Σκλήρυνση κατά πλάκας: «Μαραθώνιος» που ευελπιστούμε να κερδίσουμε, λέει ο βραβευμένος καθ. Νευρολογίας ΑΠΘ, Ν. Γρηγοριάδης

Στοιχεία για άγνωστους, μέχρι πρότινος, υποκείμενους μηχανισμούς με τους οποίους δρα η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (ΣΚΠ) φέρνει στο φως -πέραν του ελέγχου των υποτροπών της νόσου- η χρήση των υπαρχόντων φαρμακευτικών πρωτοκόλλων.

«Συμβαίνει κάτι πραγματικά συναρπαστικό: Καθώς προσπαθούμε να ορίσουμε τις παραμέτρους για τη βέλτιστη χρήση των ήδη υπαρχουσών θεραπειών, η τρέχουσα έρευνα έρχεται να θέσει νέους θεραπευτικούς στόχους σε επίπεδο υποκείμενων παθογενετικών μηχανισμών. Λαμβάνοντας υπόψη την ταχύτατη εξέλιξη της έρευνας για τη νόσο, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι τρέχουμε σε έναν μαραθώνιο με την προοδευτικότητα της αναπηρίας και ευελπιστούμε να τον κερδίσουμε», λέει σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο διευθυντής της Β’ Νευρολογικής Κλινικής του ΑΠΘ στο ΑΧΕΠΑ, καθηγητής Νικόλαος Γρηγοριάδης, ο οποίος προ ημερών βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την έρευνα και το εν γένει έργο του στην αντιμετώπιση της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας.

«Ο θεραπευτικός στόχος παραμένει η εξάλειψη της εκδήλωσης συμπτωμάτων και η αναχαίτιση της εξέλιξης της νόσου», σημειώνει, ενώ στο επίπεδο της πρόληψης διευκρινίζει πως «η ανακάλυψη των mRNA εμβολίων άνοιξε δρόμους για δυνητική εφαρμογή αυτής της τεχνολογίας και στη Σκλήρυνση κατά Πλάκας».

Στην Ελλάδα 21.500 ασθενείς ζουν με Σκλήρυνση κατά Πλάκας και μελετάται εντατικά η πρόδρομη φάση της νόσου, «δηλαδή εκδηλώσεις ή προβλήματα υγείας που να μαρτυρούν την πιθανή εκδήλωση Σκλήρυνσης κατά Πλάκας σε επόμενα στάδια της ζωής».

Στο ΑΧΕΠΑ λειτουργεί το Κέντρο Πολλαπλής Σκλήρυνσης της Β΄Νευρολογικής Κλινικής προσφέροντας συστηματική και ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση της ΣκΠ, ενώ αποφασίστηκε η εφαρμογή πιλοτικού προγράμματος «κατ’ οίκον νοσηλείας» επιλεγμένων ασθενών.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του καθηγητή Ν.Γρηγοριάδη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ:

Η πρόοδος της επιστημονικής έρευνας για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας κινείται με μεγαλύτερη ταχύτητα από την προοδευτικότητα της αναπηρίας; Μπορεί να υπάρξει προοπτική πλήρους θεραπείας και αποκατάστασης;

Η αντιμετώπιση της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας βρίσκεται στο επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας, ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, αναδεικνύοντας την πολυπλοκότητα της σχέσης νευρικού και ανοσοποιητικού συστήματος. Η ανάπτυξη ανοσοθεραπειών προσέφερε πολλά στην ποιότητα της ζωής των Ατόμων με ΣκΠ (ΑΣκΠ) με έλεγχο των υποτροπών και -έως έναν βαθμό – την καθυστέρηση της εξέλιξης της αναπηρίας. Παραμένει ζητούμενο ο έλεγχος της προοδευτικής εξέλιξης της αναπηρίας, που γίνεται εμφανής με την πάροδο του χρόνου και προϊούσης της ηλικίας παρά τον έλεγχο των υποτροπών.

