Πόσο πολύ από τον εγκέφαλό μας χρειαζόμαστε πραγματικά; Για παράδειγμα, μια 24χρονη που βρέθηκε να της λείπει η παρεγκεφαλίτιδά της, αποφοίτησε, παντρεύτηκε κι έχει παιδί μετά από φυσιολογικό τοκετό. Η ζωή της δεν είναι ακριβώς ανεπηρέαστη καθώς οι κινήσεις της ήταν πάντα λίγο αβέβαιες, αδέξιες. Κι όμως, από την στιγμή που η ανθρώπινη παρεγκεφαλίτιδα περιέχει τα μισά εγκεφαλικά κύτταρα του ανθρώπου, κανονικά η γυναίκα αυτή δεν θα έπρεπε καν να κινείται αφού απουσιάζει ένα ολόκληρο κομμάτι του εγκεφάλου της! Ένας άλλος άνθρωπος βρέθηκε με μια ταινία στο μυαλό του –το παράσιτο πηγαινοερχόταν πέρα-δώθε προκαλώντας του μια σειρά προβλημάτων όπως σπασμούς, προβλήματα μνήμης και περίεργη αίσθηση της όσφρησης. Πάλι καλά για κάποιον με ένα ζωντανό πράγμα μέσα στο κεφάλι του…
Δεν είναι μόνο ότι δεν καταλαβαίνουμε πώς ακριβώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος, είναι ότι ίσως να βλέπουμε το όλο θέμα από εντελώς λάθος σκοπιά, υποψιάζονται οι επιστήμονες. Η «πλαστικότητα» του εγκεφάλου, η ικανότητα να προσαρμόζει την δομή του βάσει των εμπειριών, εξηγεί εν μέρει την προφανή ανθεκτικότητα του. Ωστόσο, παρατηρώντας ότι οι βιολογικές λειτουργίες συχνά υποστηρίζονται από πολλαπλές διαφορετικές δομές, ο βραβευμένος με Νόμπελ νευροεπιστήμονας Τζέραλντ Έντελμαν υποστηρίζει ότι ο «εκφυλισμός» διασφαλίζει πως σε περίπτωση που κάτι τεθεί «εκτός», μια άλλη δομή είναι έτοιμη να πάρει την σκυτάλη.
Το ίδιο συμβαίνει και στον εγκέφαλο: οι σημαντικές λειτουργίες του δεν αποτελούν ευθύνη διακριτών περιοχών αλλά υποστηρίζονται από πολλές διαφορετικές περιοχές που αναλαμβάνουν την συνέχισή τους, έστω και με ελαφρώς άλλον τρόπο. Η παρεγκεφαλίτιδα είναι γνωστή για τον ακριβή έλεγχο των κινήσεων, όμως τα βασικά γάγγλια όπως και o κινητικός φλοιός συνδέονται επίσης με την λειτουργία της κίνησης. Η μνήμη είναι ένα ακόμη παράδειγμα βασικής βιολογικής λειτουργίας που φαίνεται να υποστηρίζεται από πολλαπλά συστήματα του εγκεφάλου. Κατά τον Τζ. Έντελμαν, ο εκφυλισμός, αυτή η «πανταχού παρούσα βιολογική ιδιότητα» όπως την χαρακτηρίζει, εξηγεί γιατί ασυνήθιστες περιπτώσεις δεν είναι τόσο καταστροφικές για τον εγκέφαλο όπως θα περίμενε κανείς και γιατί οι επιστήμονες δυσκολεύονται τόσο από την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου μυαλού.
Αλέξανδρος Θεολόγου
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: