Ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, Γ. Πατούλης ανακοίνωσε ότι αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες σε συνεργασία με πανεπιστημιακά ιδρύματα για περιβαλλοντικές μετρήσεις και διαμόρφωση σχεδίων διαφυγής του πληθυσμού μετά την εκδήλωση έκτακτου περιστατικού. Και επισημαίνει ότι για άλλη μια φορά το υπουργείο Υγείας και η Περιφέρεια Αττικής «δείχνουν εγκληματική ολιγωρία στην προστασία της Δημόσιας Υγείας».
Για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση πραγματοποιήθηκε έκτακτη σύσκεψη με πρωτοβουλία του προέδρου της ΚΕΔΕ Γ. Πατούλη, με εκπροσώπους του ΕΚΠΑ και του Πανεπιστημίου Πατρών την Παρασκευή 24 Αυγούστου. Στη σύσκεψη συμμετείχαν εκτός από τον Πρόεδρο της ΚΕΔΕ Γ. Πατούλη, ο Ευθύμιος Λέκκας Καθηγητής Δυναμικής – Τεκτονικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), ο Γιώργος Πανέτσος Καθηγητής και Πρόεδρος του τμήματος Αρχιτεκτονικού και Αστικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Πατρών, επιστημονικοί συνεργάτες και στελέχη της ΚΕΔΕ.
Οι επιστήμονες αναφέρθηκαν στους κινδύνους για την υγεία, τόσο των κατοίκων, όσο και των εθελοντών και των επισκεπτών των πληγεισών περιοχών, λόγω των τοξικών ουσιών που εκλύθηκαν από την πυρκαγιά.
Επιπλέον, μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα και με αφορμή την πρόσφατη τραγωδία στο Μάτι, συζητήθηκε η ανάγκη εκπόνησης σε κάθε Δήμο της χώρας σχεδίου διαφυγής του πληθυσμού, μετά την εκδήλωση έκτακτου περιστατικού (πυρκαγιά, σεισμό, πλημμύρα, ατύχημα σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις, κλπ). Για το σκοπό θα υπάρξει συνεργασία της ΚΕΔΕ με το Πανεπιστήμιο της Πάτρας.
Στη σύσκεψη ετέθησαν οι βάσεις προκειμένου να πραγματοποιηθούν μετρήσεις στις περιοχές που έχουν πληγεί από τη φονική πυρκαγιά με στόχο να διαπιστωθεί το επίπεδο μόλυνσης της ατμόσφαιρας, του εδάφους και του υπεδάφους. Ειδικά στην περίπτωση του υπεδάφους στόχος είναι να υπάρξουν συγκεκριμένα συμπεράσματα ως προς τα επίπεδα μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα.
Εγκληματική ολιγωρία Περιφέρειας Αττικής και Υπουργείου Υγείας
Τόσο το υπουργείο Υγείας όσο και η Περιφέρεια Αττικής, έχουν επιδείξει εγκληματική ολιγωρία καθώς δεν έχουν ενημερώσει τους πολίτες για τους κινδύνους που διατρέχουν και δεν έχουν λάβει μέτρα, για να προστατέψουν τη δημόσια υγεία.
Επίσης δεν έχουν δώσει απαντήσεις σε φορείς, όπως ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών που έθεσαν επανειλημμένα ερωτήματα, σχετικά με τα αποτελέσματα των περιβαντολογικών μετρήσεων που έγιναν στις πληγείσες περιοχές.
Σχολιάζοντας το θέμα ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, Γ. Πατούλης τονίζει τα εξής:
«Οι εκτιμήσεις των επιστημόνων σχετικά με την περιβαντολογική επιβάρυνση των πληγεισών περιοχών μας προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία.
Αναλαμβάνουμε πρωτοβουλία για την πραγματοποίηση μετρήσεων σε συνεργασία με το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο για να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν κίνδυνοι για την υγεία των κατοίκων και των επισκεπτών αυτών των περιοχών.
Παράλληλα προχωρούμε, σε συνεργασία με το τμήμα αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου της Πάτρας προκειμένου να εκπονηθεί σχέδιο διαφυγής πληθυσμού σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών.
