Χοληστερίνη: Νέα φάρμακα προσφέρουν ελπίδα για τα άτομα με υψηλή Lp(a)

Περπατάτε πολύ, τρώτε κυρίως λαχανικά, αποφεύγετε το τυρί και άλλα τρόφιμα και τα βασικά στοιχεία για τη χοληστερίνη σας είναι, σε γενικές γραμμές, καλά. Κι όμως, στις εξετάσεις η λιποπρωτεΐνη-α ή Lp(a) μπορεί να είναι πάνω από πέντε φορές μεγαλύτερη από το επίπεδο που θέτει κάποιον σε σημαντικό κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου νωρίς στη ζωή.

Πρόκειται για μια κληρονομική πάθηση, που συζητείται ελάχιστα αλλά είναι αρκετά συχνή και επηρεάζει 1 στους 5 ανθρώπους.

Για την υψηλή Lp(a) δεν υπάρχει εγκεκριμένη θεραπεία, αλλά αυτήν τη στιγμή βρίσκονται υπό ανάπτυξη πέντε φάρμακα και το περασμένο φθινόπωρο δύο από αυτά έφτασαν ένα βήμα πιο κοντά στην εξέταση από τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), δημιουργώντας ελπίδες στους ανθρώπους που γνωρίζουν ήδη για την πάθησή τους.

Οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν τα επίπεδα της Lp(a) μέχρι να πάθουν καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο, επειδή η εξέταση δεν γινόταν ευρέως, αν και έχει αρχίσει να γίνεται όλο και περισσότερο. Νωρίτερα φέτος, η Εθνική Ένωση Λιπιδίων στις ΗΠΑ συνέστησε να εξετάζονται όλοι τουλάχιστον μία φορά στη διάρκεια της ζωής τους.

Τα πέντε υπό ανάπτυξη φάρμακα για την Lp(a)

Και τα πέντε νέα υποψήφια φάρμακα έχουν αποδειχθεί ότι είναι ασφαλή σε μικρές πρώιμες μελέτες και ότι μειώνουν αποτελεσματικά τα επίπεδα της Lp(a). Αλλά αυτό που θα εξετάσει τελικά ο FDA είναι κατά πόσον τα αποτελέσματα αυτά ισχύουν μεταξύ χιλιάδων ανθρώπων σε πολύ μεγάλες δοκιμές φάσης ΙΙΙ.

Pelacarsen: Αυτή η κλινική δοκιμή θα είναι η πρώτη που θα ολοκληρωθεί και έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί τον Μάιο του 2025. Κατά τη διάρκεια του προηγούμενου τμήματος της φάσης ΙΙ, το φάρμακο μείωσε την Lp(a) έως και 80%. Χορηγείται ως ένεση μία φορά το μήνα.

Olpasiran: Αυτό το φάρμακο χορηγείται ως ένεση κάθε τρεις μήνες και η δοκιμή θα ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο του 2026. Η προηγούμενη δοκιμή φάσης ΙΙ έδειξε ότι μπορεί να μειώσει την Lp(a) κατά περισσότερο από 95%, με διατηρούμενη μείωση κατά 40% έως 50% σχεδόν ένα χρόνο μετά την τελευταία δόση.

Lepodisiran: Σε μια δοκιμή φάσης Ι, μια εφάπαξ ένεση αυτού του φαρμάκου παρήγαγε διατηρήσιμη μείωση της Lp(a) κατά 94% για σχεδόν ένα έτος. Από τις πέντε δοκιμές φαρμάκων, αυτή είναι η μόνη που συμπεριέλαβε μια ομάδα ατόμων με υψηλή Lp(a) που δεν είχαν ακόμη καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο, πράγμα που σημαίνει ότι αυτό μπορεί να είναι το μόνο φάρμακο που θα εξετάσει ο FDA να εγκρίνει για άτομα που δεν είχαν ακόμη αυτό που οι ειδικοί γιατροί αποκαλούν «πρώτο συμβάν». Τα αποτελέσματα απέχουν, ωστόσο, περίπου πέντε χρόνια από τώρα – η δοκιμή δεν θα ολοκληρωθεί πριν από το 2029.

Zerlasiran: Η δοκιμή φάσης ΙΙ μόλις ολοκληρώθηκε και έδειξε ότι οι σπάνιες ενέσεις μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα της Lp(a) κατά σχεδόν 86%. Οι λεπτομέρειες της φάσης ΙΙΙ δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί.

Muvalaplin: Το καθημερινό χάπι μείωσε τα επίπεδα της Lp(a) έως και 86% κατά τη διάρκεια της μελέτης φάσης ΙΙ διάρκειας 12 εβδομάδων. Δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί λεπτομέρειες για τη φάση ΙΙΙ.

