Όταν η παρενόχληση μπαίνει στο χώρο εργασίας

Γράφει η Ειρήνη Ντάκου

Συμβουλευτική – Ψυχοθεραπεία

Ως εκ τούτου δεν αφορά μόνο το θύμα αλλά αποτελεί παράλληλα ένα κοινωνικό πρόβλημα καθώς η εργασιακή ιεραρχία χρησιμοποιείται ως κυριαρχία που διασύρει την προσωπικότητα του θύματος, δημιουργεί ψυχολογικά και εργασιακά προβλήματα στα θύματα αλλά και στους μάρτυρες, επιδεινώνει τις εργασιακές συνθήκες και σχέσεις και τελικά επηρεάζει όλο το σύστημα (το άτομο, την ομάδα, την επιχείρηση ή οργανισμό).

Οι συνέπειες της σεξουαλικής παρενόχλησης

Εκατοντάδες έρευνες των τελευταίων δεκαετιών καταδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος. Εκατομμύρια ατόμων ανά τον κόσμο, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών γυναίκες, υφίστανται σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας τους. Πάνω από το 30% των γυναικών (σε κάποιες έρευνες φτάνει το 50%) έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση τουλάχιστον μία φορά ενώ το ποσοστό που αντιστοιχεί στους άντρες θύματα είναι μικρότερο από 10%. Οι γυναίκες που παρενοχλούνται αντιμετωπίζουν εργασιακές και οικονομικές συνέπειες καθώς συχνά αναγκάζονται να φύγουν από την εργασία τους χωρίς φυσικά εγγυήσεις σε πόσο χρόνο θα μπορέσουν να την αντικαταστήσουν, να ζητήσουν μετάθεση ή ακόμα και υποβίβαση θέσης ώστε να διαφύγουν της παρενόχλησης.

Συχνά η απόδοσή τους στη δουλειά τους μειώνεται δεδομένου ότι επικεντρώνονται στην προσπάθεια να διαχειριστούν την παρενόχληση και τη δυναμική που αυτή δημιουργεί (σχόλια και κουτσομπολιά από συναδέλφους, κριτική για τον τρόπο που η γυναίκα ντύνεται, λειτουργεί, ζει την προσωπική της ζωή, κ.α.), λείπουν συχνά από τη δουλειά για να αποφύγουν το πρόβλημα ή και λόγω ασθενειών που προκαλούνται από το στρες που βιώνουν, χάνουν τη δυνατότητα μιας καλής σύστασης για μια νέα εργασία.

Ως επακόλουθο οι γυναίκες δέχονται μεγάλο πλήγμα στην αυτοπεποίθησή τους και στις ευκαιρίες για επαγγελματική εξέλιξη και ανέλιξη στην ιεραρχία. Οι συνέπειες αυτές δημιουργούν στη συνέχεια δυσκολία στην οικονομική τους αυτονόμηση και συχνά, ακόμα και στη δυνατότητά τους για μια αξιοπρεπή διαβίωση. Οι συνέπειες δεν σταματούν εδώ. Οι περισσότερες γυναίκες που υφίστανται σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία τους, αφού έχουν υποστεί όλα τα παραπάνω, υποφέρουν από πολύ μεγάλα επίπεδα στρες σε προσωπικό επίπεδο αλλά και διαπροσωπικό καθώς οι σχέσεις με τους συναδέλφους και συχνά με τους συντρόφους τους επιδεινώνονται. Η υγεία τους – ψυχική και σωματική – προσβάλλεται.