Για άλλη μια φορά το υπουργείο Υγείας και η Περιφέρεια Αττικής δείχνουν εγκληματική ολιγωρία στην προστασία της Δημόσιας Υγείας. Υπάρχουν έγκριτοι επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι οι περιοχές αυτές δεν θα έπρεπε να κατοικηθούν το άμεσο χρονικό διάστημα. Εντούτοις κανείς δεν ενημέρωσε τους κατοίκους για τους πιθανούς κινδύνους που διατρέχουν ενώ δεν δημοσιοποιούνται τα στοιχεία των μετρήσεων που έχουν γίνει από το ΚΕΕΛΠΝΟ.
Η κατάσταση αυτή μας προκαλεί εύλογη ανησυχία και φοβόμαστε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μία ακόμα τραγική ολιγωρία της Περιφέρειας Αττικής και του Υπουργείου Υγείας που βάζει σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές»
Πρωτοβουλία της ΚΕΔΕ για ευαισθητοποίηση των πολιτών
Μέσα από τη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε αναδείχθηκε η ανάγκη ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης των τοπικών πληθυσμών για την αντιμετώπιση ανάλογων περιστατικών.
Προς την κατεύθυνση αυτή η ΚΕΔΕ αναλαμβάνει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που θα υλοποιηθούν με τη συνεργασία της τοπικής αυτοδιοίκησης και πιστοποιημένων από το Κράτος φορέων. Σε πρώτη φάση το πιλοτικό πρόγραμμα που θα υλοποιηθεί θα απευθύνεται σε σχολεία της Αττικής.
Η ΚΕΔΕ θέτει συγκεκριμένα ερωτήματα
Με αφορμή τις πρόσφατες αναφορές επιστημόνων για τις επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών από την μόλυνση που μπορεί να έχει υπάρξει στην ατμόσφαιρα, το έδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα η ΚΕΔΕ απευθύνει συγκεκριμένα ερωτήματα και αναμένει απαντήσεις από τους αρμόδιους φορείς.
1ον Υπάρχουν κίνδυνοι για τους κατοίκους και τους επισκέπτες αυτών των περιοχών όπως προειδοποιούν έγκριτοι επιστήμονες; Γιατί δεν έχουν ενημερωθεί οι κάτοικοι εάν οι περιοχές αυτές είναι άμεσα κατοικήσιμες και δεν έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία τους;
2ον Έγιναν από το ΚΕΕΛΠΝΟ, μετρήσεις του αέρα, για την αιθαλομίχλη και τον καπνό και ποια είναι τα αποτελέσματά τους; Γιατί δεν ενημερώθηκαν άμεσα, οι πολίτες για τα μέτρα προστασίας που έπρεπε να λάβουν; Γιατί το υπουργείο Υγείας, έβγαλε οδηγίες, εννέα ημέρες μετά την πυρκαγιά, στις 31 Ιουλίου 2018, αφήνοντας τους κατοίκους των περιοχών και τους εθελοντές εκτεθειμένους σε σοβαρούς κινδύνους για την υγεία τους, κατά τα πρώτα κρίσιμα 24ωρα;
3ον Έγιναν δειγματοληψίες νερού, στην περιοχή μετά την αποκατάσταση των αγωγών και των δικτύων ύδρευσης; Να δοθούν στη δημοσιότητα, τα στοιχεία από τις μετρήσεις καταλληλότητας.
4ον Γιατί δε λειτουργούσε το Κέντρο Εκτίμησης Κινδύνου και Αντιμετώπισης Οξέων Συμβάντων του ΚΕΕΛΠΝΟ, το βράδυ της φονικής πυρκαγιάς; Ποιος αποφάσισε τη διακοπή της 24ωρης λειτουργίας του, στις 12 Ιουλίου 2018, μετά από 14 χρόνια λειτουργίας;
Μετρήσεις από τον ΔΗΜΟΚΡΙΤΟ
Την ανάλυση δειγμάτων αέρα, εδάφους, νερού, καθώς επίσης και δειγμάτων από την τροφική αλυσίδα από τις πρόσφατα πυρόπληκτες περιοχές της ανατολικής Αττικής ανέλαβε το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος».
