Το σήμα της οικονομικής ανάκαμψης και της πολιτικής σταθερότητας έχει δοθεί και είναι στο χέρι μας πλέον να εγγυηθούμε , με συντονισμένες δράσεις εφαρμοσμένης πολιτικής , ένα «οδικό χάρτη» αποφασιστικής και αποτελεσματικής διακυβέρνησης. Παίρνοντας υπ ’όψιν την εύθραυστη ισορροπία στο ευρωπαϊκό πεδίο και την οριακή αλλαγή πολιτικών συσχετισμών στα θεσμικά όργανα της ΕΕ , μπορούμε – παράλληλα με την τήρηση των δεσμεύσεων της χώρας έναντι των δανειστών της – να διευρύνουμε τα περιθώρια εφαρμογής μιας πολιτικής κοινωνικής ανακούφισης , δικαιότερης κατανομής των βαρών , σταδιακής άρσης των υφεσιακών μέτρων , αναδιοργάνωσης του Κράτους και του πολιτικού συστήματος , βιώσιμης και δίκαιης ανάπτυξης με έμφαση στην απασχόληση , στα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα .
Η συζήτηση για το ελληνικό Σύστημα Υγείας , εντάσσεται στο ισχυρό κοινωνικό και πολιτικό αίτημα να υπάρξουν – σε μια περίοδο που οι πολλαπλές επιβαρύνσεις στην καθημερινότητα των πολιτών συνεχίζονται και το διαθέσιμο εισόδημα συμπιέζεται – παρεμβάσεις αντισταθμιστικού χαρακτήρα σε κρίσιμους και ζωτικής σημασίας τομείς όπως η Υγεία και το Κοινωνικό κράτος.
Είναι αλήθεια ότι από την ίδρυση του το ελληνικό Δημόσιο Σύστημα Υγείας είχε πολλαπλές στρεβλώσεις και παθογένειες , δεν είχε σοβαρούς μηχανισμούς ελέγχου , εμφάνιζε ως δομικά του χαρακτηριστικά την προκλητή ζήτηση , τη σπατάλη , τη διαφθορά, τις άτυπες πληρωμές και την εκμετάλλευση του αρρώστου , την αποσπασματική ιατρική παρακολούθηση των ασθενών και , τελικά , την ανισότιμη και αναποτελεσματική φροντίδα υγείας . Αυτό το «περιβάλλον», σε συνθήκες κρίσης και χρεωκοπίας αποτέλεσε το πρόσχημα για την επιβολή οριζόντων περικοπών στις δαπάνες υγείας στα πλαίσια των μνημονιακών μέτρων λιτότητας , για «παθητική ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών υγείας και μετακύλιση μεγάλου μέρους του κόστους περίθαλψης στους ασφαλισμένους, για αποκλεισμό των ανασφάλιστων από την υγειονομική φροντίδα και για αποδιοργάνωση του ΕΣΥ.
Γι΄αυτό η πιο σημαντική ανακουφιστική παρέμβαση στο χώρο της Υγείας είναι αδιαμφισβήτητα η καθολική ιατροφαρμακευτική κάλυψη των πολιτών και η ενδυνάμωση του Δημόσιου Συστήματος Υγείας . Ο ν.4368/2016 αποτελεί ένα κρίσιμο βήμα στην κατεύθυνση της άρσης των υγειονομικών ανισοτήτων στη χώρα . Για πρώτη φορά εισάγεται η αντίληψη της Υγείας ως κοινωνικού δικαιώματος που η Πολιτεία οφείλει να διασφαλίζει σε όλους με ισότιμο τρόπο , ανεξάρτητα από την εργασία, την ασφάλιση ή το εισόδημα καθενός. Και για 1η φορά μετά την κρίση δόθηκε τόσο μεγάλη προτεραιότητα στη στήριξη του ΕΣΥ .
