«Ελληνιστική Αλεξάνδρεια: Εορτάζοντας 24 Αιώνες»

«Η σημερινή ημέρα, είπε μεταξύ άλλων η κυρία Βαρδινογιάννη, είναι μια μεγάλη στιγμή για το Ίδρυμά μας, καθώς πραγματοποιούμε μια πρωτοβουλία εθνικής σημασίας, για την οποία εργαζόμαστε εδώ και πολλούς μήνες, το Συνέδριό μας αυτό, που στόχο του έχει να  στρέψει την προσοχή των ερευνητών και της κοινής γνώμης στον Ελληνιστικό κόσμο, στην Ελληνιστική Αλεξάνδρεια και την σπουδαιότητά τους για τον παγκόσμιο πολιτισμό.

Η ιδέα του Συνεδρίου υποστηρίχθηκε ολόθερμα από τον Εξοχότατο Πρόεδρο της Δημοκρατίας κύριο Προκόπιο Παυλόπουλο, από την πρώτη στιγμή που την θέσαμε υπόψη του πριν από δύο περίπου χρόνια. Μια ιδέα της οποίας τα θεμέλια βρίσκονται στην καρδιά του έργου του Ιδρύματός μας, δηλαδή στις αξίες του πολιτισμού, της επιστήμης και της παιδείας, και φωτίζει τους μακροχρόνιους φιλικούς και ιστορικούς δεσμούς, που συνδέουν την Ελλάδα με την Αίγυπτο…

Μέσα στη ροή της ιστορίας, είμαστε η γενιά που με συγκίνηση έζησε πριν από 27 χρόνια, το 1990, την ιστορική συνάντηση στο Αswan της Αιγύπτου όπου υπεγράφη η Διακήρυξη για την αναβίωση της Αρχαίας Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Με την UNESCO να πρωτοστατεί στην προσπάθεια αυτή, έγινε η αρχή της πραγματοποίησης ενός από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ιστορία του σύγχρονου κόσμου. Στα 15 χρόνια λειτουργίας της,  η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας  γίνεται ναός του πνεύματος και ένας νέος φάρος γνώσης για ολόκληρη την υφήλιο. Αυτό αποτελεί μια μεγάλη προσφορά  του Αιγυπτιακού Κράτους στην ανθρωπότητα που στηρίζεται ολόθερμα από τον Πρόεδρο της Αιγύπτου Abdel Fattah El-Sisi. Και αισθανόμαστε πραγματικά ευγνώμονες. Από τη συμμετοχή μου στο πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, μέχρι και σήμερα, το έργο που παρακολουθώ και στο οποίο συμμετέχω, με κάνει να αισθάνομαι πραγματικά υπερήφανη, όχι μόνο ως Ελληνίδα, αλλά ως πολίτης του κόσμου του οποίου τα οράματα, οι ανακαλύψεις, οι αναζητήσεις και η έκφραση βρήκαν καταφύγιο μέσα στο κολοσσιαίο  έργο της Βιβλιοθήκης. Τις χρυσές σελίδες της Ελληνιστικής Περιόδου και αυτή την ιστορική σχέση των δύο λαών, θελήσαμε να φωτίσουμε ακόμα περισσότερο με την ίδρυση και χρηματοδότηση του «Κέντρου Ελληνιστικών Σπουδών» στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, το 2008. Από τότε μέχρι σήμερα, το Ίδρυμά μας δίνει μέσα από το Κέντρο αυτό τη δυνατότητα σε φοιτητές από όλο τον κόσμο να κάνουν πτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στην ιστορία, τη λογοτεχνία, τις τέχνες, την αρχαιολογία, την αρχιτεκτονική και τη φιλοσοφία, ενώ παράλληλα έχουμε οργανώσει πολλές εκδηλώσεις, διαλέξεις και ημερίδες για την Βιβλιοθήκη. Και συνεχίζουμε με το σημερινό Συνέδριο, επιθυμώντας να προσθέσουμε μια ακόμα σελίδα στην συνεργασία μας με την Βιβλιοθήκη με χαρακτήρα επετειακό και ταυτόχρονα διεπιστημονικό..».

