Το έντομο με τον αρχαιότερο εγκέφαλο στον κόσμο

Οι πολύπλοκοι εγκέφαλοι εμφανίστηκαν πολύ νωρίτερα από ότι πίστευαν έως τώρα οι επιστήμονες και μάλιστα έχουν αλλάξει πολύ λίγο ανατομικά στην πορεία της εξέλιξης, όπως δείχνει η ανακάλυψη του συγκεκριμένου απολιθώματος αρθρόποδου, στο οποίο εντοπίστηκαν απρόσμενα εξελιγμένες εγκεφαλικές δομές.

Οι Αμερικανοί, Βρετανοί και Κινέζοι ερευνητές, με επικεφαλής τον νευροβιολόγο καθηγητή Νίκολας Στράουσφελντ του Τμήματος Νευροεπιστήμης του πανεπιστημίου της Αριζόνα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», αναφέρουν ότι το εύρημά τους είναι το αρχαιότερο γνωστό απολίθωμα που φέρει εγκέφαλο.

Το απολίθωμα, μήκους περίπου επτά εκατοστών, βρέθηκε στην επαρχία Γιουνάν της Κίνας κι ανήκει σ' ένα εξαφανισμένο είδος ασπόνδυλων αρθρόποδων (Fuxianhuia protensa), το οποίο συνδυάζει εξελιγμένο εγκέφαλο με πρωτόγονο σώμα. Το απολίθωμα θεωρείται ένας ακόμα «χαμένος κρίκος» που ρίχνει φως στην εξελικτική ιστορία της συνομοταξίας των αρθρόποδων, η οποία περιλαμβάνει τα έντομα, τα αραχνοειδή και τα μαλακόστρακα.

Ο απολιθωμένος αρχαίος εγκέφαλος έχει το μέγεθος, το σχήμα και τη θέση του εγκεφάλου μιας σημερινής γαρίδας. Είναι χωρισμένος σε τρία μέρη, που ενώνονται στην περιοχή του στόματος, ενώ φαίνονται και νευρωνικές συνδέσεις με τα πρωτόγονα μάτια, κάτι που δείχνει ότι το ζώο επεξεργαζόταν εγκεφαλικά οπτικές πληροφορίες, κάτι που του επέτρεπε να επιβιώνει σε ένα επικίνδυνο περιβάλλον.

Εδώ και καιρό οι παλαιοντολόγοι, οι εξελικτικοί βιολόγοι και οι νευροεπιστήμονες προβληματίζονται και διαφωνούν για το πότε και πώς εξελίχτηκαν οι πρώτοι πολύπλοκοι εγκέφαλοι. «Κανείς δεν περίμενε ότι ένας τόσο εξελιγμένος εγκέφαλος θα είχε εξελιχτεί τόσο νωρίς στην ιστορία των πολυκύτταρων ζώων», δήλωσε ο Στράουσφελντ και πρόσθεσε: «Βασικά, πρόκειται για ένα πολύ σύγχρονο εγκέφαλο σε ένα αρχαίο ζώο».

Το απολίθωμα ενισχύει τη θεωρία ότι από τη στιγμή που εξελικτικά εμφανίστηκε το βασικό σχέδιο (νευρωνικό κύκλωμα) του εγκεφάλου, άλλαξε λίγο στη συνέχεια, αντίθετα με τα αισθητήρια όργανα (π.χ. μάτια) που υπέστησαν σημαντικές αλλαγές με το πέρασμα του χρόνου. «Είναι αξιοσημείωτο πόσο αμετάβλητο παρέμεινε το βασικό πρότυπο του νευρικού συστήματος για πάνω από 550 εκατ. χρόνια», επισήμανε ο Αμερικανός επιστήμων.

Μεταξύ άλλων, το εύρημα δείχνει ότι τα έντομα εξελίχτηκαν από προγόνους που ήδη είχαν αρκετά ανεπτυγμένο εγκέφαλο. Η εξελικτική έκρηξη της εμφάνισης των ζώων συνέβη στην Κάμβρια περίοδο, πριν από περίπου 540 εκατ. χρόνια.