Ο αριθμός των παθογόνων που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν την επόμενη πανδημία έχει αυξηθεί σε άνω των 30 και περιλαμβάνει πλέον, μεταξύ άλλων, τον ιό της γρίπης Α, τον ιό του δάγκειου πυρετού και τον ιό mpox (ευλογιάς των πιθήκων), σύμφωνα με την επικαιροποιημένη λίστα που έδωσε στη δημοσιότητα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αυτή την εβδομάδα. Οι ερευνητές λένε ότι ο κατάλογος με τα «παθογόνα προτεραιότητας» θα βοηθήσει τους οργανισμούς να αποφασίσουν πού θα επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην ανάπτυξη θεραπειών, εμβολίων και διαγνωστικών.
Όπως επισημαίνει το Nature, τα παθογόνα προτεραιότητας επιλέχθηκαν λόγω της δυνατότητάς τους να προκαλέσουν παγκόσμια έκτακτη ανάγκη για τη δημόσια υγεία στους ανθρώπους, όπως μια πανδημία. Η επιλογή βασίζεται σε στοιχεία που δείχνουν πως τα εν λόγω παθογόνα είναι εξαιρετικά μεταδοτικά και λοιμώδη και ότι υπάρχει περιορισμένη πρόσβαση σε εμβόλια και θεραπείες. Στις προηγούμενες προσπάθειές του ο ΠΟΥ, το 2017 και το 2018, είχε εντοπίσει περίπου δώδεκα παθογόνα προτεραιότητας.
Η τελευταία αυτή προσπάθεια εντόπισε επικίνδυνα παθογόνα σε ολόκληρες οικογένειες ιών και βακτηρίων, γεγονός που διεύρυνε το πεδίο εφαρμογής της.
Mpox και ευλογιά
Περισσότεροι από 200 επιστήμονες πέρασαν περίπου δύο χρόνια αξιολογώντας στοιχεία για 1.652 είδη παθογόνων -κυρίως ιούς και ορισμένα βακτήρια- για να αποφασίσουν ποια θα συμπεριληφθούν στη λίστα.
Μεταξύ των παθογόνων προτεραιότητας που συμπεριέλαβαν στη λίστα είναι και η ομάδα των κορονοϊών που είναι γνωστοί ως Sarbecovirus (μεταξύ των οποίων είναι και ο SARS-CoV-2, ο ιός που προκάλεσε την πανδημία της COVID-19), αλλά και οι ιοί της οικογένειας Merbecovirus (που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, και τον ιό που προκαλεί το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής MERS). Οι προηγούμενες λίστες περιλάμβαναν τους συγκεκριμένους ιούς που προκαλούν σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) και τον MERS, αλλά όχι ολόκληρα τα υπογένη στα οποία ανήκουν.
Στη λίστα προστέθηκε επίσης ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων (mpox), ο οποίος είχε έξαρση το 2022 και συνεχίζει να εξαπλώνεται σε θύλακες της Κεντρικής Αφρικής. Ο ιός θεωρείται προτεραιότητα, όπως και ο σχετικός ιός variola, ο οποίος προκαλεί την ευλογιά, παρά το γεγονός ότι η ασθένεια εξαλείφθηκε το 1980. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι καθώς ο κόσμος δεν εμβολιάζεται πλέον τακτικά κατά του ιού και, κατά συνέπεια, δεν έχει ανοσία σε αυτόν, τυχόν απελευθέρωσή του θα μπορούσε να προκαλέσει πανδημία. Ο ιός θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί «από τρομοκράτες ως βιολογικό όπλο», επισημαίνει η Neelika Malavige, ανοσολόγος στο Πανεπιστήμιο της Sri Jayewardenepura στο Κολόμπο της Σρι Λάνκα, η οποία συμμετείχε στην προσπάθεια κατάρτισης της λίστας του ΠΟΥ.
Γρίπη Α
Στη λίστα περιλαμβάνονται επίσης υπότυποι της γρίπης Α, όπως ο υπότυπος H5, ο οποίος έχει έξαρση στα βοοειδή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μεταξύ των πέντε βακτηρίων είναι στελέχη που προκαλούν χολέρα, πανώλη, δυσεντερία, διάρροια και πνευμονία.
Ιοί των τρωκτικών
Προστέθηκαν επίσης δύο ιοί των τρωκτικών, επειδή έχουν περάσει στους ανθρώπους, με σποραδική μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η κλιματική αλλαγή και η αυξημένη αστικοποίηση θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο μετάδοσης αυτών των ιών στους ανθρώπους, σύμφωνα με την έκθεση. Ο ιός Nipah που μεταδίδεται από τις νυχτερίδες παραμένει στη λίστα επειδή είναι θανατηφόρος και εξαιρετικά μεταδοτικός στα ζώα και δεν υπάρχουν επί του παρόντος θεραπείες.
Πολλά από τα παθογόνα προτεραιότητας περιορίζονται επί του παρόντος σε συγκεκριμένες περιοχές, αλλά έχουν τη δυνατότητα να εξαπλωθούν παγκοσμίως, λέει, σύμφωνα με το Nature, η Naomi Forrester-Soto, ιολόγος στο Ινστιτούτο Pirbright στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία συνέβαλε επίσης στην ανάλυση. Η ίδια μελετά την οικογένεια Togaviridae, η οποία περιλαμβάνει τον ιό που προκαλεί τον Chikungunya.
«Πρωτότυπα» παθογόνα
Εκτός από τη λίστα με τα παθογόνα προτεραιότητας, οι ερευνητές δημιούργησαν επίσης μια ξεχωριστή λίστα με «πρωτότυπα παθογόνα», τα οποία θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως πρότυπα για βασικές επιστημονικές μελέτες και την ανάπτυξη θεραπειών και εμβολίων.
Για παράδειγμα, πριν από την πανδημία της COVID-19, δεν υπήρχαν διαθέσιμα εμβόλια για κανέναν από τους κορονοϊούς, λέει ο Malik Peiris, ιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, ο οποίος ήταν μέλος της ερευνητικής ομάδας Coronaviridae. Η ανάπτυξη εμβολίων για ένα μέλος της οικογένειας θα δώσε τη σιγουριά στην επιστημονική κοινότητα ότι είναι σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσει μια μεγάλη έκτακτη ανάγκη για τη δημόσια υγεία που θα μπορούσε να πυροδοτήσει ένας από τους ιούς αυτούς, λέει. Αυτό ισχύει και για τις θεραπείες, επειδή «πολλά αντιιικά φάρμακα δρουν σε μια ολόκληρη ομάδα ιών».
Σύμφωνα με τη Forrester-Soto, ο κατάλογος των παθογόνων είναι λογικός με βάση τα όσα γνωρίζουν οι ερευνητές για τους ιούς. Αλλά «ορισμένα παθογόνα από τη λίστα μπορεί να μην προκαλέσουν ποτέ επιδημία και κάποιο που δεν έχουμε σκεφτεί μπορεί να είναι σημαντικό στο μέλλον», λέει. «Σχεδόν ποτέ δεν έχουμε προβλέψει το επόμενο παθογόνο που θα εμφανιστεί», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Φωτογραφία: iStock
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Συγκλονίζει νέο περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας στο Διδυμότειχο: Στο νοσοκομείο 32χρονη
Είχε τελειώσει ο γύψος και ακινητοποίησαν το σπασμένο πόδι ασθενούς με χάρτινο κουτί