Η έγκαιρη διάγνωση και η πρόληψη μέσω της προφυλακτικής αντιρετροϊκής αγωγής (PrEP) αποτελούν κρίσιμα εργαλεία για την ανακοπή της εξάπλωσης της λοίμωξης HIV. Ωστόσο, όπως αναδείχθηκε στη συνέντευξη τύπου που διοργάνωσε η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (ΕΕΜΑΑ) ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του AIDS/HIV (1η Δεκεμβρίου), η Ελλάδα συνεχίζει να αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΔΥ, το 2023 καταγράφηκαν 657 νέα περιστατικά HIV, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με τα 526 του 2022.
Το πρώτο δεκάμηνο του 2024 αναφέρθηκαν 550 νέες διαγνώσεις, με την ηλικιακή ομάδα 30-39 ετών να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας. Παράλληλα, παρατηρείται ανησυχητική αύξηση κατά 20% στα περιστατικά μόλυνσης μέσω χρήσης ενδοφλέβιων ουσιών, ενώ η σεξουαλική επαφή μεταξύ ανδρών παραμένει ο συχνότερος τρόπος μετάδοσης.
Ωστόσο, αυτό που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία είναι η καθυστερημένη διάγνωση.
Πάνω από τα μισά νέα περιστατικά του 2024 (55%) εντοπίστηκαν σε προχωρημένο στάδιο της λοίμωξης. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν:
- σε ετεροφυλόφιλα άτομα (62,5%),
- χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών (66,7%)
- άτομα άνω των 50 ετών (68,6%)
Οι ειδικοί τόνισαν ότι οι γυναίκες και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας βρίσκονται συχνά εκτός στόχου των προληπτικών ελέγχων, λόγω της λανθασμένης αντίληψης ότι η λοίμωξη αφορά κυρίως άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες.
Αδυναμία αξιοποίησης της PrEP
Παρόλο που η προληπτική αγωγή πριν από την έκθεση στον HIV (PrEP) έχει θεσμοθετηθεί από το 2022 και καθορίστηκαν οι όροι χορήγησής της το 2023, οι ασθενείς εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση σε αυτή.
Όπως εξήγησαν οι εκπρόσωποι της ΕΕΜΑΑ, το πρόβλημα είναι τεχνικό: η μη διασύνδεση των νοσοκομειακών φαρμακείων με την ΗΔΙΚΑ καθυστερεί τη συνταγογράφηση, ενώ χρειάζεται επιπλέον διασφάλιση των προσωπικών δεδομένων των ασθενών.
Αυτή η αδράνεια έχει οδηγήσει σε ελάχιστη χρήση της PrEP στη χώρα μας, με μόλις 100 άτομα να την έχουν λάβει μέσω ερευνητικών πρωτοκόλλων, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο η αγωγή αυτή έχει χορηγηθεί σε περισσότερα από 8 εκατομμύρια ανθρώπους.
Η ΕΕΜΑΑ υπογραμμίζει ότι η ταχεία ενεργοποίηση της PrEP είναι απαραίτητη για τον περιορισμό των νέων μολύνσεων.
Η υποδιάγνωση και η καθυστερημένη διάγνωση δεν αποτελούν μόνο ελληνικό πρόβλημα. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), πάνω από το 50% των νέων διαγνώσεων HIV στην Ευρώπη πραγματοποιούνται καθυστερημένα.
Παράλληλα, εκτιμάται ότι μόνο το 70% των ατόμων που ζουν με HIV στην ΕΕ γνωρίζουν την κατάσταση τους, με το ποσοστό αυτό να πέφτει δραματικά στην Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.
Το στίγμα και η άγνοια
Υψηλά ποσοστά στίγματος και άγνοιας για τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα καταγράφηκαν και σε έρευνα που διεξήχθη το Μάιο 2024 από ανεξάρτητη εταιρεία δημοσκοπήσεων μέσω τυχαίων τηλεφωνικών ή διαδικτυακών συνεντεύξεων σε αντιπροσωπευτικό δείγμα στην Κύπρο.
- Τo 75% θεωρεί το HIV/AIDS επικίνδυνη νόσο για την ανθρώπινη ζωή.
- Το 24% απάντησε ότι τα άτομα με HIV αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνία
- Το 21% ότι δεν μπορούν να εργασθούν σε κανονικές δουλειές (π.χ. εστίαση)
- Ποσοστό 25% πιστεύουν ότι ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από κοινή χρήση τουαλέτας,
- 28% μέσω αγκαλιάς/φιλιού,
- 23% από κοινή χρήση ειδών εστίασης (π.χ. ποτήρια, πιάτα)
- 31% από τσιμπήματα εντόμων.
Στην ερώτηση για το αν ισχύει ότι τα άτομα με HIV με μη ανιχνεύσιμο ιό στο αίμα δεν μεταδίδουν τον ιό στους συντρόφους τους,
- 22% απάντησαν ισχύει,
- 21% δεν ισχύει
- 57% δεν γνωρίζουν
Οι επιστήμονες εστιάζουν στην ανάγκη σωστής ενημέρωσης του κοινού. Έννοιες όπως το «μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο = μη μεταδοτικός» (U=U) πρέπει να επικοινωνηθούν αποτελεσματικά, ώστε να καταπολεμηθεί το στίγμα και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ασθενών.
Παρά τις προσπάθειες, η ελλιπής κατανόηση παραμένει πρόβλημα: μόνο το 75,9% των ερωτηθέντων σε πρόσφατη έρευνα κατανοεί πλήρως τη σημασία του U=U.