Ανοδική τάση στα κρούσματα, πτωτική στις εισαγωγές -έστω και μικρή- δείχνουν και τα τελευταία στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα ο ΕΟΔΥ για το διάστημα 30 Δεκεμβρίου 2024 – 05 Ιανουαρίου 2025, αλλά και πριν από αυτό για την εβδομάδα 23 Δεκεμβρίου 2024 – 29 Δεκεμβρίου 2024.
Η ίδια εικόνα αποτυπώνεται και στο εξωτερικό. Στις ΗΠΑ, οι ειδικοί προετοιμάζονταν για άμεση αύξηση των νοσηλειών μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών που γιορτάζεται την τέταρτη Πέμπτη του Νοεμβρίου και σηματοδοτεί ουσιαστικά την έναρξη της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Αλλά αυτό δεν συνέβη. Η επιδημιολογική επιτήρηση για την Covid στα λύματα μεγάλων πόλεων έδειξε ότι η υποπαραλλαγή XEC ήταν παρούσα πέραν πάσης αμφιβολίας. Ωστόσο, ο αριθμός των ανθρώπων που κατέληξαν πράγματι στο νοσοκομείο ήταν σημαντικά μικρότερος σε σχέση με τους προηγούμενους χειμώνες. Σύμφωνα με στοιχεία των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), το ποσοστό νοσηλειών στις αρχές του Δεκεμβρίου του 2023 ήταν 6,1 ανά 100.000 άτομα. Κατά την αντίστοιχη εβδομάδα του Δεκεμβρίου του 2024, το ποσοστό αυτό είχε μειωθεί σε δύο ανά 100.000 άτομα.
Τι συμβαίνει; Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν πως η Covid το 2025 είναι πιο ήπια. Τα συνηθισμένα κάποτε συμπτώματα της απώλειας της γεύσης και της όσφρησης γίνονται λιγότερο συχνά. Και παρ’ όλο που ορισμένοι άνθρωποι νοσηλεύονται και πεθαίνουν, σύμφωνα με τον Peter Chin-Hong, καθηγητή στο Τμήμα Λοιμωδών Νοσημάτων του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων είτε θα είναι ασυμπτωματικοί είτε θα παρουσιάσουν ένα κρυολόγημα τόσο ήπιο που κάποιοι θα μπορούσαν κάλλιστα να το μπερδέψουν με μια εποχική αλλεργία. Παρότι τα ανοσοκατεσταλμένα άτομα εξακολουθούν να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα, ο ίδιος πιστεύει ότι ο κύριος παράγοντας κινδύνου για πιο σοβαρή Covid είναι πλέον απλώς η ηλικία άνω των 75 ετών.
Κορονοϊός: Το ευνοϊκό σενάριο
Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί συμβουλεύουν όλες τις ευάλωτες ομάδες να κάνουν το τελευταίο εμβόλιο για την Covid-19, το οποίο μπορεί να προσφέρει ζωτική προστασία από σοβαρή νόσηση, νοσηλεία και θάνατο. Και παρ’ όλο που η παρούσα και στη χώρα μας υποπαραλλαγή XEC φαίνεται να προκαλεί λιγότερο σοβαρή ασθένεια, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι δεν θα εμφανιστούν στο μέλλον πιο σοβαρές παραλλαγές. Αυτό σημαίνει ότι ο ιός δεν πρέπει να υποτιμάται. Οι ειδικοί αναμένουν ότι θα συνεχίσει να αποτελεί σημαντική και επίμονη απειλή για τη δημόσια υγεία. Ούτε ο κίνδυνος ανάπτυξης Long Covid έχει εξαφανιστεί. Για ορισμένους ανθρώπους, η κατάσταση αυτή μπορεί να διαρκέσει χρόνια.
