Γιατροί χωρίς Σύνορα: Ντροπή η εικόνα των προσφύγων στους καταυλισμούς

-Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ανέδειξαν τις τελευταίες ημέρες τις τραγικές και ανεπαρκείς συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων σε καταυλισμούς σε σκηνές μέσα στο χιόνι, τον πάγο και τη λάσπη, χωρίς νερό και θέρμανση. Ποια είναι η εικόνα που έχετε;
Πράγματι, εννέα μήνες μετά τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας και το επίσημο κλείσιμο της οδού των Βαλκανίων, χιλιάδες άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες σε όλη την Ελλάδα. Είναι εκτεθειμένοι σε θερμοκρασίες ακόμη και υπό το μηδέν, ενώ είναι αναγκασμένοι να μένουν σε ανεπαρκή και απαράδεκτα καταλύματα.

-Οι ελληνικές Αρχές ανακοίνωσαν ότι οι συνθήκες έχουν βελτιωθεί και ότι οι προετοιμασίες για τον χειμώνα ολοκληρώθηκαν. Δεν συμφωνείτε;
Οι ελληνικές Αρχές έχουν υποσχεθεί εδώ και μήνες να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης στα νησιά, ωστόσο πολύ λίγα έχουν γίνει. Η νέα χρονιά βρήκε τους ανθρώπους στα νησιά να εξακολουθούν να ζουν σε απάνθρωπες συνθήκες, και μάλιστα σε θερμοκρασίες υπό το μηδέν. Παρόλο που τα πιο ευάλωτα άτομα υποτίθεται ότι θα μεταφέρονταν στην ηπειρωτική χώρα πριν από μερικές εβδομάδες, πολύ λίγα έχουν γίνει από τότε. Σήμερα, πολλές οικογένειες με νεογέννητα και μικρά παιδιά εξακολουθούν να μένουν σε σκηνές με πολύ χαμηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είχαμε προειδοποιήσει για αυτή την έλλειψη προγραμματισμού και προετοιμασίας ενόψει του χειμώνα από τον Οκτώβριο, ωστόσο οι ελληνικές Αρχές επέλεξαν να κάνουν απλά αποσπασματικές κινήσεις και να βρίσκονται πάντα πίσω από τις εξελίξεις. Παρά τους ισχυρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης ότι τα σχετικά μέτρα έχουν ολοκληρωθεί με επιτυχία, η προετοιμασία για τον χειμώνα για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες που είναι εγκλωβισμένοι στην Ελλάδα και κυρίως στα νησιά έχει αποτύχει.

Πώς είναι αυτή τη στιγμή οι συνθήκες διαβίωσης στα hotspot;
Η κατάσταση στα νησιά είναι θλιβερή και εξοργιστική. Επιπλέον, οι θερμοκρασίες τις τελευταίες εβδομάδες έχουν πέσει σε ορισμένες περιπτώσεις αρκετά κάτω από το μηδέν τις τελευταίες μέρες, ενώ μετά το χιόνι έχουμε βροχές και καταιγίδες. Οι καταυλισμοί των hotspot λειτουργούν πολύ πάνω από τη δυναμικότητά τους εδώ και μήνες. Το θέαμα ενηλίκων και παιδιών που εξακολουθούν να κοιμούνται σε σκηνές στο χιόνι και τη λάσπη είναι κάτι που μας εξοργίζει.

Είναι γεγονός ότι οι συνθήκες αυτές στα νησιά δεν έχουν βελτιωθεί σχεδόν καθόλου τους τελευταίους έξι μήνες. Ο αριθμός των προσφύγων στους καταυλισμούς της Σάμου και της Λέσβου είναι διπλάσιος έως τριπλάσιος της προβλεπόμενης δυναμικότητας. Αυτό έχει άμεση επίπτωση στη ψυχική και σωματική υγεία των ανθρώπων. Καθώς οι συνθήκες χειροτερεύουν, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα φοβόμαστε ότι είναι απλώς θέμα χρόνου να συμβεί μια νέα τραγωδία, να πεθάνει κάποιος από υποθερμία ή να έχουμε νέο ατύχημα καθώς οι άνθρωποι αναγκάζονται να ζεσταίνονται μέσα στις μικρές νάιλον σκηνές τους με γκαζάκια. Αυτό πρέπει να σταματήσει τώρα.

Πώς θα σταματήσει δηλαδή; Τι πρέπει να γίνει κατά τη γνώμη σας;
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ζητάμε να στεγαστούν όλοι οι πρόσφυγες και μετανάστες που βρίσκονται στα νησιά σε αξιοπρεπή και ζεστά καταλύματα που είναι κατάλληλα για τον χειμώνα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη μείωση του πληθυσμού στην προβλεπόμενη δυναμικότητα των hotspot και τη μεταφορά των υπόλοιπων ανθρώπων σε αξιοπρεπή καταλύματα στην ηπειρωτική χώρα.

