Ένα εκατομμύριο άνθρωποι στην Ε.Ε. ακόμη ζουν σε Ιδρύματα

Στο ζήτημα της αποϊδρυματοποίησης, θέμα που «καίει» εκατομμύρια πολίτες με αναπηρία στην Ευρώπη αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, μίλησε ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ και του EDF (European Disability Forum) Ιωάννης Βαρδακαστάνης, σε μια εκδήλωση που σηματοδοτεί την 10η επέτειο της Ευρωπαϊκής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για τη μετάβαση από την ιδρυματική στην φροντίδα στην κοινότητα (EEG).

Ο κ. Βαρδακαστάνης στην ομιλία του, επεσήμανε: «Η Ε.Ε. ορίζει στις θεμελιώδεις αξίες της «τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ελευθερία, τη δημοκρατία, την ισότητα και το κράτος δικαίου», ωστόσο, περισσότερο από ένα εκατομμύριο άνθρωποι που ζουν σε ιδρύματα στην ΕΕ δεν ζουν αυτή την πραγματικότητα. Επιπλέον, αυτοί που πλήττονται συχνά ανήκουν στις πιο περιθωριοποιημένες και ευάλωτες ομάδες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων βρίσκονται τα άτομα με αναπηρία, τα άτομα με ψυχικά προβλήματα, τα παιδιά, οι άστεγοι και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας».

Η εκδήλωση είχε τίτλο «Towards Inclusion 2020 – Μπροστά στη Συμπερίληψη το 2020» και πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 16 Ιανουαρίου στις Βρυξέλλες, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η εκδήλωση σηματοδοτεί τα δέκα χρόνια ενός κινήματος που εργάζεται δραστήρια για την παύση της ιδρυματοποίησης στην ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για τη μετάβαση από την ιδρυματική στην κοινοτική φροντίδα. Κάνοντας απολογισμό και αυτοκριτική οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι παρά την κατάκτηση σημαντικών στόχων στον τομέα της αποϊδρυματοποίησης, έχουν ακόμη να γίνουν πολλά.

Η ζωή σε Ίδρυμα

Τι σημαίνει, όμως, για ένα άτομο με αναπηρία να είναι αναγκασμένο να ζει σε ίδρυμα; Ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ απαντά:

«Μπορεί να σημαίνει ότι απομονώνεται από την ευρύτερη κοινότητα, αναγκάζεται να ζει μαζί με άλλους ενάντια στη θέλησή του και να αποκλείεται από τον έλεγχο της ζωής του και των αποφάσεων που τον αφορούν. Μπορεί επίσης να σημαίνει ότι οι απαιτήσεις του ιδρύματος υπερισχύουν των προσωπικών του αναγκών. (…) Τα άτομα με αναπηρία ιδίως στερούνται συχνά την προσωπική και ατομική τους επιλογή να ελέγχουν τις ζωές τους. Ακόμη και τώρα, το 2020, δεν υπάρχουν επαρκείς εναλλακτικές λύσεις για τη φροντίδα εκτός ιδρυμάτων, όπως η υποστηριζόμενη διαβίωση εντός της κοινότητας. Πολύ περισσότερο οι επενδύσεις που πρέπει να γίνουν για να εξασφαλιστούν αυτές οι εναλλακτικές λύσεις, να είναι έτοιμες πριν οι άνθρωποι αφήσουν τα ιδρύματα, και σε αυτό το σημείο είναι που βλέπουμε τις δυνατότητες των Ταμείων της ΕΕ», τόνισε στην ομιλία του ο κ. Βαρδακαστάνης.

«Ένοχες και οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης»

Σε αντίθεση με τις κοινές πεποιθήσεις, ο κ. Βαραδακαστάνης ανέφερε, ότι τα ιδρύματα δεν αποτελούν θέμα μόνο για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης είναι επίσης ένοχες για τη διαιώνιση ύπαρξης μεγάλων κλειστών ιδρυμάτων που στερούν από τους ανθρώπους τα ανθρώπινα δικαιώματά τους. Ο πρόεδρος της Συνομοσπονδίας των αναπήρων έφερε ως παράδειγμα την Ιρλανδία, όπου το 2018 ο Συντονιστής για την Υγεία έλαβε μια καταγγελία σχετικά με τις φοβερές θεραπευτικές αγωγές που αντιμετώπιζαν άτομα με αναπηρία κλεισμένα σε ιδρύματα.