Τα φάρμακα που έχουμε στη διάθεση μας πέτυχαν εκτός από τον έλεγχο των υποτροπών της νόσου να αναδείξουν στοιχεία από τους υποκείμενους μηχανισμούς της νόσου, που υπό άλλες συνθήκες θα μας ήταν άγνωστα.

Από την άλλη, συμβαίνει κάτι πραγματικά συναρπαστικό: Καθώς προσπαθούμε να ορίσουμε τις παραμέτρους για τη βέλτιστη χρήση των ήδη υπαρχουσών θεραπειών, η τρέχουσα έρευνα έρχεται να θέσει νέους θεραπευτικούς στόχους σε επίπεδο υποκείμενων παθογενετικών μηχανισμών. Λαμβάνοντας υπόψη λοιπόν την ταχύτατη εξέλιξη της έρευνας για τη νόσο, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι τρέχουμε σε έναν μαραθώνιο με την προοδευτικότητα της αναπηρίας και ευελπιστούμε να τον κερδίσουμε.

Ο θεραπευτικός στόχος παραμένει η εξάλειψη της εκδήλωσης συμπτωμάτων και η αναχαίτιση της εξέλιξης της νόσου. Σε συνδυασμό με συμπτωματικές θεραπείες και φυσική ιατρική και αποκατάσταση επιτυγχάνεται το βέλτιστο αποτέλεσμα για τη φυσική και νοητική κατάσταση των ατόμων με Σκλήρυνση κατά Πλάκας και τελικά της ποιότητας ζωής τους.

Η παγκόσμια έρευνα που επικεντρώθηκε στα εμβόλια και τα φάρμακα για την Covid-19 βοήθησε ή πήγε πίσω την έρευνα για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας;

Στην εκδήλωση της πανδημίας έπρεπε να τρέξει η έρευνα σε πολλά επίπεδα για να αντιμετωπιστεί μια πραγματική απειλή για όλη την ανθρωπότητα. Αναπόφευκτα δόθηκε εκεί προτεραιότητα και κινητοποιήθηκαν πολλές ερευνητικές ομάδες και η φαρμακοβιομηχανία.

Παράλληλα, όμως, μελετώντας τις επιπλοκές της covid-19 στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), προέκυψαν σημαντικά δεδομένα για το ρόλο του ενεργοποιημένου από τον ιό ανοσοποιητικού συστήματος στη λειτουργία του ΚΝΣ. Συγκριτική θεώρηση αυτών των δεδομένων με εκείνα της ανοσοπαθολογίας της ΣκΠ συνεισέφερε πολύτιμη γνώση. Επιπλέον, δεδομένα από την πορεία των ΑΣκΠ που προσβλήθηκαν από λοίμωξη covid-19 ανέδειξαν δράσεις των ανοσοθεραπειών της ΣκΠ στην ανοσοπαθολογία της covid-19.

Η ανακάλυψη των mRNA εμβολίων άνοιξε δρόμους για δυνητική εφαρμογή αυτής της τεχνολογίας και στη Σκλήρυνση κατά Πλάκας, κάτι που διερευνάται.

Η πανδημία κατά πολλούς ανέδειξε ότι ζούμε σε εποχή υγειονομικών κρίσεων, τις οποίες διάφορες παράμετροι δύνανται να πυροδοτήσουν, με προεξάρχουσα την κλιματική κρίση. Ανάγεται μέσα από τη θεώρηση αυτή η συννοσηρότητα σε βασική παράμετρο στην αντιμετώπιση χρόνιων ασθενειών;

Βρισκόμαστε στην εποχή θεμελίωσης της εξατομικευμένης αντιμετώπισης των προβλημάτων υγείας στο πλαίσιο αυτού που ονομάζουμε «Ιατρική της Ακριβείας». Αυτή η προσέγγιση λαμβάνει υπόψη το γενετικό προφίλ κάθε ανθρώπου σε συνδυασμό με τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπου εκτίθεται στη διάρκεια της ζωής του. Είναι σημαντικό η θεώρηση οποιουδήποτε χρόνιου νοσήματος -εν προκειμένω της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας- να γίνεται όχι απομονωμένα, αλλά ως μέρος της γενικής κατάστασης υγείας ενός ανθρώπου και των παραμέτρων που την καθορίζουν. Υπάρχει εκτεταμένη έρευνα για τον ρόλο των συννοσηροτήτων (μεταβολικά, καρδιαγγειακά νοσήματα κλπ), στην εξέλιξη της ΣκΠ, της ασφάλειας και αποτελεσματικότητας των ανοσοθεραπειών για τη νόσο.

