Instagram, TikTok διασπείρουν ψευδείς πληροφορίες για την υγεία: Τι να προσέχετε

Αν έχετε Instagram ή/και TikTok, να είστε πολύ επιφυλακτικοί με τις πληροφορίες που παρουσιάζουν. Νέα μελέτη αποκαλύπτει πως, όταν το θέμα είναι η υγεία, η παραπληροφόρηση είναι πολύ συχνή, παρουσιάζοντας μισές αλήθειες ή ακόμα και υποκρύπτοντας εμπορικά κίνητρα.

Η σχετική μελέτη διεξήχθη από επιστήμονες στην Αυστραλία. Τα ευρήματά της δημοσιεύθηκαν στην ιατρική επιθεώρηση JAMA Network Open.

Όπως γράφουν οι ερευνητές, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν σημαντική πηγή ιατρικής πληροφόρησης. Λίγα όμως είναι γνωστά για το πώς παρουσιάζονται οι διαγνωστικές εξετάσεις – ιδίως εκείνες στις οποίες μπορεί να γίνει αναίτια κατάχρηση.

Έτσι, θέλησαν να διερευνήσουν πως παρουσιάζονται στο Instagram και στο TikTok πέντε δημοφιλείς ιατρικές εξετάσεις:

• Η ολόσωμη μαγνητική τομογραφία
• Τα τεστ ανίχνευσης πολλαπλών καρκίνων
• Η μέτρηση της αντιμυλλέριου ορμόνης (ΑΜΗ) για έλεγχο της γονιμότητας
• Οι εξετάσεις για το μικροβίωμα του εντέρου
• Οι εξετάσεις της τεστοστερόνης

Οι ερευνητές αναζήτησαν posts που είχαν γίνει γι’ αυτές τις εξετάσεις από το 2015 έως το 2024. Στην ανάλυσή τους συμπεριέλαβαν τα πρώτα 100 posts για κάθε εξέταση που βγήκαν στην αναζήτηση, εφ’ όσον ήταν στην αγγλική γλώσσα και οι χρήστες τους είχαν τουλάχιστον 1.000 ακολούθους.

Στόχος ήταν να εξακριβώσουν αν ανέφεραν, εκτός από τα δυνητικά οφέλη, και τους δυνητικούς κινδύνους. Εξέτασαν επίσης τον τόνο που χρησιμοποιούσαν οι χρήστες για να τα περιγράψουν.

Παραπλανητικές οι περισσότερες

Συνολικά στη μελέτη αναλύθηκαν 982 αναρτήσεις στο Instagram και στο TikTok. Προέρχονταν από ισάριθμους influencers οι οποίοι είχαν συνολικά πάνω από 194,2 εκατομμύρια ακολούθους.

Με δυσάρεστη έκπληξη διαπίστωσαν πως «η συντριπτική πλειονότητα των αναρτήσεων ήταν παραπλανητικές», δήλωσε η επικεφαλής ερευνήτρια Dr. Brooke Nickel, από τη Σχολή Δημοσίας Υγείας του Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ.

«Προωθούνται σαν να είναι προληπτικές εξετάσεις, τις οποίες μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει για να έχει τον έλεγχο της υγείας του. Το πρόβλημα είναι πως είναι αχρείαστες για τους περισσότερους ανθρώπους. Σε μερικές περιπτώσεις, δε, τα επιστημονικά δεδομένα που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητά τους είναι επισφαλή», εξήγησε.

Ακόμα χειρότερο είναι το γεγονός πως «ενέχουν τον κίνδυνο να λάβουν υγιείς άνθρωποι αχρείαστες διαγνώσεις», συνέχισε. «Οι διαγνώσεις αυτές μπορεί να τους οδηγήσουν σε αχρείαστες θεραπείες ή να επηρεάσουν την ψυχική υγεία τους».