Κάποια από τα συνήθη ψυχοσωματικά συμπτώματα που αναφέρονται είναι: κατάθλιψη, γενικευμένο άγχος και κρίσεις πανικού, διαταραχές ύπνου, διατροφικές διαταραχές, πονοκέφαλοι, γαστροεντερικά προβλήματα, υψηλή πίεση, δυσκολία συγκέντρωσης, δυσκολία διαχείρισης του χρόνου, χρόνια κούραση, αισθήματα ενοχής ή ντροπής, αισθήματα θυμού και οργής, αίσθηση ματαιότητας, παραίτησης, έλλειψης ελέγχου, χαμηλή αυτοεκτίμηση, γενικευμένη έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους άλλους, σεξουαλικά προβλήματα ή δυσλειτουργίες, απομόνωση, αυτοκτονικοί ιδεασμοί, αυτοκτονία. Από ένα σημείο και πέρα δεν είναι ξεκάθαρο ποια συνέπεια ή ποιο σύμπτωμα δημιουργείται από την παρενόχληση και ποιο από τα πολλά, σοβαρά και πολυεπίπεδα αποτελέσματά της.

Μύθοι και πραγματικότητα

Ελληνική επιδημιολογική έρευνα έδειξε ότι όταν η γυναίκα πει όχι στη σεξουαλική παρενόχληση ένα 50% των αντρών θα σταματήσει, 26% θα σταματήσει σταδιακά και 15% θα συνεχίσει ακάθεκτο. Η ίδια έρευνα κατέδειξε ότι ένα 37,5% των γυναικών υφίστανται την παρενόχληση σιωπηλά μη τολμώντας να πει όχι, καθώς κάποιες φορές το όχι έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Άντρες που νιώθουν πολύ ισχυροί, ενεργοποιούνται από την απόρριψη και επιτίθενται περισσότερο μέχρι να κερδίσουν τη μάχη.

Μερικοί συνήθεις μύθοι που σχετίζονται με την σεξουαλική παρενόχληση είναι οι εξής:

Τα θύματα πάνε γυρεύοντας, είτε με τον τρόπο που ντύνονται, είτε γιατί στέλνουν με τη συμπεριφορά τους ανάλογα μηνύματα.

Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να ντύνεται και να συμπεριφέρεται ελεύθερα αρκεί, όσον αφορά την εργασία του, να είναι σύμφωνα με τους κανόνες του εργασιακού πλαισίου, που όμως ισχύουν για όλους ανεξαιρέτως. Άλλωστε, συμπληρωματικός μύθος θέλει μόνο τις ελκυστικές γυναίκες θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης, ενώ τα στοιχεία των ερευνών αντικρούουν και αυτόν το μύθο.

Αν μια γυναίκα θελήσει να σταματήσει την παρενόχληση μπορεί να το κάνει οποιαδήποτε στιγμή.

Οι έρευνες δείχνουν ότι σε πολύ μεγάλο αριθμό περιπτώσεων αυτό δεν ισχύει. Ακόμα και όταν οι γυναίκες δηλώνουν ξεκάθαρα, είτε λεκτικά είτε με τη στάση τους, την άρνησή τους ένα μεγάλο ποσοστό αντρών δεν σταματά την παρενόχληση.

Οι περισσότερες καταγγελίες σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας είναι ψευδείς.

Η σεξουαλική παρενόχληση είναι μορφή βίας με πολύ δυσάρεστες συνέπειες στο άτομο που την υφίσταται. Επιπλέον, στην περίπτωση καταγγελίας το θύμα γνωρίζει ότι ενδέχεται να εμπλακεί και σε νομικές διαδικασίες. Η σοβαρότητα του θέματος δεν αφήνει χώρο για παιχνίδια.

Αν δεν δίνεις σημασία σ’ αυτόν που σε παρενοχλεί, κάποια στιγμή θα σταματήσει.

Οι έρευνες δείχνουν ότι αυτό δεν είναι αληθές. Ένα ποσοστό αντρών θα σταματήσει μόνο αφότου η γυναίκα έχει δηλώσει την ενόχλησή της.

Η σοβαρότητα της σεξουαλικής παρενόχλησης δεν είναι τόση όση την παρουσιάζουν. Τι κακό μπορεί να κάνει λίγο φλερτ;

Οι πολυεπίπεδες και οδυνηρές συνέπειες της σεξουαλικής παρενόχλησης καταδεικνύουν τη σοβαρότητά της και τη διαχωρίζουν με ξεκάθαρους όρους από το φλερτ.