Χρήστος Ζερεφός

Ο pρόεδρος του Μαριολοπουλείου – Καναγκινείου Ιδρύματος Επιστημών και Περιβάλλοντος, Ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός, συντονίζοντας την εκδήλωση, επεσήμανε ότι σκοπός του Συνεδρίου είναι «η εξερεύνηση όλων των πτυχών της Ελληνιστικής Περιόδου και η ανάδειξη του μεγαλείου αυτής της ένδοξης περιόδου του Ελληνο-Αιγυπτιακού πολιτισμού, για τον οποίο είμαστε όλοι τόσο υπερήφανοι», και κάλεσε στο βήμα τον Δρ. Mostafa El Feki, Διευθυντή της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.  Ο κύριος El Feki, αφού ευχαρίστησε θερμά την κυρία Βαρδινογιάννη για τη στήριξή της στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και την συνεχάρη, καθώς και  όλους τους διοργανωτές, για την πρωτοβουλία τους, αναφερόμενος στην Ελλάδα και στην Αίγυπτο επεσήμανε: «Η ιστορία και η γεωγραφία μας ενώνουν. Ό,τι κι αν πούμε για την παγκοσμιοποίηση ή την σύγκρουση των πολιτισμών, πρέπει να έχουμε επίγνωση για τους ιστορικούς δεσμούς των δύο χωρών… Η συνεργασία μεταξύ των δύο λαών υπήρξε αδιάλειπτη …

Κανείς δεν μπορεί να μην αναφερθεί στην ελληνική συμβολή στην ίδρυση της πόλης της Αλεξάνδρειας, μιας πόλης που χαρακτηρίζεται από κοσμοπολιτισμό, και θα ανακτήσει την ταυτότητά της μόνο αν επιστρέψουν όσοι αποχώρησαν… Περιμένουμε να ξαναζήσουμε τις λαμπρές ημέρες που έζησε η πόλη της Αλεξάνδρειας… Ο διάλογος των πολιτισμών, ξεκίνησε πριν από 24  αιώνες στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας… Δεσμευόμαστε να τον συνεχίσουμε με όλες μας τις δυνάμεις…  και ο εορτασμός των 24 αιώνων από την ίδρυσή της μας τιμά ιδιαίτερα… Σας ευχαριστώ».

Ashraf Farrag

Κατόπιν τον λόγο έλαβε ο καθηγητής Ashraf Farrag ο οποίος απηύθυνε χαιρετισμό στο Συνέδριο εκ μέρους του Προέδρου του Πανεπιστημίου της Αλεξάνδρειας, Δρ. Essam ElKordi: «Η Ελληνιστική Αλεξάνδρεια, είπε μεταξύ άλλων, αποτέλεσε μοντέλο για την ανάμιξη των πολιτισμών και των γνώσεων… Τον 3ο αιώνα π.Χ. το όνειρο του Μεγάλου Αλέξανδρου έγινε πραγματικότητα: Δημιούργησε μία Κοσμόπολη, ένα φωτεινό παράδειγμα πολιτισμού. Δημιούργησε ανθούς γνώσεων, που δεν είχαν όμοιο τους στο παρελθόν… Το σύγχρονο Πανεπιστήμιο της Αλεξάνδρειας αποτελεί ένα «μουσείο γνώσεων», καθώς αποτελεί συνέχεια του χώρου των Μουσών, του Μουσείου της Ελληνιστικής περιόδου, μέρος του οποίου υπήρξε και η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας… Το Αρχαίο Πανεπιστήμιο της Αλεξάνδρειας ήταν ένα αρχαίο μουσείο, ενώ η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ήταν συνδεδεμένη με την επανάσταση της γνώσης του 3ου αιώνα π.Χ. Έτσι, η πόλη έγινε προορισμός και πόλος έλξης για επιστήμονες, καλλιτέχνες, και ανθρώπους του πνεύματος, αφού τους παρείχε όλα τα μέσα για να δημιουργήσουν και να μεγαλουργήσουν… Ο στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου Πτολεμαίος Α’ ο Σωτήρ, καθώς και ο γιος του ο Πτολεμαίος Β’ ο Φιλάδελφος, οι πρώτοι βασιλιάδες της δυναστείας, που κυβέρνησαν τη χώρα κατά την Ελληνιστική Περίοδο διέθεσαν κονδύλια για την άνθιση των επιστημών και κάλυπταν όλα τα έξοδα των επιστημόνων και των οικογενειών τους, προκειμένου αυτοί να αφιερωθούν στην έρευνα και την καινοτομία… Αναμφίβολα η Ελληνιστική περίοδος ήταν μία εποχή εξαιρετικής δημιουργίας και σημαντικών ανακαλύψεων σε όλους τους τομείς…».

