Γεώργιος Παπανικολάου: Σαν σήμερα «έφυγε» ο Έλληνας γιατρός που έσωσε χιλιάδες γυναίκες και δεν πήρε Νόμπελ

Έλληνας γιατρός και ερευνητής με παγκόσμια αναγνώριση. Είναι περισσότερο γνωστός για τη μέθοδο πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, που φέρει το όνομά του («Τεστ Παπανικολάου» ή «Τεστ Παπ») και έχει σώσει τη ζωή χιλιάδων γυναικών. Ο Γεώργιος Παπανικολάου έφυγε σαν σήμερα το 1962.

Ο Γεώργιος Παπανικολάου γεννήθηκε στις 13 Μαΐου του 1883 στην Κύμη Ευβοίας. Ήταν γιος του γιατρού και πολιτικού Νικόλαου Παπανικολάου, που διετέλεσε δήμαρχος Κύμης και βουλευτής Ευβοίας. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Κύμη, όπου και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο και κατόπιν οι γονείς του τον έστειλαν στην Αθήνα για να ολοκληρώσει τις εγκύκλιες σπουδές του.

Το 1898, σε ηλικία 15 ετών, γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε το 1904 με άριστα. Ανήσυχο πνεύμα, μελέτησε φιλοσοφία (Νίτσε, Σοπεγχάουερ), μυήθηκε στη μουσική και την ποίηση, έμαθε Γαλλικά και Γερμανικά, και γενικά απέκτησε μια πολύπλευρη μόρφωση και εσωτερική καλλιέργεια.

Το 1907 μετέβη στη Γερμανία για μετεκπαίδευση, παρά την επιθυμία του πατέρα του, που ήθελε να ασκήσει μαζί του την ιατρική στην Ελλάδα. Τρία χρόνια αργότερα ανακηρύχθηκε διδάκτωρ Φυσικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου με την εργασία «Περί των συνθηκών της διαφοροποιήσεως του φύλου των δαφνιδών». Αμέσως μετά επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου νυμφεύτηκε τη μυκονιάτισσα Μαρία-Ανδρομάχη Μαυρογένους, απόγονο της ηρωίδας του ’21 Μαντούς Μαυρογένους και συμμετείχε ως γιατρός στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913.

Το 1913 μεταναστεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες και αρχικά ασχολείται με εξωιατρικές εργασίες μαζί με τη σύζυγό του για τα προς το ζην. Εκεί τον ανακαλύπτει ο διάσημος εκείνη την εποχή γενετιστής Τ. Μόργκαν, ο οποίος είχε χρησιμοποιήσει στο έργο του τα πορίσματα της διδακτορικής διατριβής του νεαρού Παπανικολάου και μεσολαβεί για την πρόσληψή του στο παθολογοανατομικό εργαστήριο του Νοσοκομείου της Νέας Υόρκης. Από εκεί βρέθηκε στο ανατομικό εργαστήριο του ονομαστού πανεπιστημίου Κορνέλ και επιδόθηκε απερίσπαστος στο ερευνητικό του έργο.

Το 1917 μελέτησε το κολπικό επίχρισμα των κατώτερων θηλαστικών και συσχέτισε τη μορφολογία του με τον ορμονικό κύκλο και τις ανάλογες μεταβολές στη μήτρα και τις ωοθήκες των ζώων. Στη συνέχεια πραγματοποίησε κλινικές και εργαστηριακές μελέτες για τη διαγνωστική αξία της εξέτασης των κυττάρων του κολπικού επιχρίσματος στον άνθρωπο, με πρώτο «πειραματόζωο» τη γυναίκα του. Η έρευνά του επεκτάθηκε αργότερα σε γυναίκες του «Women’s Hospital» της Νέας Υόρκης και αποτέλεσε τη βάση για τη θεμελίωση της μεθόδου του για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου.

Το 1928 έκανε την πρώτη του ανακοίνωση με τίτλο «Νέα διάγνωση του καρκίνου», η οποία αρχικά αντιμετώπισε τη δυσπιστία του ιατρικού κόσμου των ΗΠΑ. Ο ίδιος, όμως, ήταν απολύτως βέβαιος για την αξία της μεθόδου του για την κυτταρολογική διάγνωση του καρκίνου της μήτρας και συνέχισε με μεγαλύτερο ζήλο τις έρευνές του.

Στη μακρόχρονη επιστημονική του σταδιοδρομία ανήλθε όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, με αποκορύφωμα τον τίτλο του καθηγητή της Κλινικής Ανατομικής (1947-1957). Το 1961 εγκαταστάθηκε στο Μαϊάμι, όπου ανέλαβε την οργάνωση του Καρκινολογικού Ινστιτούτου, το οποίο μετά τον θάνατό του στις 19 Φεβρουαρίου του 1962, μετονομάσθηκε σε Καρκινολογικό Ινστιτούτο «Γεώργιος Παπανικολάου».

