Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε δηλώσει ότι η συμφωνία, που ανταμείβει την Τουρκία για την «ανάσχεση της ροής» των προσφύγων και την αποδοχή όσων επιστρέφουν, υποχρεωτικά, από τα ελληνικά νησιά, θα πρόσφερε «στους μετανάστες μια εναλλακτική αντί να διακινδυνεύουν τη ζωή τους». Έναν χρόνο μετά, άντρες, γυναίκες και παιδιά έχουν παγιδευτεί σε μη ασφαλείς ζώνες έξω από την Ευρώπη χωρίς δυνατότητα διαφυγής, αναγκάζονται να χρησιμοποιούν ακόμη πιο επικίνδυνες οδούς των διακινητών για να φτάσουν στην Ευρώπη, ενώ αρκετές χιλιάδες έχουν εγκλωβιστεί σε υπερπλήρη hotspot στα ελληνικά νησιά.
«Η συμφωνία έχει άμεσο αντίκτυπο στην υγεία των ασθενών μας, και πολλοί γίνονται ακόμη πιο ευάλωτοι», λέει η Τζέιν Γκριμς (Jayne Grimes), ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σάμο. «Οι άνθρωποι αυτοί έφυγαν από τη χώρα τους για να γλιτώσουν από την ακραία βία, τα βασανιστήρια και τον πόλεμο, κι έχουν κάνει ένα εξαιρετικά επικίνδυνο ταξίδι. Σήμερα, το άγχος και η κατάθλιψή τους επιδεινώνονται από την έλλειψη πληροφοριών για το νομικό καθεστώς τους και από τις κακές συνθήκες διαβίωσης. Χάνουν κάθε ελπίδα ότι θα έχουν ένα καλύτερο και πιο ασφαλές μέλλον. Συχνά μάλιστα, βλέπουμε ανθρώπους που σκέφτονται την αυτοκτονία ή τον αυτοακρωτηριασμό.»
Σύμφωνα με την έκθεση “Ένας χρόνος από τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας: αμφισβητώντας τα «εναλλακτικά στοιχεία» της ΕΕ”, οι ψυχολόγοι των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λέσβο είδαν τους ασθενείς με συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης να αυξάνονται κατά 150% και τους ασθενείς με διαταραχή μετατραυματικού στρες να τριπλασιάζονται, ενώ αυξήθηκαν και τα ψυχωτικά συμπτώματα. Παράλληλα, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βλέπουν περισσότερους ασθενείς με σοβαρά ψυχολογικά τραύματα και περισσότερα περιστατικά αυτοτραυματισμού και απόπειρες αυτοκτονίας. Αντίστοιχα στη Σάμο, μέσα από τις σχεδόν 300 συνεδρίες ψυχικής υγείας που έχουν πραγματοποιήσει, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βλέπουν μια παρόμοια επιδείνωση και μια κλιμάκωση στους αυτοτραυματισμούς και τις απόπειρες αυτοκτονίας τους τελευταίους μήνες.
Κατά μήκος της οδού των Βαλκανίων στη Σερβία και την Ουγγαρία, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχουν δει αύξηση των ασθενών που αναφέρουν τραύματα εξαιτίας της βίας που υφίστανται ως αποτέλεσμα του εγκλωβισμού τους έπειτα από το κλείσιμο της οδού των Βαλκανίων.
«Οι Ευρωπαίοι ηγέτες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι με το να χτίζουν φράχτες και να τιμωρούν όσους προσπαθούν να ξεπεράσουν τα εμπόδια αυτά, θα αποτρέψουν τους ανθρώπους να φεύγουν από τη χώρα τους για να σώσουν τη ζωή τους», λέει η Ορελί Ποντιέ (Aurélie Ponthieu), Σύμβουλος σε θέματα μετανάστευσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Καθημερινά φροντίζουμε τα τραύματα, σωματικά και ψυχολογικά, που προκαλούν αυτές οι πολιτικές αποτροπής. Τα μέτρα αυτά έχουν αποδειχθεί όχι μόνο απάνθρωπα και απαράδεκτα, αλλά και εντελώς αναποτελεσματικά» καταλήγει η Ποντιέ.