Δημήτριος Παντερμαλής

Εν συνεχεία ο πρόεδρος του Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητής Δημήτριος Παντερμαλής, από το βήμα του συνεδρίου, υπογράμμισε ότι «η Αλεξάνδρεια είναι το απωθημένο του κάθε αρχαιολόγου» και ότι «το πολιτισμικό και πολιτιστικό μεγαλείο της ήταν τόσο μεγάλο ώστε όταν η Αλεξάνδρεια πέρασε σε Ρωμαίο Αυτοκράτορα, η πόλη και η Αίγυπτος διατηρήθηκαν ως προσωπική ιδιοκτησία του».

Και αναφερόμενος στον εορτασμό των 24 αιώνων από την ίδρυσή της είπε ότι  «στο μουσείο της Ακρόπολης το προσεχές διάστημα θα προβάλλεται διαρκώς το βίντεο που ήδη παρακολουθήσαμε και αποτυπώνει το μεγαλείο της πόλης, σε σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Αρβανιτάκη».

Αξίζει να σημειωθεί ότι το βίντεο αυτό περιλαμβάνει εικόνες της Αλεξάνδρειας του σήμερα και του χθες, μέσα από ιστορικούς θησαυρούς, αρχαία μνημεία, τους χάρτες του Πτολεμαίου, τις επιστήμες, μουσικά όργανα, αλλά και το Ελληνικό Νεκροταφείο, το φημισμένο Κτήμα Αντωνιάδη, την περίφημη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, κ.ά. σημαντικά σημεία της πόλης που μιλούν για τον πολιτισμό και την ιστορία της.

Επιλογή του τίτλου του συνεδρίου

Αμέσως μετά τον κύριο Παντερμαλή τον λόγο έλαβε ο Αλεξανδρινής καταγωγής Πρόεδρος του Μαριολοπουλείου –Καναγκινείου Ιδρύματος Επιστημών Περιβάλλοντος, Ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός, ο οποίος αναφερόμενος στην επιλογή του τίτλου του Συνεδρίου είπε:  «Πρώτον οφείλεται στο συναίσθημα του Αιγυπτιώτη και δεύτερον στη μεγάλη επανάσταση στις Επιστήμες στην Τέχνη και στα Γράμματα που ξεκίνησε από την Αλεξάνδρεια».

Στη συνέχεια της ομιλίας του απαρίθμησε τα πιο μεγάλα επιτεύγματα της Ελληνιστικής Αλεξάνδρειας: «Το αποκορύφωμα του Ελληνιστικού πνεύματος που αποτέλεσε το έναυσμα της αναγέννησης και του διαφωτισμού της Ευρώπης, έχει τις ρίζες του στην Αλεξάνδρεια. Εκεί δημιουργήθηκε το πρώτο Πανεπιστήμιο όπου ελατρεύοντο οι τέχνες, τα γράμματα και οι επιστήμες, στον περίφημο χώρο των Μουσών, το Μουσείο… Στην Αλεξάνδρεια γεννήθηκε η Γεωμετρία από τον Ευκλείδη καθώς και η στερεομετρία των κωνικών τομών του Απολλωνίου και του Θέονος. Στην Αλεξάνδρεια γεννήθηκε η Στατική και η Μηχανική Συστημάτων από τον Αρχιμήδη. Στην Αλεξάνδρεια γεννήθηκαν τα αυτόματα και μεταλαμπαδεύτηκε η ηλιοκεντρική Αστρονομία του Αριστάρχου από τη Σάμο. Στην Ελληνιστική Αλεξάνδρεια γεννήθηκε η Οπτική και η Υδροδυναμική ως επιστήμες από σπουδαίους επιστήμονες όπως ο Αρχιμήδης, ο Ευκλείδης, ο Κτησίβιος και πολλοί άλλοι.

