Πότε θεωρείται ότι τελειώνει μια πανδημία

Μιχάλης Θερμόπουλος
10 Σεπτεμβρίου 2021 | 12:59

Σκεφτείτε αυτό το δυστυχώς οικείο σενάριο. Λίγους μήνες πριν ένας άκρως μολυσματικός, συχνά θανατηφόρος αναπνευστικός ιός μόλυνε τους ανθρώπους για πρώτη φορά. Μετά πολλαπλασιάστηκε γρηγορότερα απ' ό,τι μπορούσαν να αντέξουν τα μέτρα δημόσιας υγείας.

Τώρα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει κηρύξει μια πανδημία, που σημαίνει ότι ο κορονοϊός εξαπλώνεται παγκοσμίως. Ο απολογισμός νεκρών μεγαλώνει και όλοι αναρωτιούνται το ίδιο: πότε θα τελειώσει η πανδημία;

Ο ΠΟΥ πιθανόν να κηρύξει το τέλος της πανδημίας μόλις περιοριστεί η μόλυνση και οι ρυθμοί μετάδοσης πέσουν σημαντικά σε όλο τον κόσμο.

Αλλά πότε ακριβώς θα γίνει αυτό εξαρτάται από τις επόμενες κινήσεις των κυβερνήσεων. Έχουν τρεις κύριες επιλογές:

Επίσπευση
Αργοπορία και Εμβολιασμός
Οργάνωση και Συντριβή

Μία θεωρείται ευρέως η καλύτερη, και μάλλον δεν είναι αυτή που νομίζετε.

Στην πρώτη, κυβερνήσεις και κοινότητες δεν σταματούν την εξάπλωση και αντίθετα αφήνουν τους ανθρώπους να εκτεθούν όσο πιο γρήγορα γίνεται.

Χωρίς χρόνο για να ερευνήσουν τον ιό, οι γιατροί ξέρουν λίγα για το πώς να σώσουν τους ασθενείς τους, και τα νοσοκομεία φτάνουν σχεδόν αμέσως στη μέγιστη πληρότητα. Πεθαίνουν κάπου ανάμεσα σε εκατομμύρια και εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι, είτε από τον ιό, είτε από την κατάρρευση του υγειονομικού συστήματος. Σύντομα η πλειονότητα των ανθρώπων έχει μολυνθεί έχοντας είτε πεθάνει είτε επιβιώσει χτίζοντας το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Σε αυτό το σημείο ξεκινάει η ανοσία της αγέλης, όπου ο ιός δεν μπορεί πλέον να βρει νέους ξενιστές. Άρα η πανδημία ξεθυμαίνει λίγο καιρό αφού ξεκίνησε.

Αλλά υπάρχει κι άλλος τρόπος να επιτευχθεί ανοσία της αγέλης χωρίς τόσο υψηλό κόστος ζωής. Ας πάμε πίσω στη στιγμή που ο ΠΟΥ κήρυξε την πανδημία.

Αυτή τη φορά, κυβερνήσεις και κοινότητες σε όλο τον κόσμο επιβραδύνουν την εξάπλωση του ιού για να δώσουν χρόνο στους ερευνητές για να παράξουν το εμβόλιο. Κερδίζουν αυτόν τον σημαντικό χρόνο με τακτικές όπως:

εκτεταμένα τεστ για τον εντοπισμό φορέων
θέσπιση καραντίνας για τους φορείς και εκείνους με τους οποίους ήρθαν σε επαφή
τήρηση κοινωνικών αποστάσεων

Ακόμη και με αυτά τα μέτρα, ο ιός εξαπλώνεται σιγά σιγά, προκαλώντας εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους. Μερικές πόλεις ελέγχουν την έξαρση και επανέρχονται στην κανονικότητα, μόνο για να αναζωπυρωθεί η κατάσταση και να επιστρέψουν στα μέτρα όταν εμφανιστεί νέο κρούσμα. Μέσα στα επόμενα χρόνια, ένα ή ίσως μερικά εμβόλια γίνονται ευρέως και -αν όλα πάνε καλά- ελεύθερα διαθέσιμα χάρη σε μια παγκόσμια προσπάθεια. Μόλις τα κάνει το 40-90% του πληθυσμού (ο ακριβής αριθμός μεταβάλλεται ανάλογα με τον ιό) η ανοσία της αγέλης ξεκινάει, και η πανδημία ξεθυμαίνει.

