Το ψυχογράφημα ενός βασανιστή

Το 1967 τον Σεπτέμβριο ο γιος του κ. Τάκη πήγε φαντάρος. Υπηρέτησε στην ΕΣΑ. Σιγά σιγά στην γειτονιά έχασαν τα ίχνη του. Κανείς πια δεν μιλούσε για τον γιο του κ. Τάκη. Ούτε καν ο ίδιος ο κ. Τάκης. 8 χρόνια μετά, αποκαλύφθηκε ότι ο Νίκος, το όμορφο παλικάρι από την πλατεία Βικτωρίας, ήταν από τους πιο σκληρούς, σαδιστικούς, απάνθρωπους, φριχτούς βασανιστές. Εκατοντάδες άνθρωποι μαρτύρησαν στα χέρια του. Όλοι αναρωτήθηκαν τι τον μεταμόρφωσε έτσι. Τελικά γεννιέσαι βασανιστής – σαδιστής, ή γίνεσαι;

Η καθηγήτρια ψυχολογίας στο Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, κ. Μίκα Χαρίτου – Φατούρου, επί χρόνια προσπαθούσε να σκιαγραφήσει το προφίλ ενός βασανιστή. Η ψυχολογική της μελέτη χαρακτηρίστηκε πρωτοποριακή. Τελικά μάλλον όλοι μας μπορούμε εν δυνάμει, να γίνουμε βασανιστές. Η ίδια η καθηγήτρια τονίζει: “ Αν σας υποχρέωναν να ζήσετε στην κατάλληλη κοινωνικοπολιτική κατάσταση και να ακολουθήσετε την κατάλληλη εκπαίδευση, κατά πάσα πιθανότητα θα γινόσασταν κι εσείς ικανοί να βασανίσετε”.

Το σοκαριστικό συμπέρασμα της πολύχρονης έρευνάς της, ότι «ο βασανιστής δεν γεννιέται, αλλά γίνεται» στηρίχθηκε στη μελέτη του ελληνικού μοντέλου βασανιστών του Ειδικού Ανακριτικού Τμήματος της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας, το διαβόητο ΕΑΤ-ΕΣΑ, στην Αθήνα, την περίοδο της χούντας.

Το 1975, έναν χρόνο μετά την πτώση του στρατιωτικού καθεστώτος, η ερευνήτρια είχε παρακολουθήσει, με ειδική άδεια, την πρώτη δίκη των βασανιστών στην Αθήνα. Νεαρή τότε επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης ήθελε να “διερευνήσει” όπως τότε νόμιζε “το φαινόμενο του σαδισμού”.

Στην πορεία της δίκης σάστισε με όσα παρακολουθούσε. Διαπίστωσε ότι αυτά τα πρώην μέλη της Στρατιωτικής Αστυνομίας, κατηγορούσαν άμεσα ή έμμεσα τους ανωτέρους τους, ότι τους είχαν μετατρέψει σε βασανιστές. Σιγά σιγά αυτοί οι άνθρωποι αποκάλυψαν μια συνταρακτική ιστορία, το πέρασμά τους από τον στρατό στα κέντρα εκπαίδευσης της Στρατιωτικής Αστυνομίας και την κατάληξή τους στους θαλάμους βασανιστηρίων.

Το προσεκτικά σχεδιασμένο σύστημα εκπαίδευσης, που επέλεγε και εκπαίδευε τους υποψήφιους βασανιστές, νέους, πάνω-κάτω 22 ετών, κυρίως από φτωχές αγροτικές οικογένειες, με «καθαρό» οικογενειακό πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων, ήταν το επίκεντρο της έρευνάς της, στην οποία συμμετέχουν με προσωπικές συνεντεύξεις τους δεκαέξι πρώην «Εσατζήδες» διαφόρων βαθμών. Οι μαρτυρίες τους δημιουργούν εφιαλτική εικόνα. Στο ερώτημα αν κάποιοι από τους βασανιστές έβγαζαν τη δική τους σαδιστική προδιάθεση στα βασανιστήρια, η απάντηση της μελέτης είναι ότι οι συνθήκες εκπαίδευσης ευνόησαν αυτές τις συμπεριφορές.

Μιλούν για ξυλοδαρμούς, ηθική εκμηδένιση, «καψόνια», βρισιές, βουρδουλιές, ουρλιαχτά, με τα οποία υποδέχονταν οι παλαιότεροι οπλίτες και εκπαιδευτές τους υποψήφιους της ΕΣΑ. Αυτό το περιβάλλον του απόλυτου παραλογισμού και της τρομοκρατίας γινόταν μέρος του τελετουργικού μύησης των «Εσατζήδων», στο σώμα των «διαλεχτών» του συστήματος. Έδιναν όρκο υπακοής και πίστης στην «επανάσταση της 21ης Απριλίου», στον Παπαδόπουλο και τον Ιωαννίδη. Μόλις έπαιρναν το πηλίκιο, όφειλαν να εφαρμόσουν τα βιώματα της εκπαίδευσής τους. Να συμμετέχουν στα ομαδικά ή ατομικά βασανιστήρια των θυμάτων τους, επιτηρούμενοι από τους αξιωματικούς. Όταν στη διάρκεια των βασανιστηρίων αποσπούσαν πληροφορίες από τα θύματά τους, εξαργύρωναν περήφανοι την «επιτυχία» τους, ανάμεσα σε άλλα και με άδεια από τη «δουλειά», για να επιστρέψουν λίγες ημέρες στη «φυσιολογική» ζωή, στον έξω κόσμο, στις οικογένειές τους.

Αυτοί οι «συνηθισμένοι» νέοι άνθρωποι, που «συνάντησε» η έρευνα της Μίκας Χαρίτου-Φατούρου, οι σωματικά υγιείς, υψηλοί για τα ελληνικά δεδομένα, με μέση φυσιολογική νοημοσύνη, που μετατράπηκαν σε τέρατα υπακούοντας στην «εξουσία της βίας», θα μπορούσαν να είναι οι οποιοιδήποτε οπουδήποτε στην πραγματική ζωή, ανεξάρτητα από πιθανή σαδιστική προδιάθεση. «Θα μπορούσε να είναι ο «γιος του γείτονά σου»», υπογραμμίζει η κ. Χαρίτου-Φατούρου.

Μ' αυτόν τον τίτλο και βασισμένο σε αυτή την έρευνα ολοκληρώθηκε το 1982 το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, δανέζικης παραγωγής, διάρκειας 50΄, που προβλήθηκε σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην ταινία εκτός από τους ηθοποιούς, συμμετέχουν και πρώην «Εσατζήδες», μεταξύ των οποίων και ο γνωστός Πέτρου, όπως και θύματα βασανιστηρίων.

Πηγή: ΑΠΕΜΠΕ