Είναι «στίγμα» να πηγαίνω σε ψυχίατρο;

17.12.2014 | 15:00

Στην Ελλάδα είναι γνωστό τοις πάσι ότι η πληροφορία ότι κάποιος βλέπει ψυχίατρο είναι αρκετή για να πυροδοτήσει μια σειρά από αρνητικές – ειρωνικές σκέψεις και σχόλια στην πλειοψηφία του κόσμου. Οι τελευταίες έχουν τη ρίζα τους σε διαχρονικές προκαταλήψεις περί της ψυχικής νόσου, δηλαδή το ΣΤΙΓΜΑ. Η αρνητική επίδραση του στίγματος είναι ανυπολόγιστη τόσο για την κοινωνία, όσο και για τους ίδιους τους ψυχικά ασθενείς, ανεξαρτήτως της βαρύτητας της διαταραχής τους.

Toυ Σπύρου Καλημέρη

Ψυχίατρου & Ψυχοθεραπευτή

Η ειρωνεία της υπόθεσης είναι οτι τα τελευταία χρόνια της κρίσης έχει διαδοθεί ευρύτατα η ιδέα-φήμη ότι «όλοι κάποια στιγμή χρειαζόμαστε ψυχίατρο».

Η ατάκα αυτή με διάφορες παραλλαγές έχει γίνει καραμέλα στο στόμα πολύ κόσμου, ο οποίος ταυτόχρονα όμως (στην πλειοψηφία του) δε θα κάνει το βήμα, το οποίο με ευκολία ξεστομίζει : όντως να απευθυνθεί σε ψυχίατρο για να αντιμετωπίσει το/τα προβλήματά του.

Οι λόγοι γι’αυτό ποικίλλουν και καταραχήν έχουν να κάνουν με την προκατάληψη και τον φόβο για τον ψυχίατρο, την ψυχική νόσο και τα ψυχιατρικά φάρμακα.

Το φαινόμενο αυτό είναι τόσο σοκαριστικά ενεργό που υπάρχουν περιπτώσεις με χρόνια και έκδηλα στοιχεία ψυχωτικής συνδρομής, οι οποίες καθυστερούν ανεπίτρεπτα να φτάσουν στον ψυχίατρο και όταν αυτό γίνει εντέλει, το άτομο που νοσεί να είναι διαλυμένο και η θεραπεία του ιδιαίτερα δύσκολη.

Ακόμη, δε γίνεται να μην αναφερθούν οι μηχανισμοί άμυνας της άρνησης, της απώθησης, της προβολής κ.α. οι οποίοι»κάνουν υπερωρίες» θα λέγαμε στον ψυχισμό του ατόμου. Έτσι κάποιος μπορεί να έχει έντονο και διαρκές άγχος στην καθημερινότητά του, αλλά επειδή έχει μάθει να ζει με αυτό, νομίζει οτι είναι αυτονόητο ή οτι το αντιμετωπίζει χωρίς επιπτώσεις άμεσες ή μακροπρόθεσμες.

Οι επιπτώσεις του άγχους έχουν να κάνουν τόσο με την ψυχική οσο και με τη σωματική υγεία. Είτε λοιπόν αρνείται οτι έχει πρόβλημα και θυμώνει μάλιστα όταν δέχεται σχετικές επισημάνσεις, είτε το αναγνωρίζει σε βαθύτερο, υποσυνείδητο ενεδεχομένως επίπεδο, αλλά το απωθεί.

Επιπλέον ο πολύς κόσμος νομίζει οτι μπορεί εύκολα από μόνος του να αντιμετωπίσει τα ψυχικά του θέματα, διατηρώντας σημαντικές αυταπάτες για τις προσωπικές του δυνατότητες. Αυτό ισχύει ακόμα και σε περιπτώσεις που η διάρκεια και η ένταση των συμπτωμάτων είναι εμφανώς μεγάλη, πόσο μάλλον σε ηπιότερες περιπτώσεις.

Εκείνο επίσης που κάποιοι εύκολα δεν υπολογίζουν είναι οι επιπτώσεις των προβλημάτων τους όχι στους ίδιους πλέον αλλά σε άλλους κοντινούς τους ανθρώπους, όπως για παράδειγμα τα παιδιά τους!

Τα παιδιά μεγαλώνουν και χρησιμοποιούν ως βασικό τρόπο μάθησης τη μίμηση. Οι πρώτοι που θα μιμηθούν είναι οι γονείς τους.

Όταν οι γονείς τους δυσλειτουργούν είτε π.χ. γιατί πάσχουν από δυσθυμία, ή επειδή λόγω πεποιθήσεων τύπου «πρώτα η δουλειά» ή «τώρα θα κουραστώ που είμαι νέος» έχουν αγγίξει ένα βαρβάτο γενικευμένο άγχος, τα παιδιά δε θα μείνουν ανεπηρέαστα. Και ύστερα ακολουθούν οι ενοχές..

Τέλος δεν μπορεί να παραγνωριστεί το γεγονός ότι η Ελλάδα όπως και σε άλλα θέματα έτσι και στην στάση απέναντι στην ψυχική υγεία, έχει μείνει αρκετά πίσω από χώρες του εξωτερικού, κυρίως της Ευρώπης και της Αμερικής.

Ειδικότερα, τα μεγαλύτερα ποσοστά αδιάγνωστων περιπτώσεων από ψυχίατρο παρατηρούνται στην επαρχία, ενώ στις μεγαλύτερες πολεις όπως η Αθήνα, τα πράγματα φαίνεται οτι «δειλά δειλά» καλυτερεύουν.

Ο πολύς κόσμος συνεχίζει να έχει άγνοια τόσο για τις αιτίες του υπερβολικού του άγχους ή της κατάθλιψής του, όσο και για τις συνέπειές τους. Συχνά τα προβλήματα που έχουν να κάνουν με τις συνθήκες ζωής συσσωρεύονται τόσο που το άτομο αδυνατεί να ανταπεξέλθει :

ανατροφή παιδιών,

εργασιακές συνθήκες,

ενδοοικογενειακά προβλήματα,

προβλήματα υγείας προσωπικά ή συγγενικών προσώπων,

καθημερινές υποχρεώσεις,

οικονομική δυσπραγία κ.α.

Για ποιό λόγο λοιπόν το άτομο συνεχίζει να αρνείται οτι μια βοήθεια θα τη χρειαζόταν εκτός από τα λόγια και στην πράξη; Παρά την ύπαρξη των προαναφερόμενων λόγων, το ερώτημα αυτό συνεχίζει να επιδέχεται μεγάλης διερεύνησης.