Σύμφωνα με τον «Δημόκριτο», οι πυρκαγιές σε ζώνες μίξης δασών/οικισμών συντελούν στην απελευθέρωση πολλών ατμοσφαιρικών ρύπων, καθώς και άλλων τοξικών ενώσεων (βαρέα μέταλλα, πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, πτητικές οργανικές ουσίες και διοξίνες από πλαστικά υλικά που βρέθηκαν στο πέρασμα του πύρινου μετώπου).
Ανθεκτικοί οργανικοί ρύποι μολύνουν τον αέρα και στη συνέχεια εναποτίθενται στο έδαφος, στα φυτά, στα επιφανειακά νερά, με την επιβάρυνση να μειώνεται αυξανόμενης της απόστασης και να εξαρτάται από την αρχική συγκέντρωση των ρύπων, την έκταση και τη διάρκεια της ρύπανσης και την κατεύθυνση του αέρα.
Αέριοι ρύποι- αιωρούμενα σωματίδια- χημική σύσταση
Από τις 10 Αυγούστου ο «Δημόκριτος» εγκατέστησε στο Μάτι, σε απόσταση 150 μέτρων από την ακτή, εξοπλισμό δειγματοληψίας και όργανα συνεχούς καταγραφής και μέτρησης ατμοσφαιρικών παραμέτρων σε 24ωρη λειτουργία. Τα δείγματα που συλλέγονται αναλύονται ως προς τη συγκέντρωση μάζας σωματιδίων ΑΣ10 (PΜ10), την περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα (Χρώμιο, Κάδμιο, Νικέλιο, Μόλυβδο) και την περιεκτικότητα σε πολυαρωματικούς υδρογονάνθρακες (Βενζο-α-πυρενιο). Εγκαταστάθηκε επίσης αιθαλόμετρο για τη συνεχή καταγραφή ωριαίων συγκεντρώσεων μαύρου άνθρακα και τέλος οπτικός ανιχνευτής κατανομής μεγέθους για τη συνεχή καταγραφή ωριαίων επιπέδων συγκέντρωσης εισπνεόμενων σωματιδίων. Οι μετρούμενες συγκεντρώσεις συγκρίνονται με το αστικό υπόβαθρο του λεκανοπεδίου Αττικής, όπως αυτό καταγράφεται στον σταθμό του Δημοκρίτου στην Αγία Παρασκευή.
Την περίοδο 11-23 Αυγούστου τα αποτελέσματα των μέσων τιμών των επίπεδων των 24ωρων συγκεντρώσεων καταγράφηκαν ως εξής:
Μικροσωματίδια ΑΣ10: Μάτι Αττικής: 27,4 ± 5,2 μg/m3 – Αγ. Παρασκευή: 14,4 ± 5,0 μg/m3
Αιθάλη: Μάτι Αττικής: 0,7 ± 0,3 μg/m3 – Αγ. Παρασκευή: 0,5 ± 0,2 μg/m3
Βαρέα Μέταλλα: Καμία διαφορά με τις αναμενόμενες τιμές υποβάθρου.
Από τα αποτελέσματα συνάγεται ότι τα επίπεδα των 24ωρων συγκεντρώσεων των μικροσωματιδίων ΑΣ10 είναι αυξημένα σε σχέση με το υπόβαθρο του λεκανοπεδίου Αττικής, αλλά παραμένουν πολύ χαμηλότερα των οριακών τιμών που προβλέπονται από τη νομοθεσία (50 μg/m3). Επιπρόσθετα, από τα αποτελέσματα της ωριαίας διακύμανσης των ΑΣ10 συμπεραίνεται ότι οι αυξημένες συγκεντρώσεις οφείλονται σε επιβάρυνση που δημιουργείται τις ώρες 8:00 -17:00, όταν διεξάγονται εργασίες που επιτείνουν την επαναιώρηση σκόνης και υπολειμμάτων της καύσης από το έδαφος ή τα υλικά. Τα επίπεδα αιθάλης είναι ελαφρώς αυξημένα, συγκριτικά με αυτά του αστικού υποβάθρου. «Η ωριαία διακύμανση μάς επιτρέπει να αποδώσουμε τις οποιεσδήποτε εξάρσεις σε καπνό από άλλες πυρκαγιές και παρατηρούνται ταυτόχρονα και στις δύο τοποθεσίες των μετρήσεων» αναφέρουν οι επιστήμονες του «Δημόριτου».
