Γιατί τόσες πολλές αυτοκτονίες στην Ελλάδα;

Του Εμμανουήλ Πολυζόπουλου Ψυχίατρου – Ψυχοθεραπευτή

Η 10η Σεπτεμβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Αυτοκτονίας με απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, προκειμένου να εστιάσει την παγκόσμια προσοχή σε ένα δυσάρεστο γεγονός: Την απώλεια 1 εκατομμυρίου ανθρώπων κάθε χρόνο από αυτοκτονίες. Κάθε μέρα περίπου 3.000 κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας και αυτοί που τελικά πετυχαίνουν τον σκοπό τους έχουν κάνει προηγουμένως 20 ή και περισσότερες απόπειρες.

Ο αριθμός των ατόμων που έβαλε τέλος στην ζωή του και αυτών που αποπειράθηκαν, σύμφωνα με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ανέρχεται από την 1.1.2009 ως τις 23.8.2012 σε 3.124 άτομα πανελλαδικά. Η Ελλάδα κατείχε μία από τις χαμηλότερες θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη ως προς τις αυτοκτονίες, με δείκτη, 2,5/100.000 πληθυσμού. Σήμερα το ποσοστό αυτό είναι μεγαλύτερο από 5/100.000, με αναλογία 6:1 σε επιτυχημένες απόπειρες σε άνδρες και γυναίκες αντίστοιχα. Παγκοσμίως, σημειώνεται μία αυτοκτονία κάθε 40 δευτερόλεπτα.

Η Οικονομία είναι ο κύριος λόγος για την αύξηση των αυτοκτονιών στην χώρα μας, αλλά και παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια. Το φαινόμενο σε αυτήν την έκταση, έκανε πρώτη φορά την εμφάνισή του το 1998 στη Νότια Κορέα και τιτλοφορήθηκε από τον Τύπο ως «αυτοκτονίες του ΔΝΤ» επειδή οι αυτόχειρες φέρονταν να πιστεύουν ότι η απώλεια της εργασίας και των πόρων προς το ζην ήταν αποτέλεσμα των μεταρρυθμιστικών πολιτικών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο οι αυτόχειρες στη Νότια Κορέα είχαν αυξηθεί κατά 45%. Σύντομα ο όρος «IMF SUICIDES» θα εμφανιζόταν και στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία.

Οι κλήσεις στη μία εθνική γραμμή βοήθειας για την αυτοκτονία (1018) σημειώνουν αύξηση η οποία αγγίζει το 70%. Σύμφωνα με τον κοσμήτορα της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας Γιάννη Κυριόπουλο, «το 23% των ατόμων με ψυχικό νόσημα έχει χρέη, οι άνεργοι αποτελούν την πιο ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα και οι συνταξιούχοι αποτελούν με τη σειρά τους «παράπλευρη απώλεια» της οικονομικής κρίσης».

«Τη στιγμή κατά την οποία ολόκληρος ο κοινωνικός ιστός αποδομείται, η επισφάλεια και η ανασφάλεια ‘σημαδεύουν’ ψυχικά και κοινωνικά με κύριο χαρακτηριστικό την έλλειψη ελπίδας για το μέλλον, η προσωπική ευαλωτότητα συναντά όλη αυτή την τεράστια οικονομική κρίση, και την ίδια ώρα μειώνονται οι ειδικές δράσεις υπέρ των κοινωνικά ευπαθών ομάδων, για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της κατάθλιψης ευρύτερα, είναι επόμενος ο πολλαπλασιασμός αντίστοιχων φαινομένων. Θεωρώ ότι βρισκόμαστε στην αρχή ενός πρωτοφανούς φαινομένου για την ελληνική κοινωνία», δηλώνει ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κ. Στέλιος Στυλιανίδης.

Ένας στους 6 Έλληνες ηλικίας 18-70 έχει αναπτύξει κλινικά σημαντική ψυχοπαθολογία και ένας στους 12 (600.000) σοβαρή ψυχοπαθολογία. Το 75% του πληθυσμού που εμφανίζει κάποιου είδους ψυχοπαθολογία δεν λαμβάνει θεραπεία για το πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζει.

«Δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνεργοι ή όλοι οι άστεγοι αυτοκτονούν, αλλά η οικονομική κρίση και η έλλειψη προοπτικής και ελπίδας για το μέλλον ενεργοποιεί το έλλειμμα ανθεκτικότητας του καθένα και ενεργοποιεί και αυτοκαταστροφικούς μηχανισμούς σαν μοιραίο μέσο επίλυσης αυτής της αντίφασης», τονίζει ο επιστημονικός διευθυντής της ΕΠΑΨΥ κ. Στέλιος Στυλιανίδης.