Οι Aρχές, όμως υποστηρίζουν ότι έχουν κερδίσει το στοίχημα του ξεχειμωνιάσματος στην ηπειρωτική χώρα. Ποια είναι η δική σας εικόνα;
Στην ηπειρωτική Ελλάδα, είναι αλήθεια ότι η κατάσταση σε πολλούς καταυλισμούς βελτιώθηκε πρόσφατα. Πέρα από αυτές τις μεμονωμένες βελτιώσεις, για άλλη μια φορά, μας ανησυχεί ιδιαίτερα η απουσία γενικότερης πρόβλεψης για τα πιο έντονα καιρικά φαινόμενα, τα οποία είναι αναμενόμενο να έρθουν, ιδίως σε περιοχές όπως η Βόρεια Ελλάδα και η Μαλακάσα όπου έχουμε χαμηλές θερμοκρασίες κάθε χρόνο. Τις τελευταίες εβδομάδες στη Βόρεια Ελλάδα είδαμε καταυλισμούς θαμμένους στο χιόνι, με πάγο ακόμα και μέσα στις τουαλέτες, χωρίς νερό και θέρμανση για ημέρες και με έντονα προβλήματα ηλεκτροδότησης. Στην Μαλακάσα το ίδιο. Η κατάσταση αυτή απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί ικανοποιητική. Είναι ντροπή αυτή η εικόνα των καταυλισμών.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα τι ακριβώς κάνουν για να βοηθήσουν όσους υποφέρουν από το κρύο;
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα βοηθάμε τους ανθρώπους παρέχοντας χειμερινά ρούχα, κουβέρτες και υπνόσακους σε όλη τη χώρα. Στη βόρεια Ελλάδα, εγκαταστήσαμε σύστημα θέρμανσης στην αποθήκη της Φράκαπορ. Στη Σάμο, έχουμε προσφέρει αξιοπρεπή στέγη σε 84 ανθρώπους (έγκυες γυναίκες, παιδιά και οικογένειες) μεταφέροντας τους εκτός spot.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είναι μια ιατρική ανθρωπιστική οργάνωση επείγουσας παρέμβασης. Πέρυσι, καλύψαμε μεγάλο μέρος των έκτακτων αναγκών που είχαν δημιουργηθεί, κυρίως στη Λέσβο και την Ειδομένη αλλά και σε πολλά ακόμη σημεία σε όλη τη χώρα, εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των αφίξεων και της απουσίας συστήματος υποδοχής. Σήμερα όμως, οι ανάγκες είναι λιγότερο έκτακτες και περισσότερο προβλέψιμες. Για αυτό το λόγο εστιάζουμε με τις δράσεις μας στην ψυχική υγεία, τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, καθώς και τη φροντίδα ατόμων με χρόνια νοσήματα.

Οι άμεσες ανάγκες για αξιοπρεπή στέγαση, διατροφή και προστασία από το κρύο αποτελούν προτεραιότητα και για την κάλυψή τους έχει εγκριθεί χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι Αρχές και οι εμπλεκόμενοι φορείς έχουν τα μέσα για να ανταποκριθούν σε μια κατάσταση που είναι απόλυτα προβλέψιμη: τον χειμώνα. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία.

Γιατί οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα διέκοψαν τις δραστηριότητές τους στα hotspot;
Η απόφασή μας να σταματήσουμε τις δραστηριότητές μας στα hotspot ήταν δύσκολη κι έχουμε τοποθετηθεί αναλυτικά σε αυτό το ζήτημα. Αρχικά, σκοπός των καταυλισμών στα νησιά, πριν ακόμη μετατραπούν σε hotspot, ήταν η καταγραφή των ανθρώπων, ώστε να έχουν πρόσβαση σε άσυλο είτε στην Ελλάδα είτε σε άλλη χώρα της Ευρώπης. Τότε, οι πρόσφυγες αντιμετώπιζαν ανεπαρκείς συνθήκες υποδοχής και για αυτό δουλέψαμε μέσα στους καταυλισμούς αυτούς ώστε να μετριάσουμε τις επιπτώσεις των συνθηκών αυτών στην υγεία και την ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων.

Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας έχει αλλάξει τον σκοπό των hotspot. Από κέντρα καταγραφής που επιτρέπουν στους ανθρώπους που χρήζουν προστασίας και είναι ευάλωτοι να φύγουν από τα νησιά και να βρουν ασφάλεια κάπου στην Ευρώπη, έχουν μετατραπεί σε προαναχωρησιακά κέντρα και κέντρα κράτησης που προσφέρουν ανεπαρκείς εγγυήσεις για τον σεβασμό των βασικών δικαιωμάτων των ανθρώπων. Σε αυτό το πλαίσιο, φοβόμαστε ότι η βοήθεια που προσφέρουμε θα χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για μια επιχείρηση μαζικών απελάσεων, και αυτό δεν είναι αποδεκτό για την οργάνωσή μας.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα θεωρούμε απαράδεκτη την υπογραφή αυτής της συμφωνίας που στόχο έχει να αποτρέψει τους ανθρώπους να ζητήσουν άσυλο στην Ευρώπη. Επίσης, δεν επιθυμούμε να αποτελούμε μέρος ενός συστήματος που δεν εγγυάται την ικανοποίηση των βασικών ανθρωπιστικών αναγκών και αναγκών προστασίας.