Όταν άντρες και γυναίκες δουλεύουν μαζί είναι αναπόφευκτο κάποιες στιγμές να υπάρξει παρενόχληση.

Άντρες και γυναίκες οφείλουν να συνεργάζονται ισότιμα, με σεβασμό στα ατομικά και εργασιακά δικαιώματα και αυτό φυσικά και είναι εφικτό. Παραδείγματος χάριν, γνωρίζουμε μέσω των ερευνών ότι σε εργασιακά περιβάλλοντα όπου τα σεξουαλικά αστεία είναι αποδεκτά (από την επιχείρηση ή την ομάδα εργασίας) η πιθανότητα σεξουαλικής παρενόχλησης είναι 3 ως 7 φορές μεγαλύτερη.

Αν κάποιος δεν έχει σεξουαλικές προσδοκίες από μια γυναίκα, τότε δε θεωρείται παρενόχληση η όποια του συμπεριφορά.

Δεν αποτελεί προϋπόθεση η προσδοκία για σεξουαλική επαφή. Η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι αστείο, δεν είναι φλερτ, είναι βία που αποβλέπει στον έλεγχο του θύματος.

Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία δεν αφορά ούτε και δικαιολογείται από τους παραπάνω μύθους.

Είναι μια πολύ σοβαρή αντικοινωνική συμπεριφορά που στοχεύει στον έλεγχο της γυναίκας και όχι σε αμοιβαίο φλερτ. Ο θύτης χρησιμοποιεί τα μέσα που διαθέτει ( θέση, ιεραρχία, δύναμη, κοινωνικά στερεότυπα) για να επιβληθεί στο θύμα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι γυναίκες σε θέσεις προϊσταμένης έχουν 137% περισσότερες πιθανότητες να γίνουν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης μιας και οι άντρες συνάδελφοι (σε ανώτερη ή κατώτερη θέση) ή πελάτες τους προσπαθούν μέσω της παρενόχλησης να εξισωθούν απέναντι στην ισχύ της εργαζόμενης γυναίκας.

Πώς αντιμετωπίζεται η σεξουαλική παρενόχληση

Ο στόχος είναι η πρωτογενής πρόληψη μέσω της ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης των δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων και οργανισμών για τη σοβαρότητα και το μέγεθος του προβλήματος, καθώς και για τις διαστάσεις των συνεπειών για το άτομο αλλά και τον ίδιο τον οργανισμό.

Το κάθε εργασιακό πλαίσιο οφείλει στη συνέχεια να ενημερώνει και εκπαιδεύει συνεχώς το προσωπικό του ώστε να διασφαλίσει την μη εμφάνιση του προβλήματος. Η δευτερογενής πρόληψη στοχεύει στην πρόληψη των ζημιών που δημιουργούνται από τη σεξουαλική παρενόχληση κι εδώ υπεισέρχεται η νομική διάσταση που διασφαλίζει τα ατομικά και εργασιακά δικαιώματα της γυναίκας αλλά και τις διαδικασίες που οφείλει να έχει κάθε σύγχρονη επιχείρηση ή οργανισμός για την άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος.

Σ’ ένα τρίτο επίπεδο, η γυναίκα που έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση κι έχει υποφέρει από το πλήθος των συνεπειών της, χρειάζεται ψυχοκοινωνική υποστήριξη και συμβουλευτική για να μπορέσει αρχικά να ενδυναμωθεί και ν’ αντιμετωπίσει τις αρνητικές συνέπειες που έχει υποστεί σε προσωπικό επίπεδο και στη συνέχεια να διαχειριστεί το σύνολο του προβλήματος (νομικά, εργασιακά, οικονομικά, κλπ).

Ειρήνη Ντάκου

Συμβουλευτική – Ψυχοθεραπεία

Επαγγελματικός Προσανατολισμός

e-mail: info@psychology-athens.com

http://www.psychology-athens.com/