Σημάδια

ΛΑΘΟΣ: Οι άνθρωποι που μιλούν για αυτοκτονία δεν θα το κάνουν πραγματικά.

Σχεδόν ο καθένας που διαπράττει ή αποπειράται αυτοκτονία έχει δώσει κάποια ένδειξη ή προειδοποίηση. Μην αγνοείτε τις απειλές αυτοκτονίας. Δηλώσεις όπως «Θα το μετανιώσετε όταν θα είμαι νεκρός», «δεν μπορώ να δω καμία διέξοδο», – δεν έχει σημασία πόσο επιπόλαια ή χαριτολογώντας λέχθηκαν, μπορεί να υποδηλώνουν σοβαρό αυτοκτονικό ιδεασμό.

ΛΑΘΟΣ: Όποιος προσπαθεί να σκοτώσει τον εαυτό του / της πρέπει να είναι τρελός.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που αυτοκτονούν δεν είναι παράφρονες. Έντονη δυσφορία και συναισθηματικός πόνος δεν είναι κατ 'ανάγκη σημάδια ψυχικής ασθένειας.

ΛΑΘΟΣ: Εάν ένα άτομο είναι αποφασισμένο να σκοτώσει τον εαυτό του / της, τίποτα δεν πρόκειται να τον/την σταματήσει.

Ακόμη και με την πιο σοβαρή κατάθλιψη το άτομο έχει ανάμεικτα συναισθήματα σχετικά με το θάνατο, αμφιταλαντεύσεις μέχρι την τελευταία στιγμή και έντονη αμφιθυμία μεταξύ του να ζήσουν ή να πεθάνουν. Οι περισσότεροι αυτοκτονικοί άνθρωποι δεν θέλουν τον θάνατο – θέλουν τον πόνο τους να σταματήσει.

ΛΑΘΟΣ: Οι άνθρωποι που τελικώς αυτοκτονούν είναι άνθρωποι που ήταν απρόθυμοι να ζητήσουν βοήθεια .

Μελέτες των θυμάτων αυτοκτονίας έχουν δείξει ότι περισσότερο από το ήμισυ είχε ζητήσει ιατρική βοήθεια έως και έξι μήνες πριν από το θάνατό τους.

ΛΑΘΟΣ: Μιλώντας για αυτοκτονία μπορεί να τους βάλει κάποιος την ιδέα.

Το αντίθετο είναι η αλήθεια – το να φέρετε το θέμα της αυτοκτονίας και συζητώντας το ανοιχτά είναι ένα από τα πιο χρήσιμα πράγματα που μπορείτε να κάνετε.

Πάρτε οποιοδήποτε αναφορά αυτοκτονίας ή αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς σοβαρά. Δεν είναι μόνο ένα προειδοποιητικό σημάδι ότι το άτομο σκέφτεται την αυτοκτονία – είναι μια κραυγή για βοήθεια.

Όταν μιλάμε με ένα αυτοκτονικό άτομο

Εάν το πρόσωπο λέει τα πράγματα όπως, «είμαι τόσο πιεσμένος/η, δεν μπορώ να συνεχίσω», να κάνετε άφοβα την ερώτηση: «έχεις σκέψεις αυτοκτονίας;» Θα καταλάβει έτσι ότι ενδιαφέρεστε πραγματικά και ότι τους παίρνετε στα σοβαρά, ώστε πλέον να μοιραστεί τον πόνο του μαζί σας.

Δεν πρέπει:

– Αποφύγετε να λέτε πράγματα όπως: «Έχεις τόσα πολλά για να ζήσεις ακόμα», «η αυτοκτονία σου θα βλάψει την οικογένειά σου», ή «Κοιτάξτε τη φωτεινή πλευρά της ζωής». Τίποτα από όλα αυτά δεν έχει νόημα για έναν αυτοκτονικό.

– Να σοκαριστείτε, να κάνετε διάλεξη για την αξία της ζωής, ή να πείτε ότι η αυτοκτονία είναι λάθος.

– Αρνηθείτε να ορκιστείτε εχεμύθεια.

– Να προσφέρετε τρόπους για να διορθώσετε τα προβλήματά τους

Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια. .

Παρακολούθηση της θεραπείας.