Ποιες είναι οι ευθύνες τις Ευρώπης απέναντι σε αυτή την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί με την λεγόμενη «προσφυγική κρίση»;
Σήμερα οι ευρωπαϊκές πολιτικές εφαρμόζονται χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ανθρωπιστικές επιπτώσεις και οι ανάγκες εξαιρετικά ευάλωτων ανθρώπων, ως εργαλείο αποτροπής όσων εξακολουθούν να αναζητούν ασφάλεια στην Ευρώπη. Η ΕΕ διώχνει μακριά τους ανθρώπους που ζητούν προστασία και προέρχονται από τις πιο ενεργές εμπόλεμες ζώνες που υπάρχουν αυτή τη στιγμή. Η εμμονή των κυβερνήσεων της ΕΕ στα μέτρα αποτροπής αντί της υποδοχής και της προστασίας, το μόνο που κάνει είναι να μεγενθύνει τη δυστυχία των ανθρώπων και να τους σπρώχνει σε πιο επικίνδυνες οδούς, που σε κάποιες περιπτώσεις τους οδηγούν ακόμη και στο θάνατο.

Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας συνεχίζει να αποτελεί ένα τεράστιο βήμα προς τη λάθος κατεύθυνση, καθώς επισημοποιεί ένα σύστημα που απειλεί το δικαίωμα στο άσυλο, περιφρονώντας πλήρως τις ανθρωπιστικές ανάγκες και τις ανάγκες προστασίας. Είναι απορίας άξιο πώς μπορεί η Ευρώπη να υπερηφανεύεται για μια τέτοια συμφωνία που μεταφέρει το ζήτημα της προστασίας των προσφύγων σε τρίτες χώρες.

Γιατί οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αρνήθηκαν να δεχτούν χρηματοδότηση από την ΕΕ;
Προκειμένου να παραμείνουμε ανεξάρτητοι, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δεν έχουμε δεχτεί ποτέ χρήματα της ΕΕ για τα προγράμματά μας που αφορούν τη μετανάστευση και το προσφυγικό ζήτημα στην Ευρώπη. Μετά την υπογραφή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προχωρήσαμε ένα βήμα παραπέρα και ανακοινώσαμε ότι δεν θα δεχόμαστε πλέον χρήματα από την ΕΕ, τα κράτη-μέλη της ΕΕ και τη Νορβηγία σε καμία από τις χώρες στις οποίες δραστηριοποιείται η οργάνωσή μας. Η απόφαση αυτή ελήφθει σε ένδειξη αντίθεσης στις καταστροφικές πολιτικές αποτροπής της ΕΕ και τις συνεχιζόμενες προσπάθειες να απωθηθούν οι άνθρωποι και η δυστυχία τους από τις ακτές της Ευρώπης.

Πολύς λόγος γίνεται σχετικά με την χρηματοδότηση των ελληνικών Αρχών, άλλων φορέων και ΜΚΟ για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης στην Ελλάδα. Ποια είναι η γνώμη σας για τη χρηματοδότηση αυτή; Ποιος ευθύνεται για τις ανεπαρκείς συνθήκες διαβίωσης που βλέπουμε στους προσφυγικούς καταυλισμούς;
Είναι αλήθεια ότι έχουν διατεθεί πάρα πολλά εκατομμύρια ευρώ από την ΕΕ σε πολλούς φορείς, όπως στις ελληνικές Αρχές, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης και μέσω αυτών ή απευθείας από την ΕΕ σε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, διεθνείς και ελληνικές, για να υλοποιήσουν συγκεκριμένες δράσεις. Αξίζει να τονιστεί ότι αυτή η χρηματοδότηση δεν απαλλάσσει σε καμία περίπτωση την Ευρώπη από τις ευθύνες της στη δημιουργία της ίδιας της «προσφυγικής κρίσης» με τον τρόπο που τη διαχειρίζεται και τις πολιτικές που υιοθετεί.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δεν εμπλεκόμαστε καθόλου σε αυτή τη χρηματοδότηση της ΕΕ, χρησιμοποιούμε αποκλειστικά ιδιωτικούς πόρους και συνεπώς δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε λεπτομέρειες. Ωστόσο, οι ανεπάρκειες που βλέπουμε στους καταυλισμούς φανερώνουν έλλειψη προετοιμασίας και αποτελεσματικότητας, είναι προϊόν της κακής διαχείρισης των πόρων και της έλλειψης πολιτικής βούλησης. Πολλές φορές οι δραστηριότητές παρακωλύονται από την γραφειοκρατία και την αναλγησία της δημόσιας διοίκησης στην Ελλάδα καθώς και από την έλλειψη ενός εθνικού σχεδίου δράσης. Η ευθύνη βαραίνει πρωτίστως τις ελληνικές και ευρωπαϊκές Αρχές και τους διεθνείς οργανισμούς που διαχειρίζονται αυτά τα κονδύλια.