Γράφει ο Αντώνιος Δ. Βραχάτης
Επεμβατικός Καρδιολόγος – τέως Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ.Γεννηματάς»
Στεφανιογραφία είναι η ακτινολογική απεικόνιση του αυλού των στεφανιαίων αρτηριών. Τούτο επιτυγχάνεται με την βοήθεια σκιαγραφικού υλικού που χορηγείται στις στεφανιαίες αρτηρίες μέσω των καθετήρων, δηλαδή ειδικών σωλήνων με κατάλληλα διαμορφωμένο περιφερικό άκρο, που εισάγονται και οδηγούνται στα στόμια των στεφανιαίων αρτηριών από μία περιφερική αρτηρία, συνήθως την δεξιά μηριαία (δ. πόδι) ή κερκιδική (δ. χέρι). Για να γίνει η στεφανιογραφία απαιτείται ειδικός εξοπλισμός, η αγγειογραφική μονάδα, που ευρίσκεται σε οργανωμένο χώρο με εξειδικευμένο προσωπικό, το αιμοδυναμικό εργαστήριο. Το αποτέλεσμα της εξέτασης καταγράφεται σήμερα σε CD, παλαιότερα η καταγραφή γινόταν σε αγγειογραφικό φιλμ.
Από την στεφανιογραφία παίρνομε πολύτιμες πληροφορίες κυρίως για την ύπαρξη σοβαρών στενώσεων στις στεφανιαίες αρτηρίες και λιγότερο για άλλες διαταραχές όπως είναι ο διαχωρισμός του τοιχώματος τους και η ύπαρξη θρόμβων. Παρ όλο που με τη στεφανιογραφία βεβαιώνεται η παρουσία στεφανιαίας νόσου, πρέπει να τονισθεί ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για το σκοπό αυτό, εκτός ίσως λιγοστών εξαιρέσεων. Η στεφανιογραφία είναι προεπεμβατική μέθοδος, δηλαδή αποφασίζεται όταν γνωρίζουμε με βεβαιότητα ή μεγάλη πιθανότητα την ύπαρξη σοβαρής στεφανιαίας νόσου, για την οποία πιστεύουμε ότι μάλλον θα απαιτηθεί επεμβατική θεραπεία (αγγειοπλαστική των στεφανιαίων αρτηριών ή αορτοστεφανιαία παράκαμψη-bypass).
Οι επιπλοκές και οι κίνδυνοι από την εκτέλεση μιας στεφανιογραφίας.
Κάποτε η στεφανιογραφία ‘τρόμαζε’, σήμερα η διενέργεια της σε καλά οργανωμένα κέντρα και εκτελεσμένη από έμπειρο επεμβατικό, τείνει να είναι μία εξέταση ρουτίνας. Όμως και σήμερα, αν και τα ποσοστά των επιπλοκών είναι μονοψήφιοι επί τοις χιλίοις αριθμοί, δεν παύει να είναι μία διαγνωστική εξέταση που μπορεί να στοιχίσει την ζωή του ασθενούς.
Οι πιο συνήθεις επιπλοκές είναι αιματώματα ή αιμορραγία από τα σημεία εισόδου των καθετήρων. Μερικές, λίγες φορές, είναι σοβαρές και θα απαιτήσουν μετάγγιση ή/και χειρουργική διόρθωση της περιφερικής αρτηρίας. Από τους ενδοαορτικούς χειρισμούς του καθετήρα μπορεί να αποσπασθεί υλικό που εμβολιζόμενο είναι δυνατόν να προκαλέσει εγκεφαλικό επεισόδιο. Σε διαβητικούς και ηλικιωμένους ασθενείς η αναγκαία λήψη σκιαγραφικού υλικού, μπορεί να προκαλέσει οξεία νεφρική ανεπάρκεια ή να επιδεινώσει προϋπάρχουσα χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Οι διαταραχή αυτή της νεφρικής λειτουργίας είναι κατά κανόνα αναστρέψιμη και εν πολλοίς προλαμβάνεται με κατάλληλη προετοιμασία (ενυδάτωση) του ασθενούς. Μερικές φορές την λήψη σκιαγραφικού μπορεί να ακολουθήσει σοβαρή αλλεργική αντίδραση.
Στις καθαρά καρδιακές επιπλοκές περιλαμβάνονται οι αποφράξεις των στεφανιαίων αρτηριών (από θρόμβο ή διαχωρισμό του τοιχώματος τους), που οδηγούν σε έμφραγμα του μυοκαρδίου. Αντιμετωπίζονται κατά κανόνα επιτυχώς με αγγειοπλαστική στον ίδιο χρόνο. Η δυσχερέστερα αντιμετωπιζόμενη (αλλά σπάνια) επιπλοκή είναι ο εκτεταμένος διαχωρισμός της αορτής, μετά από τραυματισμό που προκαλεί ο χειρισμός των καθετήρων. Οι προαναφερθείσες επιπλοκές είναι δυνητικά θανατηφόρες.
Άλλες επιπλοκές όπως αρρυθμία ή εκτεταμένη πτώση της πιέσεως κατά τη διάρκεια της εξέτασης, αντιμετωπίζονται εύκολα. Γενικά η συχνότητα των επιπλοκών επηρεάζεται από την σοβαρότητα της προϋπάρχουσας καρδιακής πάθησης όπως οξέα στεφανιαία σύνδρομα, νόσος στελέχους (είναι η πολύ κεντρική αριστερή στεφανιαία αρτηρία), ή σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια. Η συχνότητα των επιπλοκών εκπεφρασμένη σε αριθμούς: 0,5% μεγάλη αιμορραγία , 0,1% θάνατος, 0,05% έμφραγμα, 0,05% εγκεφαλικό επεισόδιο.
Οι μικροί αυτοί αριθμοί δεν πρέπει να μας τρομάζουν γιατί παρουσιάζονται συνήθως στις σοβαρές περιπτώσεις, στις οποίες όμως αν παραληφθεί η στεφανιογραφία, οι μη αντιμετωπιζόμενοι κίνδυνοι είναι κατά πολύ υψηλότεροι (δηλαδή η σχέση κινδύνου-ωφέλειας είναι υπέρ της τέλεσης στεφανιογραφίας).
Αντώνιος Δ. Βραχάτης
Επεμβατικός Καρδιολόγος – τέως Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ.Γεννηματάς»