκατομμύρια πέθαναν λόγω της χρήσης αντιβιοτικών Watch και Reserve.

«Όσο απαραίτητη κι αν είναι η αύξηση της χρήσης τους για να αντιμετωπιστούν οι ανθεκτικές λοιμώξεις, άλλο τόσους σοβαρούς μακροπρόθεσμους κινδύνους κρύβει. Πόσο μάλλον όταν γίνεται χωρίς προσεκτική παρακολούθηση, με συνέπεια να αυξάνεται ο κίνδυνος περαιτέρω αύξησης της αντοχής των μικροβίων», δήλωσε ο επιβλέπων ερευνητής Dr. Joseph Harwell, καθηγητής Παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο Brown, στο Ρόουντ Άιλαντ των ΗΠΑ.

Ποιες είναι οι αιτίες

Αρκετοί παράγοντες συμβάλλουν στην αυξημένη σοβαρότητα που παρουσιάζει η μικροβιακή αντοχή στις χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες, λένε οι ερευνητές. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται:

• Ο συνωστισμός στα νοσοκομεία
• Οι ελλιπείς συνθήκες υγιεινής
• Τα αδύναμα μέτρα πρόληψης των λοιμώξεων που διευκολύνουν την εξάπλωση ανθεκτικών παθογόνων σε νοσηλευτικά ιδρύματα και στην κοινότητα

Άλλοι συχνοί λόγοι είναι η έλλειψη διαγνωστικών εργαλείων και η ανησυχία για λανθασμένη διάγνωση. Εκτεταμένη είναι επίσης η υπέρχρηση και κατάχρηση των αντιβιοτικών.

Επιπλέον, πολλές χώρες δεν διαθέτουν αποτελεσματικά συστήματα επιτήρησης και καταπολέμησης της μικροβιακής αντοχής, λένε οι ερευνητές.

Ωστόσο «η εντεινόμενη μικροβιακή αντοχή στα αντιβιοτικά των κατηγοριών Watch και Reserve θα οδηγήσει τελικά σε υψηλότερα ποσοστά αποτυχίας των θεραπειών», προειδοποίησε ο Dr. Harwell. «Το επακόλουθο θα είναι αύξηση των ποσοστών θνησιμότητας, που ήδη είναι ανησυχητικά υψηλά».

Η νέα μελέτη παρουσιάσθηκε στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κλινικής Μικροβιολογίας και Λοιμωδών Νόσων (ESCMID Global 2025). Το συνέδριο ολοκληρώνει αύριο (15.04.2025) τις εργασίες του στη Βιέννη.

Φωτογραφία: iStock