Στην Ιατρική Σχολή Icahn του Mount Sinai στη Νέα Υόρκη, ο αναπληρωτής καθηγητής μικροβιολογίας Harm Van Backel είναι συνεπικεφαλής του προγράμματος επιτήρησης παθογόνων του Mount Sinai, το οποίο εφαρμόζει τις τελευταίες τεχνολογίες γονιδιωματικής για την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο των βακτηριακών, ιογενών και μυκητιασικών λοιμώξεων στο σύστημα υγείας του Mount Sinai. Ο Van Backel εξηγεί ότι τα δεδομένα δείχνουν ότι η Covid συμβάλλει μέχρι στιγμής σχετικά λίγο στον φόρτο των περιστατικών αυτόν τον χειμώνα, παρά την εμφάνιση της υποπαραλλαγής XEC. Σε σύγκριση με άλλους αναπνευστικούς ιούς, λέει, «ο SARS-CoV-2 αποτελεί ίσως, τουλάχιστον στα νοσηλευόμενα περιστατικά, περίπου το 10% του φορτίου των λοιμώξεων από αναπνευστικούς ιούς που βλέπουμε αυτή την εποχή».
Ακόμη και όταν εισάγονται ασθενείς στο νοσοκομείο, τα πρωτόκολλα θεραπείας έχουν αλλάξει σημαντικά τα τελευταία δύο με τρία χρόνια. Κάποτε χορηγούνταν αμέσως αντιπηκτικά ή φάρμακα που αραιώνουν το αίμα για να μειωθούν οι πιθανότητες θρόμβωσης, αλλά αυτό δεν θεωρείται πλέον απαραίτητο. Αν και σε ορισμένες σοβαρές περιπτώσεις εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται στεροειδή όπως η δεξαμεθαζόνη, αυτές τείνουν να αποτελούν εξαιρέσεις, με τα αντιιικά να αποτελούν πλέον την κυρίαρχη θεραπεία.
«Νομίζω ότι η Omicron και οι υποπαραλλαγές της επικεντρώνονται όλο και περισσότερο στην πρόκληση ηπιότερων συμπτωμάτων κρυολογήματος του ανώτερου αναπνευστικού παρά πνευμονίας ή άλλων εκδηλώσεων που είχαμε δει στο παρελθόν, όπως η καρδιαγγειακή νόσος και η πήξη», λέει στο BBC ο Chin-Hong. «Αυτό σημαίνει ότι όταν οι άνθρωποι έρχονται στο νοσοκομείο, τείνουν να μπαίνουν και να βγαίνουν γρηγορότερα», προσθέτει.
Την ίδια ώρα, τα ποσοστά εμβολιασμού έναντι της Covid-19 μειώνονται σε όλο τον κόσμο. Μία εξήγηση που δίνουν, λοιπόν, οι ειδικοί είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων έχει πλέον εμβολιαστεί και μολυνθεί τόσες φορές που το σώμα τους έχει αναπτύξει μια ισχυρή ανοσολογική μνήμη για το πώς μοιάζει πλέον ο ιός, γεγονός που σημαίνει ότι καταπολεμά τις νέες λοιμώξεις πριν προλάβουν να διεισδύσουν βαθύτερα στον οργανισμό. Η δεύτερη πιθανότητα είναι η Covid να γίνεται προοδευτικά ηπιότερη, μέχρι τελικά να γίνει κάτι αντίστοιχο με το κοινό κρυολόγημα, κάτι που τείνει να συμβαίνει γενικά με τους κορονοϊούς.
Μέχρι στιγμής, η παραλλαγή Omicron, που εμφανίστηκε τον Νοέμβριο του 2021, εξακολουθεί να είναι η τελευταία σημαντική παραλλαγή της Covid, μετά την Alpha και τη Delta. Και μολονότι τα τελευταία τρία χρόνια έχουν εμφανιστεί δεκάδες υποπαραλλαγές, καμία από αυτές δεν φαίνεται να αλλάζει ριζικά την πορεία της Covid.
Το δεύτερο σενάριο
Ωστόσο, σύμφωνα με τον μοριακό ιολόγο Marc Johnson της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μιζούρι, εάν ένα ανοσοκατεσταλμένο άτομο μολυνθεί τώρα με ένα παλαιότερο στέλεχος της Covid, όπως η παραλλαγή Delta από το 2020, η λοίμωξη θα μπορούσε να έχει εντελώς διαφορετικό αποτέλεσμα όσον αφορά την ασθένεια και τη νοσηλεία, καθώς θα φαινόταν εντελώς ξένο προς τον οργανισμό μας.