Σύγχρονες έρευνες συνδέουν την πορεία της νόσου με κοινωνικοοικονομικές παραμέτρους της ζωής των Ατόμων με Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Η κλιματική κρίση μέσω των επιπτώσεων της -ατομικά όσο και ευρύτερα στην κοινωνία- πιέζει τα συστήματα υγείας. Πρόσφατο παράδειγμα η πανδημία Covid-19 -στη διεθνή βιβλιογραφία έχει συνδεθεί με την κλιματική κρίση- κατά τη διάρκεια της οποίας δοκιμάστηκαν σκληρά τα συστήματα υγείας παγκοσμίως, γεγονός που είχε σοβαρή επίπτωση στη διαχείριση των προβλημάτων των ΑΣκΠ εξαιτίας της περιορισμένης πρόσβασης τους σε δομές υγειονομικής περίθαλψης και κέντρων αποκατάστασης.

Υπάρχει επαρκής ενημέρωση στη χώρα μας για την έγκαιρη διάγνωση της ΣΚΠ; Πόσοι είναι οι ασθενείς και ποια τα σημάδια που δεν πρέπει κανείς να αγνοήσει;

Με βάση δημοσιευμένη φαρμακοεπιδημιολογική μελέτη που διενεργήθηκε από τη Β’ Νευρολογική Κλινική του ΑΧΕΠΑ στην Ελλάδα έχουμε 21.500 ασθενείς με Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Υπάρχει καλά εμπεδωμένη εμπειρία στην έγκαιρη διάγνωση και διαχείριση της νόσου. Το επίπεδο των νευρολόγων και άλλων εμπλεκόμενων επαγγελματιών υγείας στη διαχείριση της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας στην Ελλάδα είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο.

Γίνεται εντατική έρευνα, ώστε να προσδιοριστεί η πρόδρομη φάση της νόσου, δηλαδή εκδηλώσεις ή προβλήματα υγείας που να μαρτυρούν την πιθανή εκδήλωση ΣκΠ σε επόμενα στάδια της ζωής. Οποιοδήποτε νευρολογικής φύσεως σύμπτωμα ή ενόχληση θα πρέπει να συζητείται με τον οικογενειακό γιατρό, ώστε να αξιολογείται η ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης από ειδικό νευρολόγο.

Οι ανοσοθεραπείες που χρησιμοποιούνται σήμερα για τη ΣκΠ θεωρούνται προληπτικές θεραπείες υπό την έννοια ότι προλαμβάνουν μελλοντικά επεισόδια ενεργότητας της νόσου, δηλαδή υποτροπές. Στοιχεία για πρόληψη αποφυγής εμφάνισης της νόσου δεν υπάρχουν. Σχεδιάζονται έρευνες για το ενδεχόμενο εμβόλια όπως έναντι του ιού EBV να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης της ΣκΠ στο μέλλον μια και ο ιός αυτός έχει ενοχοποιηθεί για την έναρξή της σε ορισμένους φορείς.

