Όπως αναφέρει, «η απλή ανάγνωση των δεδομένων της φυσικής κίνησης του πληθυσμού, συνήθως περιορίζεται στο αδιαμφισβήτητο στοιχείο της απόλυτης μεταβολής σε όγκο και στην μέση ηλικία θανάτου. Πράγματι, η εξέλιξη, συχνότατα «διόγκωση» της ποσότητας των δικτύων παροχής υπηρεσιών υγείας και νοσηλείας, η ευχερέστερη διαχρονικά πρόσβαση σε νέες ειδικότητες, η διαρκής βελτίωση και μείωση του κόστους των φαρμάκων, οι διαγνωστικές τεχνολογικές δομές κ.ά, είχαν θετική επίδραση στην αύξηση της συμμετοχής των μεγαλυτέρων ηλικιών στο σύνολο του εκάστοτε μετρούμενου πληθυσμού (αν και το τελευταίο δεν είναι ίδιο θετικό στο «ασφαλιστικό» πρόβλημα, για μια σειρά λόγων που δεν είναι του παρόντος).
-Ποιες όμως είναι οι αιτίες που προκαλούν εν τέλει τον θάνατο στον πληθυσμό;
-Πού εντοπίζονται βελτιώσεις ή/και επιδεινώσεις στο γενικό επίπεδο υγείας;
-Ποιες ηλικίες και στα 2 φύλα πάσχουν περισσότερο ή λιγότερο, σε σχέση με το παρελθόν και τελικά «καταλήγουν»;
-Οι μεταβολές σχετίζονται με την «ποιότητα» και την αποτελεσματικότητα των δικτύων;
Θάνατοι κατά μείζονα αιτία (ICD-10)
Σε σύγκριση με τους μ.ο. 1990-2 και 2010-12, οι θάνατοι συνολικά εμφανίζουν μεταβολή της τάξης του 17%. Ο δείκτης αυτός, σε σχέση με τον πληθυσμό (Απογραφές 1991,2001 & 2011), δεδομένης της μείωσης των γεννήσεων, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της «συχνότητας» (θάνατοι vs πληθυσμού αναφοράς) κατά 9,73% (βλ.Πίνακα).
Οι 5 «μείζονες» ομάδες αιτίων θανάτου (ICD-10), ευθύνονται για το 85% του συνόλου, με την επισήμανση πως 2 από αυτές (Νοσήματα Αναπνευστικού συστήματος & Νεοπλάσματα), σε σύγκριση με τον Γενικό Δείκτη, τον υπερβαίνουν έως και 8 φορές ( 92,56 & 38,1% αντίστοιχα).
Για να καταστεί περισσότερο αντιληπτή η παρατήρηση, αρκεί να ληφθούν υπόψη:
-Για τα μεν Νοσήματα Αναπνευστικού (VIII), η συχνότητα ανά 100.000 κατοίκους ήταν 54 το 1990-2 και 98 το 2010-12 (+80,58%).
-Για τα Νεοπλάσματα, οι αντίστοιχες συχνότητες ήταν 195 και 252 (+29,51%).
ΠΙΝΑΚΑΣ ICD-10 (100%).
Στις «ελάσσονες» αιτίες, εξαιρετικά αρνητική είναι η ομάδα των θανάτων που οφείλονται σε Νοσήματα Νευρικού σ.& Αισθητηρίων οργάνων (VI) ,Λοιμώδη & Παρασιτικά (I), Αίματος/Αιμοποιητικών οργάνων (IV) & Μυοσκελετικού σ.& Συνδετικού ιστού (XIII) με απόλυτη αύξηση του όγκου (κατά μ.ο. 2010-12 έναντι 1990-92) κατά 86,24/67,97/162,07 & 1289,74%(!!!) αντίστοιχα. Σε επόμενο σημείωμα θα εστιάσουμε σε αυτές ακριβώς τις μεταβολές, ιδιαίτερα πού εμφανίζονται ενισχυμένες και σε τι βαθμό επηρεάζουν την γενική θνησιμότητα των επί μέρους πληθυσμών.
«Μείζονες» αιτίες θανάτου: οι «προβληματικές» και οι «ανθεκτικές» περιοχές
Η σχέση μεταξύ δεικτών γεννήσεων και θανάτων, στο σύνολο της επικράτειας, είναι από μακρού χρόνου προβληματική. Η μείωση των γεννήσεων, ως συνδυαστικό αποτέλεσμα ελάττωσης γάμων (ή συμφώνων συμβίωσης εσχάτων) ή και εκτός τυπικών σχέσεων (μονογονεϊκές οικογένειες), επιπρόσθετα δε του γεγονότος σε μεγαλύτερες ηλικίες από ότι στο παρελθόν, είναι σαφές πως επηρέασε, τόσο την πρόθεση απόκτησης φυσικών τέκνων όσο και της γονιμότητας των μητέρων.
