Κορωνοϊός: Πως θα είναι η ενδημική φάση της COVID. Όλα τα πιθανά σενάρια

Καθώς συνεχίζεται η αποκλιμάκωση του νέου (έκτου κατά σειρά) κύματος της COVID που προκάλεσε ο κορωνοϊός, πολλοί εξακολουθούν να ονειρεύονται τη στιγμή που ο επικίνδυνος ιός θα γίνει ενδημικός όπως πολλοί άλλοι που έχουμε στη ζωή μας.

Ωστόσο ακόμα βρισκόμαστε στην οξεία φάση της πανδημίας και το πώς θα μοιάζει η ενδημική παραμένει σαφές. Οι ενδημικές νόσοι έχουν πολλές μορφές και ουδείς γνωρίζει ακόμα ποια απ’ όλες θα λάβει ο νέος μπελάς που μπήκε στη ζωή μας.

Ως ενδημική είθισται να θεωρείται μια επίμονη νόσος, με σταθερή, προβλέψιμη ή αναμενόμενη παρουσία, αναφέρουν οι New York Times. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως θα είναι αβλαβής.

Αντιθέτως, οι ενδημικές νόσοι μολύνουν παγκοσμίως εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο. Μερικές από αυτές κοστίζουν εκατοντάδες χιλιάδες ζωές. Για ορισμένες υπάρχουν εμβόλια και ειδικές θεραπείες. Ακόμα κι αυτές όμως μπορεί να προκαλέσουν απρόσμενες συρροές κρουσμάτων και σημαντικές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές.

«Για πολιτικούς λόγους έχει δημιουργηθεί η εντύπωση πως αν ο κορωνοϊός γίνει ενδημικός, θα είναι αβλαβής ή φυσιολογικός», λέει ο Dr. Lukas Engelmann, λέκτορας Ιστορίας & Κοινωνιολογίας της Βιοϊατρικής στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.

Το πρόβλημα είναι ότι «οι επιδημιολόγοι χρησιμοποιούν τον όρο «ενδημικό» για να περιγράψουν κάτι με το οποίο πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Μία ενδημική νόσος μπορεί να ξαναγίνει επιδημική», προσθέτει.

Ήπιος ή θανατηφόρος

Όταν λέμε «ενδημική νόσος» συνήθως σκεφτόμαστε τις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού. Είτε είναι οι ιώσεις (κοινά κρυολογήματα) είτε η γρίπη, οι επιπτώσεις είναι τεράστιες.

Οι ιώσεις προσβάλλουν ετησίως δισεκατομμύρια ανθρώπους και σκοτώνουν αρκετές χιλιάδες. Η γρίπη άλλοτε προκαλεί ήπια νόσο και άλλοτε καταστροφική. Το 2019, λ.χ., εκτιμάται ότι σκότωσε τουλάχιστον 200.000 ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

Αντίστοιχα, η ελονοσία – που επίσης είναι ενδημική νόσος – κοστίζει ετησίως 600.000 ζωές.

Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι ο ενδημικός κορωνοϊός θα έχει ανάλογη επίπτωση με τους άλλους αναπνευστικούς ιούς. «Δεν θα είναι πιο θανατηφόρος από την εποχιακή γρίπη ή μπορεί να είναι ηπιότερος σαν τις ιώσεις», λέει η Dr. Lone Simonsen, καθηγήτρια Επιστημών Πληθυσμιακής Υγείας στο Πανεπιστήμιο Roskilde της Δανίας.

Όπως εξηγεί, αυτό θα συμβεί χάρη στον εκτεταμένο εμβολιασμό και τις αναμνηστικές δόσεις που θα κάνουμε.

Ωστόσο ο κορωνοϊός εξελίσσεται διαρκώς και δημιουργεί νέα, απρόσμενα στελέχη. Επιπλέον, η ανοσία από τα εμβόλια φθίνει και ουδείς μπορεί να γνωρίζει αν κάποια νέα παραλλαγή κατορθώσει να ξεπεράσει την προστασία έναντι της σοβαρής νόσου που προσφέρουν σε πολλούς από εμάς.

Ενδημικός με επιδημικές διαθέσεις

Η γρίπη και οι ιώσεις είναι ενδημικές νόσοι, τα επίπεδα των οποίων δεν είναι σταθερά. Τουναντίον,  κατά καιρούς προκαλούν επιδημικών διαστάσεων συρροές κρουσμάτων, ιδίως τον χειμώνα που αυξάνεται ο συγχρωτισμός σε κλειστούς χώρους.

Αν υιοθετούσαμε όλο τον χρόνο τα μέτρα προστασίας που εφαρμόσαμε όταν πρωτοεμφανίστηκε ο κορωνοϊός, θα μπορούσαμε να αποφύγουμε τις συρροές αυτές.  Προς το παρόν, όμως, αυτό δεν έχει συμβεί.

Όσον αφορά τον κορωνοϊό καθ’ αυτόν, θα μπορούσε να γίνει εποχιακός, αλλά και να εξακολουθήσει να προκαλεί άτακτα επιδημικά κύματα.

«Ο κορωνοϊός είναι πολύ πιο μεταδοτικός από τη γρίπη. Μικρό μόνο ποσοστό του πληθυσμού χρειάζεται να είναι ευάλωτο σε ένα ξέσπασμά του. Κι αυτό μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε εποχή του χρόνου», εκτιμά ο Dr. Jeffrey Shaman, καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών Περιβαλλοντικής Υγείας του Πανεπιστημίου Κολούμπια.

