Διαβάστε για την οχιά που αναπαράγεται μόνη της

Η ανακάλυψη προκάλεσε αίσθηση στον επιστημονικό κόσμο, καθώς καταρρίπτεται το δόγμα ότι η παρθενογένεση συμβαίνει μόνο όταν τα θηλυκά ζουν σε υποχρεωτική απομόνωση από τα αρσενικά. Είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται ασεξουαλική αναπαραγωγή σε είδη που κανονικά γεννάνε μετά από σεξουαλική συνεύρεση του αρσενικού με το θηλυκό. Μέχρι στιγμής έχουν παρατηρηθεί ορισμένες περιπτώσεις παρθενογένεσης σε κότες, φίδια, καρχαρίες, σαύρες και πουλιά, όμως πάντα σε καθεστώς αιχμαλωσίας (π.χ. ζωολογικοί κήποι), όπου τα θηλυκά κρατούνται χωριστά από τα αρσενικά του ίδιου είδους.

Οι ερευνητές, μ’ επικεφαλής τον καθηγητή οικολογίας Γουόρεν Μπουθ του πανεπιστημίου της Τούσλα στην Οκλαχόμα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας «Biology Letters» της Βασιλικής Εταιρίας της Βρετανίας, θεωρούν ότι πρόκειται για ακόμα «εξελικτική καινοτομία» της φύσης.

Οι ερευνητές μελέτησαν πληθυσμούς δύο είδη οχιών (Agkistrodon contortrix και Agkistrodon piscivorous) και βρήκαν ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό, γύρω στο 2,5% έως 5%, των θηλυκών αναπαρήγαγαν με παρθενογένεση, παρόλο που στην γύρω περιοχή υπήρχαν αρσενικά φίδια. Οι μετέπειτα αναλύσεις DNA των νεογέννητων φιδιών επιβεβαίωσαν ότι δεν διέθεταν γενετικό υλικό άλλο πέραν του μητρικού.

Στην παρθενογένεση το ωάριο αναπτύσσεται χωρίς να έχει προηγηθεί γονιμοποίηση από σπέρμα. Έτσι, το νεογνό έχει γενετικό υλικό μόνο από τη μητέρα του.

Περιπτώσεις παρθενογένεσης στη φύση (εκτός αιχμαλωσίας) δεν είναι σπάνιες σε ασπόνδυλα όπως οι μελίγκρες, οι μέλισσες και τα μυρμήγκια, ενώ παρατηρείται και σε μερικά είδη σπονδυλωτών, όπως σαυρών που περιλαμβάνουν μόνο θηλυκά στο είδος τους. Όμως σε αυτές τις περιπτώσεις όλα ανεξαιρέτως τα θηλυκά αναπαράγουν υποχρεωτικά με ασεξουαλικό τρόπο.

Γενικότερα η παρθενογένεση σε σπονδυλωτά, τα οποία υπό κανονικές συνθήκες αναπαράγονται σεξουαλικά, είναι πολύ σπάνιο φαινόμενο και έχει παρατηρηθεί σε λιγότερο από το 0,1% των ειδών του πλανήτη.

Οι πρώτες παρατηρήσεις παρθενογένεσης σε φίδια ζωολογικών κήπων έγιναν στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Ακολούθησε το 2006 η πρώτη παρθενογένεση σε μία γιγάντια αιχμάλωτη σαύρα το 2006 και σε ένα αιχμάλωτο καρχαρία το 2007. Σήμερα, η σχετική λίστα περιλαμβάνει δέκα είδη φιδιών (μεταξύ των οποίων ο βόας και ο πύθωνας), τέσσερα είδη καρχαριών, ένα είδος σπίνου, ένα είδος ορτυκιού κι αρκετές σαύρες. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις επρόκειτο για ζώα σε αιχμαλωσία, όπου τα θηλυκά ζούσαν σε απομόνωση από τα αρσενικά.

Γι’ αυτό εξεπλάγησαν οι επιστήμονες που βρήκαν για πρώτη φορά παρθενογένεση σε δύο είδη άγριων φιδιών. Όπως είπε ο καθηγητής Γουόρεν Μπουθ, ίσως «η παρθενογένεση δεν θα έπρεπε πλέον να θεωρείται ως κάποια σπάνια παραξενιά έξω από τον κυρίως κορμό της εξέλιξης».

Προς το παρόν, παραμένει άγνωστο αν οι θηλυκές οχιές επιλέγουν να αναπαράγουν ασεξουαλικά ή αν η παρθενογένεσή τους πυροδοτείται από κάποιον άλλο παράγοντα, όπως μία μόλυνση από ιό ή βακτήριο. Επίσης παραμένει άγνωστο αν οι απόγονοι αυτής της παρθενογένεσης των φιδιών θα επιζήσουν και θα γεννήσουν κανονικά ή ασεξουαλικά. Στις περιπτώσεις παρθενογένεσης σε αιχμαλωσία, οι απόγονοι δεν έχουν συνήθως επιβιώσει.

Οι ερευνητές παρακολουθούν τις ασυνήθιστες οχιές και σε δύο – τρία χρόνια θα έχουν την απάντηση, ώστε να δουν αν η παρθενογένεση αποτελεί ένα είδος εξελικτικού αδιεξόδου σε αυτή την περίπτωση. Αν όμως οι απόγονοι είναι υγιείς και αναπαραχθούν κανονικά, τότε θα αποδειχτεί ότι η επιλογή της ασεξουαλικής αναπαραγωγής, αντί της σεξουαλικής, μπορεί να έχει τα δικά της συγκριτικά εξελικτικά πλεονεκτήματα.

Θεωρείται πάντως απίθανο ότι ανάλογη παρθενογένεση θα συμβεί σε θηλαστικά με πλακούντα, όπου φαίνεται ότι η φυσιολογική ανάπτυξη των εμβρύων απαιτεί το συνδυασμό γονιδίων από δύο γονείς.