Ενώ οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δεν έχουν δεχτεί ποτέ χρήματα της ΕΕ για τα προγράμματά τους που αφορούν τη μετανάστευση και το προσφυγικό ζήτημα στην Ευρώπη, μετά την υπογραφή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016 και σε ένδειξη της αντίθεσής τους με αυτή, ανακοίνωσαν ότι δεν θα δέχονται πλέον χρήματα από την ΕΕ, τα κράτη-μέλη της ΕΕ και τη Νορβηγία για καμία από τις χώρες στις οποίες δραστηριοποιούνται σε όλο τον κόσμο.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα επαναλαμβάνουν ότι η μόνη ανθρωπιστική λύση που θα δώσει τέλος στους θανάτους και τη δυστυχία στα σύνορα της Ευρώπης, τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα, είναι ο πλήρης σεβασμός του δικαιώματος για αίτηση ασύλου και η δημιουργία ασφαλών και νόμιμων εναλλακτικών για τη μετακίνηση των ανθρώπων, όπως η μετεγκατάσταση, η επανεγκατάσταση, η οικογενειακή επανένωση καθώς και η χορήγηση βίζας για ανθρωπιστικούς λόγους, εργασία και σπουδές.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα απευθύνουν έκκληση για την άμεση μεταφορά όσων είναι εγκλωβισμένοι στα νησιά της Ελλάδας εξαιτίας της συμφωνίας, σε δομές υποδοχής που πληρούν τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, ζητούν οι ευάλωτοι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση σε επαρκείς συνθήκες υποδοχής στην ηπειρωτική χώρα και σε βοήθεια, συμπεριλαμβανομένης της εξειδικευμένης φροντίδας όποτε απαιτείται. Καλούν, επίσης, τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιταχύνουν και να διευρύνουν την εφαρμογή της επανεγκατάστασης, με κριτήριο την ευπάθεια κάθε ατόμου, ανεξάρτητα από την εθνικότητά του.
ΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν ιατρική και ανθρωπιστική βοήθεια σε πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες στην Ελλάδα από το 1996. Το 2015 ξεκίνησαν επείγουσα παρέμβαση, όταν χιλιάδες άνθρωποι άρχισαν να φτάνουν καθημερινά στα ελληνικά νησιά από την Τουρκία με σκοπό να διασχίσουν τα Βαλκάνια και να φτάσουν στη βόρεια Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα δραστηριοποιούνται σε περισσότερα από 20 σημεία σε όλη την Ελλάδα, εστιάζοντας κυρίως στη φροντίδα ψυχικής υγείας, τη φροντίδα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, καθώς και τη φροντίδα ασθενών με χρόνιες παθήσεις.
Το 2016 οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα πραγματοποίησαν 72.740 συνεδρίες, εκ των οποίων 8.207 συνεδρίες ψυχικής υγείας, 3.195 συνεδρίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και 61.338 ιατρικές συνεδρίες.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δραστηριοποιούνται στη Σερβία από τα τέλη του 2014, παρέχοντας ιατρική φροντίδα και φροντίδα ψυχικής υγείας και κατασκευάζοντας καταλύματα, χώρους και εγκαταστάσεις υγιεινής στα σημεία εισόδου και εξόδου των προσφύγων και μεταναστών από τη χώρα, καθώς και στην πρωτεύουσα, το Βελιγράδι. Από τις αρχές του 2016, λειτουργεί στο Βελιγράδι κλινική και κινητή μονάδα, όπου οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρέχουν πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και φροντίδα ψυχικής υγείας. Στη διάρκεια του 2016, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα διένειμαν είδη πρώτης ανάγκης και άσκησαν πίεση προκειμένου οι ευάλωτοι άνθρωποι που είναι εγκλωβισμένοι στη Σερβία να έχουν καλύτερη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, καθώς και επαρκή στέγη και προστασία.