Στον κολοφώνα της ανάπτυξης της Οπτικής Επιστήμης κτίζεται το ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου, ο Φάρος της Αλεξανδρείας… Στην Αλεξάνδρεια γεννήθηκε η επιστήμη της Γεωγραφίας  και οι συντεταγμένες. Στην Αλεξάνδρεια γεννιέται και η επιστήμη της απροσδιοριστίας στα μαθηματικά από τον Διόφαντο και οι θεωρίες του Πάππου. Γεννιέται η Φυσιολογία ως θεμέλιο της Ιατρικής Επιστήμης από τον Ηρόφιλο… Στην Αλεξάνδρεια γεννήθηκε το πρώτο πληκτροφόρο πνευστό όργανο, η ύδραυλις…». Και κλείνοντας την ομιλία του ο κύριος Ζερεφός επεσήμανε: «Οι εργασίες του επετειακού Συνεδρίου 24 αιώνων Ελληνιστικής Αλεξάνδρειας στηρίζονται σε 32 παρουσιάσεις εργασιών από τους επιφανέστερους στα θέματα της Ελληνιστικής Αλεξάνδρειας που καλύπτουν τους τομείς της Ιστορίας, της Αρχαιολογίας, της Φιλοσοφίας, των Γραμμάτων και Τεχνών καθώς και των Επιστημών της Ιατρικής, της Τεχνολογίας, του Πολιτισμού, τις Νομικές Επιστήμες καθώς επίσης και τις Επιστήμες του Περιβάλλοντος».

Προκόπης Παυλόπουλος

Ακολούθησε η ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας, κυρίου Προκοπίου Παυλοπούλου, ο οποίος συνεχάρη θερμά τους διοργανωτές του Συνεδρίου για την πρωτοβουλία τους, καθώς όπως είπε μέσα από τέτοιες πρωτοβουλίες βλέπει κανείς ποια είναι η δύναμη της Ελλάδας και του Ελληνισμού: «Είμαι βέβαιος ότι μέσα από τις εργασίες που θα παρουσιασθούν σ’ αυτό το Συνέδριο θ’ αναδειχθούν η τεράστια σημασία των πρωτότυπων ιδεών της ελληνιστικής εποχής και ο ιδιαίτερος νεωτερισμός της ατμόσφαιρας της εποχής, με τρόπο που θα φωτίσει την επίδραση των ελληνιστικών ιδεών στη σύγχρονη φιλοσοφία, στην τέχνη και στη σύγχρονη επιστήμη».

Εν συνεχεία ο κύριος Παυλόπουλος αναφερόμενος στην Ελληνιστική Αλεξάνδρεια επεσήμανε ότι παραμένει ένα από τα λαμπρότερα κοσμήματα στο στέμμα της ιστορίας του παγκόσμιου πολιτισμού και ότι η λάμψη της εξακολουθεί να μας οδηγεί προς το μέλλον, γιατί όσα συντελέστηκαν εκείνη την περίοδο στο χώρο της επιστήμης και της τέχνης ήταν το άνοιγμα που μας έδωσε τη δυνατότητα να είμαστε εδώ που είμαστε και τη δυνατότητα να πάμε ακόμα πιο μπροστά. Η Ελληνιστική Αλεξάνδρεια, είπε χαρακτηριστικά, ήταν η πρώτη κοσμοπολίτικη περιοχή που γνώρισε η ανθρωπότητα κι εκεί συσσωρεύτηκε όλη η γνώση από την εποχή της Ιωνίας, από την Αθήνα και τον Χρυσό Αιώνα της, ενώ έκανε λόγο για μία «έκρηξη» της επιστήμης, της γνώσης και της τέχνης, της οποίας τα θραύσματα γονιμοποίησαν την πορεία τους συνέβαλαν στην εξέλιξή τους.

Εκεί συντελέστηκε το “ξεμάγεμα” του κόσμου, δηλαδή “η αφύπνιση της επιστήμης” και κυρίως των θετικών επιστημών, των μαθηματικών και της αστρονομίας. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ο κύριος Παυλόπουλος στις επισημάνσεις του Αλεξανδρινής καταγωγής σύγχρονου μαθηματικού Δημήτρη Χριστοδούλου, για τη μεγαλειώδη συνεισφορά του Αρχιμήδη: «Ο Αρχιμήδης ταξίδεψε μόνος όλη την πορεία από παρατηρήσεις και πειράματα, εμπειρικούς κανόνες, επινόηση κατάλληλων εννοιών, ανακάλυψη των βασικών αρχών και θεμελίωση θεωριών, ανάπτυξη μαθηματικών μεθόδων για την επίλυση των προβλημάτων που προκύπτουν στις θεωρίες και, τέλος, την λύση αυτών των προβλημάτων καταλήγοντας στην ποσοτική περιγραφή των φυσικών φαινομένων.

