Εγκεφαλίτιδα από τσιμπούρι: Σημαντικά κενά στην προστασία της δημόσιας υγείας διαπιστώνει το ECDC

Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) δημοσίευσε αξιολόγηση της κατάστασης σχετικά με την εγκεφαλίτιδα που μεταδίδεται από κρότωνες (τσιμπούρια), την κροτωνογενή εγκεφαλίτιδα όπως ονομάζεται, εστιάζοντας στους κινδύνους μετάδοσης του ιού μέσω ουσιών ανθρώπινης προέλευσης, όπως το αίμα, τα όργανα, οι ιστοί και τα κύτταρα.

Η κροτωνογενής εγκεφαλίτιδας είναι μια ιογενής νόσος που μεταδίδεται κυρίως με τσίμπημα μολυσμένου τσιμπουριού (κρότωνα). Μεταξύ 2013 και 2022, στην περιοχή της ΕΕ/ΕΟΧ αναφέρθηκαν 28680 επιβεβαιωμένα κρούσματα, με τα περισσότερα από αυτά στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Η πλειονότητα των λοιμώξεων από τον ιό της κροτωνογενούς εγκεφαλίτιδας παραμένουν ασυμπτωματικές. Ωστόσο, έχουν αναφερθεί μακροχρόνιες παθήσεις σε σημαντικό ποσοστό ασθενών με νευρολογικά συμπτώματα και, γενικά, αναφέρεται ποσοστό θνητότητας περίπου 0,5 %.

Ενώ, όπως αναφέρει το ECDC, η μετάδοση του ιού μέσω ουσιών ανθρώπινης προέλευσης είναι τεκμηριωμένη, η αξιολόγηση δείχνει ότι τέτοια περιστατικά είναι εξαιρετικά σπάνια. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκαν δύο περιπτώσεις μέσω μετάγγισης αίματος από έναν μόνο δότη και τρεις μέσω μεταμόσχευσης οργάνων, επίσης από έναν δότη. Επίσης, αν και ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού μέσω μετάγγισης αίματος δεν μπορεί να εκτιμηθεί, η πιθανότητα μετάδοσης μέσω μετάγγισης αίματος που οδηγεί σε συμπτωματική νόσο θεωρείται πολύ χαμηλή. Ο κίνδυνος μετάδοσης μέσω μεταμόσχευσης οργάνων θεωρείται χαμηλός. Ελλείψει αναφερόμενων περιστατικών, ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού μέσω μεταμόσχευσης ιστών και κυττάρων δεν μπορεί να αξιολογηθεί, σημειώνει το ECDC.

Το ECDC τονίζει, ωστόσο, ότι, ενώ μπορούν να ληφθούν προληπτικά μέτρα κατά τις περιόδους μετάδοσης του ιού, εξακολουθούν να υπάρχουν αβεβαιότητες λόγω σημαντικών κενών στην έρευνα. Οι συστάσεις περιλαμβάνουν την αναβολή λήψης αίματος από αιμοδότες που αναφέρουν πρόσφατα τσιμπήματα για 28 ημέρες και τη διεξαγωγή ορολογικών και μοριακών εξετάσεων για τον ιό σε δότες οργάνων, ιστού και κυττάρων που μπορεί να έχουν εκτεθεί στον συγκεκριμένο κίνδυνο. Επιπλέον, η ενίσχυση των ποσοστών εμβολιασμού σε περιοχές που αντιμετωπίζουν σοβαρότερο πρόβλημα θα μπορούσε να ενισχύσει τη συνολική ασφάλεια όσον αφορά τη μετάδοση του ιού μέσω αίματος, οργάνων, ιστών και κυττάρων.

Η έκθεση αναγνωρίζει αρκετές αβεβαιότητες που σχετίζονται με τη λοίμωξη από τον ιό μέσω ουσιών ανθρώπινης προέλευσης, ως εκ τούτου για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας είναι απαραίτητο να γίνεται συνεχής διερεύνηση και να υπάρχει επαγρύπνηση.

Επιδημιολογία στην ΕΕ/ΕΟΧ

Με βάση τα δεδομένα που συλλέχθηκαν μέσω του TESSy, μεταξύ 2013 και 2022 αναφέρθηκαν 28.680 επιβεβαιωμένα κρούσματα από 29 χώρες, δηλαδή κατά μέσο όρο 2.868 επιβεβαιωμένα κρούσματα κάθε χρόνο.

Η συντριπτική πλειονότητα των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων, 26.823 (93,5%), διαγνώστηκαν στη χώρα όπου εκδηλώθηκε η λοίμωξη. Ο υψηλότερος αριθμός επιβεβαιωμένων κρουσμάτων αναφέρθηκε το 2020 (3.751 κρούσματα).