Εάν ο γιατρός συνταγογραφήσει φάρμακα, βεβαιωθείτε ότι ο φίλος σας ή αγαπημένος σας ακολουθεί τις οδηγίες. Να είστε ενήμεροι για τις πιθανές παρενέργειες και να ενημερώσετε το γιατρό εάν το άτομο φαίνεται να χειροτερεύει. Απαιτείται συχνά αρκετός χρόνος και επιμονή για το φάρμακο ή εν γένει την θεραπεία που είναι κατάλληλη για ένα συγκεκριμένο πρόσωπο.

– Να είστε ενεργά κοντά του. Μην λέτε, «Τηλεφώνησέ μου αν χρειαστείς κάτι» είναι πολύ αόριστο. Μην περιμένετε το άτομο να σας τηλεφωνήσει ή και να ανταπαντήσει τις κλήσεις σας.

– Ενθαρρύνετε τις θετικές αλλαγές στον τρόπο ζωής του, όπως υγιεινή διατροφή, αφθονία ύπνου, βόλτες έξω στον ήλιο ή στη φύση για τουλάχιστον 30 λεπτά κάθε μέρα. Η άσκηση είναι επίσης εξαιρετικά σημαντική, δεδομένου ότι απελευθερώνει ενδορφίνες, ανακουφίζει από το στρες, και προωθεί την συναισθηματική ευεξία.

– Καταστρώστε ένα σχέδιο ασφάλειας. Βοηθήστε το πρόσωπο να σχεδιάσει μια σειρά από βήματα που αυτός ή αυτή θα υποσχεθεί ότι θα ακολουθήσει κατά τη διάρκεια μιας κρίσης αυτοκτονικότητας.

– Απομακρύνετε πιθανά μέσα αυτοκτονίας , όπως μαχαίρια, χάπια,, ξυραφάκια, ή πυροβόλα όπλα. Αν το άτομο είναι πιθανό να λάβει υπερβολική δόση της χορηγούμενης φαρμακευτικής αγωγής, κρατήστε τα φάρμακα κλειδωμένα ή χορηγείτε κάθε φορά μόνο τόσο όσο απαιτείται.

– Συνεχίστε την υποστήριξή σας για πολύ χρόνο. Ακόμη και εάν η κρίση έχει περάσει, μείνετε σε επαφή με το πρόσωπο, ελέγχοντας περιοδικά την κατάσταση του.

Αυτοκτονία στην εφηβεία

Η Εφηβική Αυτοκτονία είναι ένα σοβαρό και αυξανόμενο πρόβλημα. Η εφηβεία μπορεί να είναι συναισθηματικά ταραχώδης και αγχωτική. Οι έφηβοι αντιμετωπίζουν πιέσεις για να πετύχουν σε όλους τους τομείς και να παραμείνουν «in». Τα παραπάνω ισχύουν και για τους εφήβους, με ακόμα μεγαλύτερη προσοχή εκ μέρους των ενηλίκων, λόγω της έντονης παρορμητικότητας των νεαρών ατόμων.

Αυτοκτονία στους ηλικιωμένους:

Τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών από κάθε ηλικιακή ομάδα συμβαίνουν μεταξύ των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω. Ένας παράγοντας που συμβάλλει είναι η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους που συχνά είναι αδιάγνωστη και χωρίς θεραπεία.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου για αυτοκτονία σε ηλικιωμένους περιλαμβάνουν:

– Πρόσφατος θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου

– Σωματική ασθένεια, αναπηρία ή χρόνιος πόνος

– Η απομόνωση και η μοναξιά

– Σημαντικές αλλαγές στη ζωή, όπως είναι η συνταξιοδότηση

– Η απώλεια της ανεξαρτησίας

– Η απώλεια της αίσθησης του σκοπού

Τα προειδοποιητικά σημάδια είναι τα ίδια όπως και στους νεότερους ενήλικες. Συχνά οι απόπειρες καταλήγουν σε επιτυχημένες και λόγω της ήδη βεβαρυμμένης βιολογικής κατάστασης των ηλικιωμένων.

Εμμανουήλ Πολυζόπουλος

Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής

mail: polem@otenet.gr

www.psychomed.gr

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Δεν θέλει να πάει σχολείο-Αμάν τι κάνουμε;

Γιατί το παιδί δεν προσέχει στο μάθημα;Νέο τεστ

Γιατί πολλά παιδιά και έφηβοι παρουσιάζουν αυτοκτονική συμπεριφορά;

Ανεργία, Κρίση και Κατάθλιψη. Πως αντιμετωπίζουμε την κατάθλιψη σε καιρούς ανεργίας και κρίσης