Τα ευρήματα

Πιο αναλυτικά, η μελέτη έδειξε ότι από τις 982 αναρτήσεις στο Instagram και στο TikTok που αναλύθηκαν:

• Το 84% προωθούσαν τις εξετάσεις, αντί να τις αξιολογούν με ουδέτερο τρόπο
• Το 87% παρουσίαζαν τα δυνητικά οφέλη τους, αλλά μόνο το 15% τους δυνητικούς κινδύνους
• Πάνω από τα μισά (το 50,7%) ενθάρρυναν ευθέως τους χρήστες να κάνουν τις εξετάσεις
• Μόνο το 6% ανέφεραν ότι υπήρχε κίνδυνος ψευδούς διάγνωσης ή αχρείαστης θεραπείας
• Μόνο το 6% παρουσίαζαν επιστημονικά δεδομένα
• Στο 34% των περιπτώσεων οι influencers χρησιμοποιούσαν την προσωπική εμπειρία τους για να προωθήσουν την εξέταση
• Σαν να μην ήταν αυτά αρκετά, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι σχεδόν οι επτά στους δέκα (το 68%) influencers είχαν οικονομικό συμφέρον για την προώθηση των συγκεκριμένων αναρτήσεων.

«Όταν το θέμα είναι η υγεία, το να έχει κάποιος την πλήρη εικόνα είναι τόσο σημαντικό, ώστε οι μισές αλήθειες ισοδυναμούν με ψέμα», τόνισε η Dr. Nickel

Τι ισχύει γι’ αυτές τις εξετάσεις

Όπως εξηγούν οι ερευνητές, οι εξετάσεις που προωθούνται στο Instagram και στο TikTok έχουν οφέλη και κινδύνους.  Η εξέταση για την αντιμυλλέριο ορμόνη, λ.χ., είναι ωφέλιμη για μερικές γυναίκες. Προωθείται όμως ως τεστ γονιμότητας για τις υγιείς γυναίκες, γεγονός που ενέχει κίνδυνο αχρείαστων, δαπανηρών θεραπειών γονιμότητας.

Αντίστοιχα, δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα για οφέλη από τον έλεγχο της τεστοστερόνης σε υγιείς άνδρες. Συχνά, όμως, συνιστάται για να προωθηθούν εν συνεχεία συμπληρώματα της ορμόνης. «Υποτίθεται ότι τα συμπληρώματα αυτά βελτιώνουν τις σεξουαλικές επιδόσεις και την αρρενωπότητα. Δεν είναι, όμως, γνωστή η μακροχρόνια ασφάλειά τους στην καρδιαγγειακή υγεία και τη θνησιμότητα», είπε η Dr. Nickel.

Τα τεστ ανίχνευσης πολλαπλών καρκίνων, με τη σειρά τους, υποτίθεται ότι ελέγχουν για πάνω από 50 καρκίνους. Εν τούτοις, ακόμα αξιολογούνται σε κλινικές μελέτες. Προς το παρόν δεν υπάρχουν ενδείξεις οφέλους από τον προληπτικό έλεγχο υγιών ανθρώπων.

Κατ’ ανάλογο τρόπο, τα τεστ για το μικροβίωμα του εντέρου υπόσχονται «ευεξία» μέσω της έγκαιρης διάγνωσης πολλών διαταραχών – τον τυμπανισμό έως την κατάθλιψη. Δεν υπάρχουν, όμως, καλά επιστημονικά δεδομένα για τα οφέλη τους. Χώρια η ανησυχία για υπερδιάγνωση και αχρείαστες θεραπείες.

Τέλος, η ολόσωμη μαγνητική τομογραφία υποτίθεται ότι ανιχνεύει έως και 500 παθήσεις. Δεν υπάρχουν όμως επιστημονικά δεδομένα ότι ωφελεί τους υγιείς ανθρώπους, ενώ και πάλι υπάρχει κίνδυνος υπερδιάγνωσης και υπερθεραπείας.

Φωτογραφία: iStock