Ανισότητες στην υγεία

Οι ενδημικές νόσοι συχνά προσδιορίζονται με βάση τη γεωγραφική θέση τους. Η HIV/AIDS λοίμωξη, λ.χ., που επιμένει παγκοσμίως εδώ και 40 χρόνια, περιγράφεται και ως επιδημική και ως ενδημική.

«Η HIV/AIDS λοίμωξη είναι ενδημική στις ΗΠΑ, όπου ζουν περίπου 1,2 εκατομμύρια πάσχοντες από αυτήν», εξηγεί η Dr. Diane Havlir, καθηγήτρια Λοιμωξιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο (UCSF). «Ταυτοχρόνως, όμως, είναι επιδημική σε ορισμένες υποομάδες του πληθυσμού».

Οι λοιμώδεις νόσοι συχνά παραμένουν σε κοινότητες όπου η φτώχεια και οι κοινωνικές διακρίσεις εμποδίζουν την πρόσβαση στην υγεία, προσθέτει.

Με το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού να παραμένει ανεμβολίαστο εναντίον της COVID, ο κορωνοϊός μπορεί κάλλιστα να ακολουθήσει αντίστοιχη πορεία. Πόσο μάλλον που δεν έχει όλος ο πλανήτης την ίδια πρόσβαση στις σωτήριες θεραπείες.

Είναι θέμα ελέγχου

Ανεξάρτητα από τη μορφή που θα λάβει τελικά η ενδημική φάση της COVID, ένα είναι σίγουρο: πως δεν θα σημάνει το τέλος του κορωνοϊού. Το πιθανότερο είναι πως θα σημάνει μια νέα πραγματικότητα, στην οποία θα πρέπει να μάθουμε επιτέλους να ζούμε με τον ιό.

Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη θα χρησιμοποιούν τα διαγνωστικά τεστ, τις θεραπείες και τους εμβολιασμούς για να κρατούν τον κορωνοϊό υπό έλεγχο. Ακόμα, όμως, κι αν τα καταφέρνουν, το πιθανότερο είναι πως πάλι θα υπάρχουν συρροές.

Μπορεί λ.χ. ο κορωνοϊός να ακολουθήσει μια πορεία σαν αυτή της ιλαράς, που παραμένει ενδημική παρότι έχουν περάσει 40 χρόνια από την εισαγωγή των εμβολίων. Επιπλέον, κατά καιρούς προκαλεί συρροές κρουσμάτων που μερικές φορές είναι ανησυχητικές.

Οι ειδικοί δεν ελπίζουν ότι ο κορωνοϊός θα μπορέσει να εκριζωθεί, όπως η ευλογιά.  Ευελπιστούν όμως ότι η παγκόσμια κοινότητα θα κατορθώσει να τον θέσει υπό έλεγχο.

«Θα χρειαστεί συνεχής επαγρύπνηση για να επιτευχθεί αυτό», εκτιμά η Dr. Monica Gandhi, καθηγήτρια Λοιμωξιολογίας στο UCSF. «Δεν πιστεύω ότι μπορεί να εκριζωθεί, όπως θα προτιμούσαν οι περισσότεροι. Με τον εμβολιασμό και τις θεραπείες, όμως, μπορεί τελικά να ελεγχθεί».

Πότε θα ξέρουμε

Πότε θα ξέρουμε ποια μορφή θα έχει ο κορωνοϊός; Ουδείς γνωρίζει. Τα μαθήματα από την ιστορία της Ιατρικής, όμως, δείχνουν ότι πρέπει να κάνουμε υπομονή. Οι πανδημίες κάνουν χρόνια για να περάσουν και οι συνέπειές τους μπορεί να μας συντροφεύουν επί πολλά χρόνια αργότερα.

Πολλά απ’ όσα είναι γνωστά για την πορεία που ακολουθούν οι πανδημίες, προέρχονται από τη γρίπη. Η ανθρωπότητα έχει αντιμετωπίσει τέσσερις πανδημίες της σε έναν αιώνα με μία από αυτές, να είναι η καταστροφικότερη. Όντως, υπολογίζεται ότι η πανδημία της περιόδου 1918-1919 σκότωσε περισσότερα από 50 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.

Αυτή τη στιγμή οι νεκροί από τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός πλησιάζουν τα 6,5 εκατομμύρια. Οι νοσήσαντες, τα 600 εκατομμύρια – φυσικά παγκοσμίως.

Η γρίπη του 1918-1919 χρειάστηκε τρία χρόνια για να καταλαγιάσει. Ακόμα και τότε, όμως, δημιουργούσε προβλήματα. Στις ΗΠΑ, προκάλεσε το 1920 ένα κύμα που κόστισε περισσότερες ζωές σε μερικές πόλεις απ’ ό,τι τα προηγούμενα.

Στη χειρότερη περίπτωση, ο ενδημικός κορωνοϊός θα μοιάζει με τη ζωή μας όπως είναι σήμερα. «Μπορεί να συμβαίνουν κάθε χρόνο συρροές σαν κι αυτές της Όμικρον», εκτιμά ο Dr. Trevor Bedford, καθηγητής Βιολογίας του Ανθρώπου στο Κέντρο Έρευνας του Καρκίνου Fred Hutchinson στο Σηάτλ. «Αυτή μπορεί να είναι η ενδημική φάση του. Και δεν σημαίνει ότι θα είναι ήπια, ούτε ότι θα μπορούμε να τη διαχειριστούμε εύκολα».

Φωτογραφία:  iStock