Τα μέσα ποσοστά κοινοποίησης στις χώρες που ανέφεραν τουλάχιστον ένα κρούσμα κατά την περίοδο 2013-2022 κυμάνθηκαν από 0,01 (Βουλγαρία και Ελλάδα) έως 16,83 (Λιθουανία) επιβεβαιωμένα κρούσματα ανά 100.000 κατοίκους. Σε επτά χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ χώρες (Αυστρία, Τσεχία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Νορβηγία και Πολωνία), το μέσο ετήσιο ποσοστό μεταβολή στα ποσοστά κοινοποίησης μεταξύ 2013-2022 ήταν πάνω από 5%, που αντιστοιχεί σε ετήσια αύξηση των σχετικών κοινοποιήσεων κατά 5% ή περισσότερο κατά μέσο όρο μεταξύ 2013 και 2022 στις χώρες αυτές.

Ο αριθμός των δηλωθέντων επιβεβαιωμένων κρουσμάτων ήταν υψηλότερος για την ηλικιακή ομάδα 45 έως 64 ετών και ήταν σταθερά υψηλότερα για τους άνδρες σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Η συνολική αναλογία ανδρών προς γυναίκες των δηλωθέντων επιβεβαιωμένων κρουσμάτων ήταν 1,5:1.

Τι είναι η κροτωνογενής εγκεφαλίτιδα

Όπως αναφέρει ο ΕΟΔΥ, η κροτωνογενής εγκεφαλίτιδα προκαλείται από έναν ιό, ο οποίος μεταδίδεται κυρίως με τσίμπημα μολυσμένου τσιμπουριού (κρότωνα), καθώς και -πιο σπάνια- με την κατανάλωση μη παστεριωμένων γαλακτοκομικών προϊόντων από μολυσμένα παραγωγικά ζώα. Τα τσιμπούρια μολύνονται από συγκεκριμένα είδη ζώων (κυρίως από μικρά τρωκτικά και εντομοφάγα ζώα) και μεταφέρουν τον ιό σε άλλα ζώα ή ανθρώπους που θα τσιμπήσουν. Πολλά άλλα άγρια και οικόσιτα θηλαστικά ζώα υποστηρίζουν έμμεσα την κυκλοφορία του ιού επιτρέποντας τον πολλαπλασιασμό των τσιμπουριών. Οι άνθρωποι δεν μεταδίδουν τον ιό.

Συμπτώματα

Περίπου 2/3 των λοιμώξεων είναι ασυμπτωματικές. Στα κλινικά περιστατικά, τα συμπτώματα εκδηλώνονται μετά από λίγες ημέρες ή εβδομάδες, και μπορεί να περιλαμβάνουν πυρετό, κούραση, πονοκέφαλο, πόνους στο σώμα, ναυτία. Σε ένα ποσοστό των ασθενών, μπορεί τα συμπτώματα να υποχωρήσουν αρχικά, για λίγες ημέρες ή εβδομάδες, και να ξαναπαρουσιασθούν μετά, πιο έντονα, με προσβολή του κεντρικού νευρικού συστήματος (εικόνα εγκεφαλίτιδας ή μηνιγγίτιδας). Στα ζώα η νόσος είναι συνήθως ασυμπτωματική, αλλά μπορεί να παρουσιασθούν και συμπτώματα από το νευρικό σύστημα και στα ζώα.

Η νόσος είναι ενδημική σε χώρες της κεντρικής, βόρειας και ανατολικής Ευρώπης, με χιλιάδες κρούσματα κάθε χρόνο. Τα περισσότερα περιστατικά καταγράφονται σε αγροτικές περιοχές, συχνότερα κατά την περίοδο που κυκλοφορούν περισσότερο τα τσιμπούρια (Απρίλιο έως Νοέμβριο), αλλά και καθόλη τη διάρκεια του χρόνου (και τον Χειμώνα), ιδίως σε νοτιοευρωπαϊκές χώρες.

Αυξημένου κινδύνου έκθεσης θεωρούνται τα άτομα που έχουν ασχολίες σε περιοχές όπου υπάρχουν τσιμπούρια, στην ύπαιθρο, σε αγροτικές ή ορεινές περιοχές, σε αστικά πάρκα και κήπους, είτε λόγω εργασίας (π.χ. αγρότες, κτηνοτρόφοι, βοσκοί, ξυλοκόποι και κηπουροί) ή λόγω αναψυχής (όσοι κάνουν κάμπινγκ, φυσιολάτρες, ορειβάτες, πεζοπόροι, κυνηγοί).

Μέτρα προστασίας από τα τσιμπούρια

Όταν πηγαίνετε στην ύπαιθρο:

1. Μην μένετε πολλή ώρα σε περιοχές που μπορεί να υπάρχουν τσιμπούρια (σε δάση, λιβάδια, ψηλά χόρτα, σωρούς φύλλων, γενικά όπου έχει πυκνή βλάστηση).

2. Περπατάτε πάντα στο κέντρο των μονοπατιών. Μην περπατάτε μέσα σε πυκνή βλάστηση.

3. Φοράτε ρούχα κατά προτίμηση ανοιχτού χρώματος, με μακριά μανίκια, μακριά παντελόνια, ψηλές κάλτσες και μπότες/ κλειστά παπούτσια. Βάζετε το παντελόνι μέσα από τις κάλτσες και τις μπότες. Φοράτε γάντια ιδίως όταν αγγίζετε χόρτα/ φυτά με τα χέρια σας (βάζετε τα μανίκια της μπλούζας μέσα στα γάντια).