Τι προσφέρει στους ασθενείς με Σκλήρυνση κατά Πλάκας το Κέντρο Πολλαπλής Σκλήρυνσης της Β΄ Νευρολογικής Κλινικής στο ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ;

Το Κέντρο προσφέρει συστηματική και ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση της ΣκΠ σε χρόνια και σε εξατομικευμένη βάση. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πορείας κάθε ασθενή με Σκλήρυνση κατά Πλάκας σε όλες τις διακριτές παραμέτρους της αξιολογούνται συστηματικά και αντιμετωπίζονται κατά περίπτωση από ομάδα επαγγελματιών υγείας διαφορετικών εξειδικεύσεων. Η οργανωμένη διαχείριση όλων των ασθενών με χρήση σύγχρονων επιστημονικών μεθόδων, επιτρέπει τη συμμετοχή του Κέντρου σε έρευνες στο πλαίσιο διεθνών συνεργασιών που αναπτύσσονται. Η βιοτράπεζα που έχει αναπτυχθεί αποτελεί σημαντικό εργαλείο, ώστε να τεθούν οι βάσεις της «Ιατρικής Ακριβείας» και για την ΣκΠ.

Πρόσφατα, εξάλλου, το ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ αποφάσισε την εφαρμογή πιλοτικού προγράμματος για «κατ’ οίκον νοσηλεία» επιλεγμένων ΑΣκΠ. Αφορά κυρίως σε ασθενείς οι οποίοι αδυνατούν λόγω κινητικών ή άλλων προβλημάτων να προσέρχονται στο Κέντρο. Για τον σκοπό αυτό, εξειδικευμένη ιατρονοσηλευτική ομάδα θα μεταβαίνει στην οικία του ΑΣκΠ για παροχή ιατρικής και νοσηλευτικής φροντίδας.

Τέλος, η δημιουργία Εθνικού Δικτύου για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας, μία δράση του Υπουργείου Υγείας που αναμένεται να ξεκινήσει στο εγγύς μέλλον, θα προσφέρει σημαντική υπηρεσία στη διαχείριση των προβλημάτων των ασθενών με Σκλήρυνση κατά Πλάκας, τη δημιουργία μητρώου ασθενών και άλλες υπηρεσίες με σημαντικά οφέλη τόσο για τους ασθενείς και τους φροντιστές τους, όσο και το σύστημα υγείας της χώρας μας. Η πρόσφατη εμπειρία μας από την πανδημία ανέδειξε ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη δημιουργίας τέτοιου δικτύου, αξιοποιώντας μεταξύ άλλων δυνατότητες της τηλεϊατρικής.

Τι αντανακλά η βράβευσή σας από την Ακαδημία Αθηνών; Μικρές νίκες που «κουβαλούν» τις προσωπικές ιστορίες ασθενών σας ή τα δικά σας «λιθαράκια» σε μία παγκόσμια προσπάθεια για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων;

Η απονομή του βραβείου από την Ακαδημία Αθηνών, του κορυφαίου Ακαδημαϊκού Θεσμού της χώρας μας, συνιστά αναμφίβολα σημαντική αναγνώριση. Αισθάνομαι ιδιαίτερα συγκινημένος για την επιβράβευση των ερευνητικών μου προσπαθειών και του εν γένει έργου που έχει συντελεστεί στη μελέτη και την αντιμετώπιση της ΣκΠ. Οι εκδηλώσεις αγάπης και χαράς των συνεργατών μου -παλαιών και νέων – με την ανακοίνωση της βράβευσης της προσέδωσαν ακόμη μεγαλύτερη αξία. Αυτό διότι το βραβείο το χαρήκαμε αυθόρμητα ως κάτι που μοιραζόμαστε όλοι ως ερευνητική ομάδα -κλινικοί ιατροί και βασικοί επιστήμονες, μαζί με τους ασθενείς με Σκλήρυνση κατά Πλάκας, με τους οποίους βαδίζουμε χέρι με χέρι εδώ και πολλά χρόνια σε μία κοινή προσπάθεια. Όντως, λοιπόν, πρόκειται για μικρές νίκες που «κουβαλούν» τις προσωπικές ιστορίες ασθενών μας, μαζί με δικά μας «λιθαράκια» σε μία παγκόσμια προσπάθεια, που αφορά τη βελτίωση της ποιότητας ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων με Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Σε αυτή την προσπάθεια θα ήταν παράλειψη να μην ευχαριστήσω θερμά το Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ και τη Διοίκηση του ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ για την αρωγή και στήριξη τους όλα αυτά τα χρόνια.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