Παράλληλα, η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση και η υιοθέτηση «δυτικότερων» απόψεων, αναφορικά με το μέγεθος της οικογένειας, συνέβαλαν και αυτές με την σειρά τους στο δυσμενές αποτέλεσμα της μείωσης, αφενός, του συνολικού πληθυσμού και της αύξησης του ποσοστού ηλικιωμένων ατόμων (65+) σε βάθος χρόνου. Το τελευταίο, εκτός των άλλων, συνιστά και τον σοβαρότερο λόγο της επιδείνωσης των αναλογιστικών ασφαλιστικών μελετών και της αυξανόμενης επιβάρυνσης των κοινωνικών δομών από την ανάγκη χρηματοδότησης των δομών του «κοινωνικού» κράτους.
Συμπερασματικά, οι Έλληνες ζουν περισσότερο και πεθαίνουν αργότερα, με την συμβολή των διαρκώς βελτιούμενων μεθόδων πρόληψης και θεραπείας, φαρμακευτικής αγωγής και προσβασιμότητας σε δομές περίθαλψης.
Παρόλα αυτά, οι θάνατοι υπερβαίνουν τις γεννήσεις προ πολλού, αν εξαιρέσουμε την περίπτωση των αλλογενών που συνιστούν ίσως και πλέον του 10% των αυτοχθόνων. Ίσως θα πρέπει να αναφέρουμε εδώ χαρακτηριστικά ότι, αρκετά δημοτικά σχολεία, ιδίως στην περιφέρεια, θα είχαν «κλείσει», εξαιτίας της δραματικής μείωσης ή της μηδενικής εγγραφής ημεδαπών, αν δεν υπήρχαν οι «ξένοι».
Από τι όμως πεθαίνουν, κατά κύριο λόγο οι Έλληνες;
Α.Σύνολο πληθυσμού (και τα 2 φύλα):
5 ομάδες νόσων (κατά το σύστημα καταγραφής/προσδιορισμού ICD-10), «ευθύνονται» για περισσότερο από τα 4/5 των θανάτων, στην διάρκεια 1990/2-2010/12.
Συγκεκριμένα:
Στο σημείωμα αυτό, καταγράφονται, τόσο η αιτία θανάτου σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους όσο και η μεταβολή σε απόλυτο όγκο και συχνότητα επί του εκάστοτε πληθυσμού στην περίοδο 1990/2-2010/12.
Συγκεκριμένα:
Θάνατοι που αποδίδονται στο Κυκλοφορικό σύστημα:
Στην διάρκεια της 30ετίας 1990/2-2010/12, ο μεν συνολικός όγκος υποχώρησε κατά -1,35%, η δε συχνότητα, σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό, μειώθηκε σημαντικά (-7,53%). Παρόλα αυτά, σε αρκετές περιπτώσεις, η τελευταία διευρύνθηκε αρνητικά. Προεξάρχει η Π.Ε.Γρεβενών (+42,18% μεταξύ 1990/2-2010/12) ενώ σε δεκάδες περιπτώσεις, η εξέλιξη ήταν εξαιρετικά θετική, φθάνοντας μέχρι και σχεδόν -50% (Ευρυτανία, Ρέθυμνο). Στον –συνοπτικό- πίνακα εμφανίζονται τα «top» 10 των περισσότερο «ευάλωτων» και χρηζόντων ιδιαίτερης προσοχής και των «υγιέστερων» Π.Ε.
Θάνατοι από Νεοπλασματικές αιτίες:
Οι αυξημένοι θάνατοι που επιφέρουν τα αποτελέσματα των νοσημάτων που αποδίδονται σε πληθώρα αιτιών (αλλαγή διατροφικών προτύπων, τρόπου ζωής, περιβαλλοντικής μόλυνσης κ.ά), τόσο σε απόλυτο αριθμό (+38,1%) όσο –κυρίως- σε απόλυτη συχνότητα έναντι του εκάστοτε πληθυσμού (+29,48%), αυξήθηκαν στο σύνολο της επικράτειας σε ποσοστά μεταξύ +1,69 & 71,29%(!!!!), με την εξαίρεση μόνον 4 Π.Ε. Αξιοσημείωτες (αν δεν πρόκειται για lapsus calami) είναι οι Π.Ε. Κεφαλληνίας-Ιθάκης & Ζακύνθου, με μείωση (συχνότητας) -28,34 & -15,63% αντίστοιχα. Με την προσθήκη και της Π.Ε.Λευκάδας (-3,25%), οι 3 από τις 4 Π.Ε. της Περιφέρειας Ιονίων Ν. συνιστούν «φαινόμενο» έναντι της «εθνικής» εικόνας.