Το σύνολο αποτελεί κατόρθωμα χωρίς παράλληλο στην ιστορία της ανθρωπότητας». Και κλείνοντας την ομιλία του ο κύριος Παυλόπουλος ευχήθηκε το Συνέδριο αυτό να είναι η αρχή μονάχα πολλών άλλων εκδηλώσεων σε αυτή την κατεύθυνση και δήλωσε ότι είμαστε τυχεροί που ζούμε αυτές τις στιγμές σε αυτές τις δύσκολες ώρες, τόσο για τη χώρα μας όσο και για ολόκληρη την περιοχή της Μεσογείου που χειμάζεται».

Μετά την ολοκλήρωση της ομιλίας του Προέδρου της Δημοκρατίας η κυρία Βαρδινογιάννη, αφού τον ευχαρίστησε θερμά για την παρουσία του,  τιμής ένεκεν του πρόσφερε μια σειρά συλλεκτικών γραμματοσήμων των ΕΛΤΑ, αφιερωμένων στην επέτειο των 24 αιώνων της Ελληνιστικής Αλεξάνδρειας, που κυκλοφόρησε αποκλειστικά χθες με αφορμή την έναρξη του επετειακού αυτού Συνεδρίου.

Μακαριώτατος Πατριάρχης Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής, Θεόδωρος

Τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας διαδέχτηκε στο βήμα του Συνεδρίου ο Μακαριώτατος Πατριάρχης Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής, Θεόδωρος , ο οποίος συγκινημένος απηύθυνε θερμό χαιρετισμό: «Απόψε, είπε, η Αλεξάνδρεια μας λέει “’έλα κοντά μου, ανακάλυψέ με, αγάπησέ με, περπάτησέ με ταπεινά” και οι φτωχοί Αιγύπτιοι θα σου πουν “αυτή την πίτα που τρώμε έλα να την μοιραστείς μαζί μας”… Η Ελληνιστική Αλεξάνδρεια είναι ένα μυστήριο που μας καλεί να την ανακαλύψουμε κάθε μέρα. Και  δεν θα την ανακαλύψεις αν δεν την αγαπήσεις…

Το τρίγωνο Ελλάδα-Κύπρος- Αίγυπτος πρέπει να φωτίσει ξανά τον κόσμο…». Τέλος ο Μακαριώτατος κλείνοντας την ομιλία του ευχαρίστησε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και όλους όσοι τιμούν με την παρουσία τους αυτό το Συνέδριο και απευθυνόμενος στην κυρία Βαρδινογιάννη της είπε: «Αρχόντισσα του Πατριαρχείου μας σ’ ευχαριστούμε για την προσφορά σου στα παιδιά και σ’ όλο τον κόσμο, για την προσφορά σου στις τέχνες, στις επιστήμες, στον πολιτισμό…».

Επίλογος

Ο επίλογος της τελετής έναρξης του Συνεδρίου ήταν μουσικός με τον διεθνούς φήμης συνθέτη και πιανίστα Στέφανο Κορκολή στο πιάνο και την εξαιρετική ερμηνεύτρια Σοφία Μανουσάκη να ερμηνεύει τρία μελοποιημένα από τον Στέφανο Κορκολή ποιήματα του μεγάλου Αλεξανδρινού μας ποιητή Κ. Π. Καβάφη, τα οποία οι παρευρισκόμενοι χειροκρότησαν θερμά και παρατεταμένα!

Οι εργασίες του Συνεδρίου συνεχίζονται στο Μουσείο Ακρόπολης σήμερα και αύριο, με τη συμμετοχή διακεκριμένων Ελλήνων και ξένων επιστημόνων ειδικών στο θέμα της Ελληνιστικής Αλεξάνδρειας, και θα ολοκληρωθούν το απόγευμα της Παρασκευής 15 Δεκεμβρίου.

Οι συζητήσεις θα επικεντρωθούν στη σπουδαιότητα των εξαιρετικά πρωτότυπων ιδεών των Ελληνιστικών χρόνων φωτίζοντας την επίδραση των Ελληνιστικών ιδεών στη σύγχρονη φιλοσοφία, στην τέχνη και στη σύγχρονη επιστήμη.

Οι εργασίες του συνεδρίου μεταδίδονται σε ζωντανή σύνδεση μέσω της ιστοσελίδας www.hellenistic-alexandria.com