«Εναπόκειται σε όλους μας να υπογραμμίσουμε ότι, αν η ΕΕ είναι σοβαρή όσον αφορά στον σεβασμό των θεμελιωδών αξιών της ως υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πρέπει να πραγματοποιηθούν σοβαρές επενδύσεις για τη θέσπιση εναλλακτικών λύσεων στην ιδρυματική φροντίδα».

Το άρθρο 19 και το γενικό σχόλιο 5 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών που έχουν υπογράψει όλα τα κράτη είναι εξαιρετικά σαφή σχετικά με τα δικαιώματα που έχουν τα άτομα με αναπηρία όσον αφορά στην ανεξάρτητη διαβίωση. Ωστόσο, τα προβλήματα και η παραβίαση των δικαιωμάτων αυτών των ατόμων παραμένουν. Ποια είναι αυτά;

Σύμφωνα με τον κ. Βαρδακαστάνη:

Χρειάζεται αυστηρότερη εφαρμογή των κανόνων που θα απαγορεύουν την επένδυση κεφαλαίων της ΕΕ στα ιδρύματα. Επιπλέον, υπάρχει ανάγκη καλύτερης παρακολούθησης σε επίπεδο ΕΕ, σε εθνικό και τοπικό επίπεδο.

«Κατά τη διάρκεια της τρέχουσας περιόδου χρηματοδότησης, παρά το γεγονός ότι απαγορεύτηκαν οι επενδύσεις κοινοτικών πόρων σε ιδρύματα περίθαλψης, πολύ συχνά βλέπαμε χρήματα να χρησιμοποιούνται για τη διαιώνιση του προβλήματος. Είδαμε χρήματα που προορίζονταν για την ανακαίνιση υφιστάμενων ιδρυμάτων και μερικές φορές για την οικοδόμηση νέων χώρων φροντίδας, αποκομμένων από τις κοινότητες και στους οποίους οι τρόφιμοι δεν έχουν λόγο για το πώς και με ποιον ζουν».

Να πάρει σαφή θέση η κοινωνία των πολιτών

Απαιτείται, όμως, και μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών.  Η πολιτισμένη κοινωνία δεν θα πρέπει να επιτρέπει να υπάρχει η αντίληψη ότι «τα δικαιώματα των ανθρώπων με αναπηρία θα πρέπει να εξαρτώνται από το πόσο ικανά είναι να κάνουν την φωνή τους ακουστεί». Όπως τόνισε ο πρόεδρος της Συνομοσπονδίας των αναπήρων,  «Σε μια πολιτισμένη κοινωνία, η απόφαση για το αν τα δικαιώματα ενός ατόμου θεωρούνται άξια να γίνονται σεβαστά πρέπει να είναι δεδομένο. Είμαστε τόσο ανθρώπινοι όσο οποιοσδήποτε άλλος, και αυτά τα δικαιώματα ανήκουν σε εμάς όσο και σε οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο. Επομένως, ενώ σήμερα είναι μια ευκαιρία να δούμε που έχουμε φτάσει τα τελευταία 10 χρόνια, είναι επίσης μια ευκαιρία να κάνουμε απολογισμό και να θυμηθούμε πού πρέπει να επικεντρωθούμε στην επόμενη δεκαετία», κατέληξε ο κ. Βαρδακαστάνης.

Την Ευρωπαϊκή Ομάδα Εμπειρογνωμόνων απαρτίζουν οι κάτωθι φορείς και οργανώσεις: EDF, ENIL, EASPD, Lumos, Eurochild, COFACE Families, Mental Health Europe, FEANTSA, UNICEF, Autism-Europe, Inclusion Europe, EPR, FRA και το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα – Περιφερειακό Ευρωπαϊκό Γραφείο.