Θάνατοι λόγω προβλημάτων Αναπνευστικού Σ:
Σοβαρότατη, λόγω τόσο απόλυτης μεταβολής (σχεδόν διπλασιασμός) όσο και λόγω συχνότητας (81,48%) η συγκεκριμένη κατηγορία, εμφανίζει τριψήφιες ποσοστιαίες μεταβολές σε περισσότερες από 10 Π.Ε, ενώ μόλις 3 «διασώζονται» από την συνολική πλήρως απογοητευτική εικόνα. Λαμβάνοντας υπόψη πως, για την συγκεκριμένη πάντοτε ομάδα (ICD-10), η ευθύνη εντοπίζεται σε «εγκατάλειψη» φυσικής άσκησης, ενεργητικό (& παθητικό) κάπνισμα & κακή διατροφή, κατά πλειοψηφία, το «έλλειμμα» της Προαγωγής και Πρόληψης Υγείας είναι εμφανέστατο.
Θάνατοι λόγω επιπλοκών Πεπτικού Σ:
Παρά την μικρή αύξηση (+9,81%) σε απόλυτο όγκο και την συχνότητα (+4,17%), υπάρχουν Π.Ε. με πολύ μεγαλύτερες επιδεινώσεις (έως και +73,68%). Στον αντίποδα, υπάρχουν περιοχές όπου η «βελτίωση» (λαμβανομένης υπόψη της συχνότητας) βελτιώθηκε, φθάνοντας έως και πλέον του -60%.
Θάνατοι λόγω Ουροποιογεννητικού Συστήματος:
Αν και η συνολική συχνότητα μειώθηκε σημαντικά στην διάρκεια της 30ετίας (-15%), αρκετές Π.Ε. «επιμένουν» αρνητικά, αυξάνοντας την θνησιμότητα από το συγκεκριμένο αίτιο έως και +107,69% (Π.Ε.Φλωρίνης).Παράλληλα, σε αρκετές Π.Ε, η βελτίωση σε σχέση με την ίδια ομάδα αγγίζει μέχρι και το -70%.
Με την υπόθεση ότι οποιαδήποτε αιτία δεν επιφέρει πάντοτε άμεσα θανάσιμο αποτέλεσμα, πάντοτε με την συμβολή της προαγωγής της υγείας, της έγκαιρης και ακριβούς διάγνωσης και της άμεσης πρόσβασης σε δομές περίθαλψης 1ης και 4ης βαθμίδος, ενδεχομένως να υπάρχει ανάγκη ανα-σχεδιασμού του Π.Ε.Δ.Υ, πλήρους στελέχωσής του και άμεσης προτεραιότητας Εθνικού Προγραμματισμού ενημέρωσης & πρόληψης.
Νοσήματα όπως τα Νεοπλάσματα μαστού και γεννητικών οργάνων (γυναίκες), Προστάτη και πεπτικού συστήματος (και τα 2 φύλα), παθολογικής παχυσαρκίας (ιδίως σε άτομα προ-εφηβικής ηλικίας), Διαβήτη, Χ.Α.Π. κ.λ.π. είναι δυνατόν να μειωθούν ή να αντιμετωπισθούν με καλύτερους όρους επιβίωσης και ποιότητας ζωής. Αρκεί μόνο η αποφασιστικότητα και η υιοθέτηση της ανάγκης της πρόληψης σε βάρος της θεραπείας.
Η πύκνωση των υποδομών σε Κέντρα Υγείας και Περιφερειακά Ιατρεία, αν εξαντλούν την λειτουργία τους σε συνταγογράφηση ή παραπομπή σε Νοσοκομεία, δεν έχει αποδείξει την θετική τους συμβολή στην μείωση της νοσηρότητας ή της αναπόφευκτης θνησιμότητας. Σε τελική ανάλυση, δεν είναι τα κτίρια, οι συσκευές ή το ιατρικό προσωπικό από μόνα τους ικανά να αποτρέψουν ένα μη αναστρέψιμο και μηδέποτε διαγνωσμένο ή πιθανολογούμενο νόσημα.
Η Επιδημιολογία, η Κοινωνική Ιατρική, η Διαχείριση Κρίσεων στην Υγεία και η Βιοστατιστική είναι ίσως μερικοί από τους καλύτερους τομείς που θα συμβάλουν στην βελτίωση της υγείας του συνόλου του πληθυσμού, ανεξάρτητα από το από πού προέρχονται, που κατοικούν και ποιά είναι η κοινωνική και εισοδηματική τους κατάσταση.
Η σε συνέχεια ανάλυση της διαχρονικής θνησιμότητας σε επίπεδο Φύλου & Ηλικίας θα δώσει ενδεχομένως «περισσότερο φως» στο θέμα της ανάλυσης.