Οι παραλλαγές αυτές δεν είναι τόσο διαδεδομένες όσο ήταν κάποτε, αλλά εξακολουθούν να ανιχνεύονται περιστασιακά κάποια από αυτά τα στελέχη από τον πρώτο ή τον δεύτερο χρόνο της πανδημίας, λέει ο Johnson.
«Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μολυνθεί από Delta. Αν κάποιο από αυτά τα παλαιότερα στελέχη ξεσπούσε και άρχιζε να εξαπλώνεται ευρύτερα, η ανοσία των ανθρώπων θα ήταν κάπως μπερδεμένη, επειδή θα έμοιαζε πολύ διαφορετικό από όλα όσα έχουμε δει τα τελευταία τρία χρόνια», εξηγεί.
Το τρίτο σενάριο
Θα μπορούσε να συμβεί κι ένα άλλο σενάριο. Σύμφωνα με τον Johnson, υπάρχουν κάποιες πρώτες ενδείξεις ότι η τελική πορεία της Covid θα μπορούσε να την οδηγήσει στο να εξελιχθεί σε έναν κοπρανο-στοματικό ιό, που θα μοιάζει περισσότερο με τον νοροϊό, τη χολέρα ή την ηπατίτιδα Α παρά με το κοινό κρυολόγημα.
Ο κορονοϊός SARS-CoV-2 είναι γνωστό ότι μερικές φορές επιμένει στο έντερο μακροπρόθεσμα και ο Johnson και οι συνάδελφοί του έχουν εντοπίσει διάφορα άτομα που φαίνεται να έχουν επίμονες λοιμώξεις του εντέρου. Αυτό οφείλεται στην παρουσία ιών Covid με ασυνήθιστα μοτίβα RNA που έχουν εντοπιστεί μόνο στο αποχετευτικό σύστημα – και όχι π.χ. σε περιβάλλοντα όπως τα νοσοκομεία.
Η αίσθηση του Johnson είναι ότι αυτό συμβαίνει περιστασιακά επειδή κάποιο στέλεχος της Covid έχει αποκτήσει μεταλλάξεις που του επιτρέπουν να γίνει μια επίμονη γαστρεντερική λοίμωξη. Κατά συνέπεια, πιστεύει ότι είναι εύλογο ότι ο SARS-CoV-2 θα μπορούσε τελικά να βρει έναν τρόπο να μεταδίδεται μέσω σωματιδίων κοπράνων, όπως ακριβώς και άλλοι κοπρανο-στοματικοί ιοί.
«Έτσι εξαπλώνονται πολλοί από τους κορονοϊούς των νυχτερίδων», λέει ο Johnson: «Είναι ενδιαφέρον ότι οι εξελικτικοί πρόγονοι της Covid δεν ήταν αναπνευστικοί ιοί, αλλά εντερικοί ιοί [ιοί που ζουν στο έντερο], που εξαπλώνονταν μέσω της κοπρανο-στοματικής οδού, π.χ. από τρόφιμα ή νερό που είχε μολυνθεί ή με τη διαπροσωπική επαφή. Έτσι, είναι πιθανό η Covid να γίνει ένα παθογόνο που θα μεταδίδεται από την τροφή, αλλά αυτό μάλλον δεν πρόκειται να συμβεί σύντομα».
Απαραίτητος ο εμβολιασμός
Αν και η συντριπτική πλειονότητα των λοιμώξεων Covid φαίνεται να είναι καλοήθεις, ερευνητές όπως ο Johnson και ο Chin-Hong επιμένουν ότι εξακολουθεί να είναι σημαντικό οι άνθρωποι να εμβολιάζονται και οι εταιρείες να συνεχίσουν να εργάζονται για την ανάπτυξη της επόμενης γενιάς εμβολίων.
«Στο τέλος της ημέρας, το τι θα συμβεί στη συνέχεια με την Covid εξακολουθεί να είναι κάπως απρόβλεπτο», λέει ο Chin-Hong. «Όσο εξακολουθεί να υπάρχει κάποιος κίνδυνος σοβαρής ασθένειας και νοσηλείας, εξακολουθούμε να χρειαζόμαστε καλύτερη θεραπευτική αγωγή και εμβόλια», τονίζει.