Φαγητό ψέματα και ερωτηματολόγια: Πόσο ακριβείς είναι οι διατροφικές μελέτες;

Την επόμενη φορά που θα διαβάσετε για κάποια δίαιτα ή διατροφικές συνήθειες που σχετίζονται με μια συγκεκριμένη ασθένεια, κοιτάξτε την ταυτότητα της έρευνας. Αν βασίζεται σε ερωτηματολόγιο διατροφικών συνηθειών –που είναι και το πιθανότερο– τα συμπεράσματα θα πρέπει να αναγνωσθούν με προσοχή. Οι περισσότεροι άνθρωποι και τρώνε και λένε ψέματα, ακόμη και στους επιστήμονες! Έτσι, όχι σπάνια, διατροφικά συμπεράσματα εμφανίζονται από αλληλοσυγκρουόμενα έως… παράδοξα, ακριβώς διότι τα αυτο-αναφερόμενα δεδομένα στα οποία βασίστηκε η έρευνα απέχουν πολύ από το να είναι ακριβή.

Αυτό θέτει εν αμφιβόλω εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες έρευνες που δημοσιεύονται κάθε χρόνο, επισημαίνει ο ειδικός σε θέματα παχυσαρκίας Ντέιβιντ Άλλισον, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα και επικεφαλής μελέτης στην οποία συμμετέχουν 45 επιστήμονες από ολόκληρο τον κόσμο. Τα εσφαλμένα δεδομένα, προειδοποιούν, οδηγούν σε πολιτικές υγείας που δεν στηρίζονται στην επιστήμη αλλά σε «πύργο από τραπουλόχαρτα», λένε χαρακτηριστικά.

Η πλούσια σε λιπαρά διατροφή συνδέεται με τον καρκίνο του στήθους; Προστατεύουν από Αλτσχάϊμερ φρούτα και λαχανικά; Πόσες θερμίδες κρύβονται πίσω από την παχυσαρκία; Για να γνωρίζουν οι επιστήμονες πρέπει να έχουν σωστές απαντήσεις στις ερωτήσεις τους. Προφανώς, δεν τις έχουν πάντα. Η Μάριαν Νόϊχαουζερ του Κέντρου Καρκινικών Ερευνών Fred Hutchinson παραδέχεται το πρόβλημα και αντιτείνει ότι μια ασφαλιστική δικλείδα είναι η διεξαγωγή επικουρικής μελέτης βιοδεικτών για την διόρθωση των προβληματικών σημείων. Οι μελέτες βιοδεικτών χρησιμοποιούν την ανάλυση ούρων για την ακριβή μέτρηση της ενεργειακής πρόσληψης, όμως απαιτείται η παρουσία των ερωτηθέντων στο εργαστήριο ενώ θεωρείται δαπανηρό και μη πρακτικό για έρευνες σε μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες.

Λαμβάνοντας υπόψη την επιδημία της παχυσαρκίας και το επίπεδο των χρόνιων ασθενειών, έχει γίνει εκπληκτικά λίγη δουλειά για την βελτίωση των ερευνητικών μεθόδων, τονίζει ο Ρος Πρέντις, καθηγητής βιοστατιστικής στο Hutchinson Center. Κάποιοι σκέφτονται την υιοθέτηση ηλεκτρονικών μέσων που θα… καταγράφουν κάθε μπουκιά ή τις κινήσεις του χεριού προς το στόμα και άλλοι προτείνουν την χρήση smartphones για την λήψη φωτογραφιών του εκάστοτε γεύματος. Οι υπέρμαχοι της βιολογικής προσέγγισης πάντως τάσσονται υπέρ ενός τεστ αναπνοής ή ούρων ώστε τα αποτελέσματα να μην βασίζονται στην ειλικρίνεια ή την μνήμη των ερωτηθέντων αλλά σε απτά, επιστημονικά δεδομένα.