Ας πάμε πίσω στον χρόνο άλλη μια φορά, για να αναλογιστούμε την τρίτη στρατηγική: Οργάνωση και Συντριβή.

Η ιδέα εδώ είναι να εξοντώσουμε τον ιό ταυτόχρονα, παντού, με έναν συνδυασμό καραντίνας, τήρησης σωματικών αποστάσεων και περιορισμού των ταξιδιών. Ο κρίσιμος παράγοντας είναι να συγχρονιστούν οι αντιδράσεις. Σε μια τυπική πανδημία, όταν μια χώρα φτάνει σε κορύφωση, μια άλλη μπορεί να έχει τα πρώτα της κρούσματα. Αντί ο κάθε ηγέτης να αντιδρά σε ό,τι συμβαίνει στη δικαιοδοσία του, όλοι πρέπει να αντιμετωπίσουν τον κόσμο ως το διασυνδεδεμένο σύστημα που είναι. Αν οργανωθεί καλά, αυτό θα μπορούσε να τελειώσει μια πανδημία σε λίγους μήνες με μικρή απώλεια ζωών. Αλλά αν ο ιός δεν εξουδετερωθεί οριστικά -κάτι ιδιαίτερα απίθανο- θα υπάρχει κίνδυνος να εξελιχθεί σε πανδημία για ακόμη μία φορά. Και ξενιστές όπως ζώα που φέρουν και μεταδίδουν τον ιό μπορεί να υπονομεύσουν τις καλύτερες προσπάθειές μας.

Άρα ποια στρατηγική είναι καλύτερη κατά αυτού του θανατηφόρου, μολυσματικού αναπνευστικού ιού;

Τον να τον επισπεύσουμε είναι γρήγορη λύση αλλά θα ήταν παγκόσμια καταστροφή, και μπορεί να μην δουλέψει καθόλου αν οι άνθρωποι μπορούν να μολυνθούν ξανά. Η Συντριβή του ιού μέσω Οργάνωσης και μόνο είναι επίσης δελεαστική λόγω ταχύτητας, αλλά είναι αξιόπιστη μόνο με αληθινή και σχεδόν ανέφικτη παγκόσμια συνεργασία. Γι’ αυτό τα εμβόλια, με τη βοήθεια όσο περισσότερης παγκόσμιας συνεργασίας, θεωρούνται γενικά οι νικητές. Είναι η αργή, σταθερή και αποδεδειγμένη επιλογή στον αγώνα. Ακόμη κι αν η πανδημία επίσημα λήξει πριν να είναι έτοιμο κάποιο εμβόλιο, ο ιός μπορεί να επανεμφανιστεί εποχιακά, οπότε τα εμβόλια θα μας προστατεύουν. Και παρότι μπορεί να περάσουν χρόνια ως τη δημιουργία τους, οι περιορισμοί στις ζωές των περισσοτέρων δεν θα κρατήσουν καθ’ όλη τη διάρκεια. Εξελίξεις σε θεραπείες και η πρόληψη των συμπτωμάτων μπορούν να κάνουν τους ιούς πολύ λιγότερο επικίνδυνους, κι έτσι να χρειαστούν λιγότερο ακραία μέτρα περιορισμού.

Κουράγιο: η πανδημία θα λήξει.

Η υστεροφημία της θα είναι μακρόχρονη, αλλά δεν θα είναι αμιγές καλού όλο αυτό που ζούμε. Οι ιατρικές ανακαλύψεις, οι νέες κοινωνικές υπηρεσίες, και τα μοντέρνα συστήματα που αναπτύσσουμε μπορούν να χρησιμοποιηθούν προς όφελος όλων μας. Και αν πάρουμε έμπνευση από τις επιτυχίες και μαθήματα από τις αποτυχίες, μπορούμε να περιορίσουμε τόσο την επόμενη πιθανή πανδημία που τα παιδιά των παιδιών μας δεν θα ξέρουν καν το όνομά της.