Όπως εξηγούν, τα προκαταρκτικά αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι οι βασικές παράμετροι του αερολύματος στην περιοχή δεν παρουσιάζουν έκθεση του πληθυσμού σε συγκεντρώσεις πέραν των επιτρεπόμενων. Συστήνουν δε να αποφεύγεται η μαζική εκτέλεση εργασιών αποκατάστασης, λόγω της τοπικής επιβάρυνσης που μπορεί να προκληθεί.
Περιβαλλοντική μελέτη
Με βάση την τοπογραφία της περιοχής, τη χωροθέτηση των οικισμών και τις κλιματολογικές συνθήκες (ταχύτητα και διεύθυνση του ανέμου, θερμοκρασία, βροχόπτωση) κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς στο Μάτι, επιλέχθηκαν συνολικά πέντε επιπλέον σημεία δειγματοληψίας για τον αέρα: Ιερός Ναός Αναπαύσεως, Λύρειο Ίδρυμα, Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οικία στο Κόκκινο Λιμανάκι και τέλος ΚΑΑΥ Αγίου Ανδρέα. Από τα σημεία αυτά θα συλλέγεται δείγμα αερολύματος σε 24ωρη βάση. Οι δειγματοληψίες από τα επιπλέον σημεία θα πραγματοποιηθούν τη χρονική περίοδο 27 Αυγούστου-7 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα. Οι παράγοντες κινδύνου που θα μετρηθούν είναι τα μικροσωματίδια PM10 και PM2,5, η χημική τους σύσταση σε πολυχλωριωμένες διοξίνες, πολυχλωριωμένα διφαινύλια, πολυαρωματικούς υδρογονάνθρακες, οργανικό στοιχειακό άνθρακα και βαρέα μέταλλα και επίσης αέριοι ρύποι όπως οι ολικές πτητικές οργανικές ενώσεις, τα ανόργανα οξείδια NOx, CO και SO2.
Παραμένοντες ρύποι: Έδαφος, επιφανειακά νερά, τροφική αλυσίδα
Έχοντας υπόψη την τοπογραφία της περιοχής, τη χωροθέτηση των οικισμών και τις κλιματολογικές συνθήκες (ταχύτητα και διεύθυνση του ανέμου, θερμοκρασία, βροχόπτωση), κατά τη διάρκεια της φονικής πυρκαγιάς, επιλέχθηκαν 10 σημεία εδάφους και 5 σημεία υπόγειων υδάτων από γεωτρήσεις ή πηγάδια. Οι δειγματοληψίες από τα σημεία αυτά θα πραγματοποιηθούν το διάστημα 27 Αυγούστου-7 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα και θα επαναληφθούν και τις επόμενες εβδομάδες, ανάλογα με τα ευρήματα. Η πρόσβαση στα σημεία θα γίνει με τη συνεργασία τοπικών φορέων στην περιοχή μελέτης. Θα ελεγχθεί και η πρωτογενής παραγωγή τροφίμων στην περιοχή, αν υπάρχει.
Οι παράγοντες κινδύνου που θα μετρηθούν είναι οι πολυχλωριωμένες διοξίνες, τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια, οι πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, ο οργανικός άνθρακας, και τα βαρέα μέταλλα. Στη συνέχεια θα γίνει χαρτογράφηση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης της εξεταζόμενης περιοχής με τη διαμόρφωση χάρτη ισορρυπαντικών καμπυλών, σύμφωνα με τη χωρική κατανομή των ρύπων στην περιοχή. Με βάση τα αποτελέσματα, θα προταθούν κατευθυντήριες οδηγίες για την απορρύπανση.