Παρότι δεν τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ, για το οποίο είχε προταθεί δύο φορές, του απονεμήθηκαν πολλά αμερικάνικα ιατρικά βραβεία και μεταθανατίως το Βραβείο του ΟΗΕ. Το 1932 έγινε το πρώτο επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1949 η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τον ονόμασε επίτιμο διδάκτορα. Το 1954 εξέδωσε τον «Ατλαντα της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας», που αποτελεί την ολοκλήρωση και την επισφράγιση του έργου του.

Σήμερα το «Τεστ Παπ» χρησιμοποιείται παγκοσμίως για τη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, επί της προκαρκινικής δυσπλασίας και άλλων κυτταρολογικών ασθενειών του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος.

Οι δύο φορές που έφτασε «μία ανάσα» πριν το Νόμπελ

Ο Γεώργιος Παπανικολάου, προτάθηκε δύο φορές για το Βραβείο Νόμπελ το 1953 και το 1960. Και τις δύο φορές όμως, η Bασιλική Aκαδημία της Στοκχόλμης αρνήθηκε την κορυφαία επιβράβευση στον άνθρωπο που έφερε την επανάσταση στη διάγνωση για τον καρκίνο του τραχήλου. Οι λόγοι που ο Έλληνας επιστήμονας δεν βραβεύτηκε ήταν πολλοί.

Η επίσημη εκδοχή ανέφερε ότι η επιτροπή προτίμησε να βραβεύσει γιατρούς που είχαν βρει θεραπείες κι όχι τον Παπανικολάου, ο οποίος είχε ασχοληθεί με την πρόληψη του καρκίνου. Σύμφωνα με τη μαθήτρια του Παπανικολάου, Ιρένα Κορπόσφκα, η επιτροπή ήταν επιφυλακτική με το έργο του γιατρού, επειδή ήταν εξαιρετικά πρωτοποριακό. Μάλλον, η επιτροπή δεν πίστευε πόσο μεγάλο ήταν το επίτευγμα του Παπανικολάου, το οποίο δεν εφαρμόσθηκε σε μία μέρα, αλλά έγινε κομμάτι της ιατρικής πρακτικής σταδιακά.

Η άλλη εκδοχή είναι ότι τα μέλη της επιτροπής είχαν ήδη ρισκάρει στο παρελθόν και εκτέθηκαν ανεπανόρθωτα. Το 1926 απένειμαν το Nόμπελ στην, εξίσου πρωτοποριακή, θεωρία του Δανού Φίμπιγκερ Γιοχάννες Αντρέας Γκριμπ. Ο Γκριμπ υποστήριξε ότι οι παρασιτικοί νηματώδεις σκώληκες προκαλούσαν τον καρκίνο. Η θεωρία του γρήγορα διαψεύστηκε και το φιάσκο σημάδεψε και την επιτροπή που βιάστηκε να τον επιβραβεύσει.

Άλλη εκδοχή κάνει λόγο για πιθανή «αντιγραφή». Ο Ρουμάνος γιατρός Αουρέλ Μπάμπες, δημοσίευσε τα ευρήματά του για τη διάγνωση του καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας, την ίδια περίοδο με τον Παπανικολάου. Κανείς δεν υποστήριξε σοβαρά, ότι η θεωρία του Παπανικολάου ήταν αποτέλεσμα αντιγραφής. Η εργασία του Μπάμπες είχε δημοσιευτεί στο ευρωπαϊκό περιοδικό «Πρες Μέντικαλ», που δεν είχε μεγάλη κυκλοφορία στην Αμερική και ο Παπανικολάου ήταν πολύ πιθανό να μην την είχε καν υπ’ όψιν. Ούτε ο ίδιος ο Μπάμπες ανέφερε ποτέ την πιθανότητα να στηρίχθηκε ο Παπανικολάου στη δική του θεωρία. Ωστόσο, οι επιφυλάξεις και τα κουτσομπολιά δεν αποφεύχθηκαν.

Το έργο του καθηγητή επιβραβεύεται καθημερινά από χιλιάδες γυναίκες σε όλο τον κόσμο, που με ασήμαντο κόστος, σε ελάχιστο χρόνο και χωρίς πόνο πραγματοποιούν την εξέταση που έχει σώσει εκατομμύρια ζωές. Αυτό είναι το μεγαλύτερο βραβείο….

Πηγές: Σαν Σήμερα και Μηχανή του Χρόνου