4. Χρησιμοποιείτε εγκεκριμένα αντικουνουπικά/ εντομοαπωθητικά σπρέυ στο γυμνό δέρμα και πάνω από τα ρούχα σας, σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης. Τα συστατικά θα πρέπει να περιέχουν μία από τις παρακάτω ουσίες: DΕΕΤ (πάνω από 20% για ενήλικες), ή ικαριδίνη/πικαριδίνη ή IR3535 ή Citriodiol ή Eucalyptus citriodora oil, hydrated, cyclized (ecoil (h/c)).

5. Μην ξαπλώνετε και μην κάθεστε απευθείας στο έδαφος – απλώστε μία κουβέρτα ή σεντόνι (ανοικτού χρώματος) για να ξαπλώσετε.

6. Κάντε ντους ή μπάνιο αμέσως μετά την επιστροφή σας από την ύπαιθρο.

7. Ελέγχετε για τσιμπούρια όλο το σώμα σας, τα ρούχα σας και τα ζώα σας, συχνά όσο είστε στην ύπαιθρο και ξανά όταν επιστρέψετε στο σπίτι.

8. Αφού επιστρέψετε από την ύπαιθρο, βγάλτε τα ρούχα, τις κάλτσες και τα παπούτσια σας έξω από το σπίτι, πριν μπείτε μέσα στο σπίτι και ελέγξτε τα για τσιμπούρια. Απλώστε τα ρούχα σας στον ήλιο ή πλύντε τα με ζεστό – καυτό νερό (>55 oC) και απορρυπαντικό, σιδερώσετε τα ρούχα σε υψηλή θερμοκρασία, ή στεγνώσετε τα σε στεγνωτήρα ρούχων, αν υπάρχει (στην υψηλότερη θερμοκρασία για 10 λεπτά).

9. ΜΗΝ πιάνετε τα τσιμπούρια με γυμνά χέρια.

10. Αν βρείτε τσιμπούρι στο σώμα σας:

– Το τσιμπούρι θα πρέπει να αφαιρεθεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και με σωστό τρόπο, με κατάλληλη λαβίδα, από ιατρό, στο πιο κοντινό Κέντρο Υγείας ή Νοσοκομείο, ή από κάποιον που να γνωρίζει τον σωστό τρόπο αφαίρεσής του. Ο σωστός τρόπος αφαίρεσης των τσιμπουριών (απαιτεί κατάλληλη λαβίδα) αναφέρεται στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ εδώ.

– ΜΗΝ ζουλήξετε, ΜΗΝ σπάσετε, ΜΗΝ συμπιέσετε και ΜΗΝ τρυπήσετε το σώμα του τσιμπουριού.

– Μην βάζετε τίποτε πάνω στο τσιμπούρι.

– Μετά την αφαίρεση του τσιμπουριού, ελέγχετε την περιοχή του τσιμπήματος για τυχόν αλλαγές (για κοκκινίλα ή εξάνθημα/ σπυράκια) και παρακολουθείτε την υγεία σας τουλάχιστον για έναν μήνα. Αν παρατηρήσετε κάποια αλλαγή στην περιοχή του τσιμπήματος ή αισθανθείτε άρρωστος/εμφανίσετε οποιοδήποτε σύμπτωμα τις επόμενες εβδομάδες, πηγαίνετε αμέσως να σας δει ιατρός και πείτε του για το τσίμπημα του τσιμπουριού.

11.Εάν έχετε ζώα, ρωτήστε τον κτηνίατρο πώς να τα προστατεύετε από τα τσιμπούρια και φροντίστε για τον αποπαρασιτισμό τους σε τακτική βάση. Ψάχνετε κάθε μέρα τα ζώα σας για τσιμπούρια (προσοχή: ΜΗΝ βγάζετε τα τσιμπούρια με γυμνά χέρια).

12.Φροντίζετε τον εξωτερικό χώρο του σπιτιού σας ή του χώρου εργασίας σας (π.χ. της κτηνοτροφικής μονάδας, του στάβλου, του μαντριού), ώστε να έρχονται λιγότερα τσιμπούρια: καθαρίζετε τον χώρο από χόρτα, φύλλα, κλαδιά, παλιά έπιπλα/στρώματα και σκουπίδια, κουρεύετε συχνά τα χόρτα, το γρασίδι και τους θάμνους. Παίρνετε μέτρα προστασίας και από τα τρωκτικά (ποντίκια, αρουραίους) στον χώρο σας.

Περισσότερες και πιο αναλυτικές πληροφορίες για τα μέτρα προστασίας από τα τσιμπούρια μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ.

Φωτογραφία: iStock

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Αλτσχάιμερ: Συμπτώματα, διάγνωση και αντιμετώπιση

Τροφικές αλλεργίες στα παιδιά: Γιατί αυξάνονται επικίνδυνα