Αυτό που θα εξεταστεί στο τμήμα φάσης ΙΙΙ των μελετών είναι αν η λήψη των φαρμάκων οδηγεί σε μειωμένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου.

Οι ερευνητές θυμούνται τις συναρπαστικές μέρες που τα νέα φάρμακα αύξαναν την «καλή» χοληστερόλη ή HDL, αλλά δεν μείωναν τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου, λέει ο Stephen Nicholls, MBBS, PhD, διευθυντής του Victorian Heart Institute στο Πανεπιστήμιο Monash στη Μελβούρνη της Αυστραλίας και επικεφαλής ερευνητής της δοκιμής του Muvalaplin.

«Η γενετική δεν επηρεάζει την HDL, αλλά επηρεάζει την Lp(a)», λέει. «Έτσι, νομίζω ότι πολλοί από εμάς είμαστε αρκετά σίγουροι με όλες τις πληροφορίες που έχουμε για την Lp(a) ότι η μείωση της Lp(a) θα πρέπει να είναι ευεργετική για τους ασθενείς, αλλά ο μόνος τρόπος για να το μάθουμε είναι να κάνουμε αυτές τις μεγάλες κλινικές δοκιμές».

Τα περισσότερα από αυτά τα νέα φάρμακα δρουν «αποσιωπώντας» τις οδηγίες του γονιδίου LPA, ώστε να μην παράγεται μια πρωτεΐνη που αποτελεί βασικό μέρος της Lp(a) χοληστερόλης. Η μουβαλαπλίνη λειτουργεί διαφορετικά. Παρεμβαίνει σε ένα από τα στάδια του τρόπου με τον οποίο ο οργανισμός δημιουργεί αυτό που τελικά γίνεται η κυκλοφορούσα Lp(a).

Υπολογίζεται ότι 64 εκατομμύρια άνθρωποι στις ΗΠΑ διατρέχουν κίνδυνο πρόωρης καρδιακής νόσου λόγω αυξημένης Lp(a).

Τι είναι η Lp(a) και ποιες είναι οι παθολογικές τιμές

H Lp(a) μοιάζει με τη λιποπρωτεΐνη LDL και προάγει τη διαδικασία της αθηρωμάτωσης. Η Lp(a) έχει επίσης και θρομβωτική δράση λόγω της παρόμοιας δομής της με το πλασμινογόνο (γνωστό παράγοντα σχετιζόμενο με τη θρόμβωση) αλλά και φλεγμονώδη δράση λόγω των οξειδωμένων φωσφολιπιδίων που μεταφέρει.

Ως υψηλές θεωρούνται τιμές Lp(a) πάνω από 50 mg/dl ή πάνω από 125 nmol/l. Υψηλές τιμές της ανευρίσκονται στο 20-25% του γενικού πληθυσμού.

Τα επίπεδα Lp(a) καθορίζονται από την έκφραση ειδικού γονιδίου και επομένως, τα άτομα με αυξημένα επίπεδα έχουν υψηλή έκθεση στην Lp(a) επί πολλά έτη. Η διατροφή δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο.

Ποιοι θα πρέπει να ελέγχουν τα επίπεδα Lp(a)

Η μέτρηση της Lp(a) σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας του 2019 προτείνεται πλέον μία φορά στον γενικό πληθυσμό, σε άτομα με πρώιμη καρδιαγγειακή ή αγγειακή εγκεφαλική νόσο καθώς και σε άτομα με μέτριο ή υψηλό 10ετή κίνδυνο καρδιαγγειακής θνησιμότητας, όπως αυτός προκύπτει από τα μοντέλα υπολογισμού κινδύνου σε ασυμπτωματικά άτομα (στην Ελλάδα προτείνεται το HeartScore). Εύλογη είναι και η μέτρηση της Lp(a) σε συγγενείς ατόμων που εμφάνισαν καρδιαγγειακό επεισόδιο σε σχετικά νεαρή ηλικία (έως 55 ετών για τους άνδρες και έως 65 ετών για τις γυναίκες) και σε στενούς συγγενείς ατόμων με αυξημένη τιμή Lp(a).

Προς το παρόν, η προσέγγιση ασθενών με υψηλή Lp(a) είναι η εντατικοποίηση των πρακτικών πρόληψης με τροποποίηση όσων παραγόντων κινδύνου επιδέχονται μεταβολή όπως η LDL χοληστερόλη.

Φωτογραφία: iStock

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Χοληστερίνη: Το ιδανικό μενού για να τη μειώσετε σύμφωνα με έναν καρδιολόγο

Χάπι χοληστερίνης: Πότε είναι χρήσιμο ή απαραίτητο, ποιες είναι οι εναλλακτικές