Για να υποστηριχθεί στην πράξη αυτή η παρέμβαση -τομή στην πολιτική υγείας και στην κοινωνική πολιτική , οφείλουμε να διασφαλίζουμε καθημερινά την εύρυθμη λειτουργία των δημόσιων δομών , την «ηθικοποίηση» του Συστήματος Υγείας αλλά και τη ριζική αναδιοργάνωση του . Γιατί χωρίς σοβαρές μεταρρυθμιστικές τομές με κοινωνικό πρόσημο δεν μπορεί να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του ΕΣΥ και η ανταποκρισιμότητα του στις αυξανόμενες υγειονομικές ανάγκες των ανθρώπων. Και είναι πολύ σημαντικό ότι οι διαπραγματεύσεις με τους «θεσμούς» για τα θέματα του Υπουργείου Υγείας έχουν οδηγήσει σε δεσμεύσεις για μεταρρυθμίσεις που έχουν στόχο την καθολική-ισότιμη-αποτελεσματική φροντίδα των πολιτών και ταυτόχρονα διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του Συστήματος Υγείας .
Η ασυμμετρία υγειονομικών αναγκών και πόρων είναι δεδομένη και η λύση είναι ένα πολιτικό σχέδιο με προτεραιότητα στη δημόσια περίθαλψη , με στροφή στην ΠΦΥ , με έμφαση στις πολιτικές πρόληψης και Δημόσιας Υγείας, με σύγχρονη και διαφανή διακυβέρνηση του Συστήματος, με έλεγχο της ζήτησης εξετάσεων, φαρμάκων και λοιπών παροχών υγείας, με αξιολόγηση των δομών και των παρεχόμενων υπηρεσιών , με συνέργεια των πόρων του κρατικού προϋπολογισμού και της κοινωνικής ασφάλισης.
Προωθούμε την αναδιοργάνωση της δημόσιας ΠΦΥ με νέες αποκεντρωμένες δομές (τοπική μονάδα υγείας), με «πυρήνα» τον οικογενειακό γιατρό και τη διεπιστημονική ομάδα υγείας ( νοσηλευτής-επισκέπτης υγείας-κοινωνικός λειτουργός) που έχουν συγκεκριμένο πληθυσμό αναφοράς, που παρέχουν ολιστική φροντίδα με προτεραιότητα στην πρόληψη , στην αγωγή υγείας, στην κοινοτική παρέμβαση και στην κατ’ οίκον φροντίδα. Η μεταρρύθμιση στην ΠΦΥ είναι η στρατηγική απάντηση στην κρίση του Συστήματος Υγείας , στην «παθητική ιδιωτικοποίηση» του και στο αίτημα της καθολικής , ισότιμης και αποτελεσματικής κάλυψης του πληθυσμού και της ορθολογικότερης κατανομής-αξιοποίησης των περιορισμένων ανθρώπινων και υλικών πόρων.
Είμαστε σε πορεία υλοποίησης αλλαγών στο σύστημα προμηθειών υγείας , στη στοχοθεσία και εποπτεία των Διοικήσεων των νοσοκομείων, στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση του Συστήματος , στις συμβάσεις του ΕΟΠΥΥ με τους ιδιώτες παρόχους, στην ιατρική εκπαίδευση-μετεκπαίδευση , στην πολιτική φαρμάκου.
Το αδιέξοδο της φαρμακευτικής πολιτικής
Το στοίχημα για τη φαρμακευτική πολιτική είναι να συνδυαστεί η καθολική και ισότιμη πρόσβαση στα νέα φάρμακα που πραγματικά έχουν αποδεδειγμένο κλινικό όφελος και μετρήσιμη κλινική αποτελεσματικότητα , με τη οικονομική δυνατότητα και τη βιωσιμότητα των δημόσιων συστημάτων υγείας των χωρών , ειδικά όσων βρίσκονται σε καθεστώς δημοσιονομικής επιτήρησης και επιτροπείας όπως η Ελλάδα. Η φαρμακευτική πολιτική που ασκήθηκε μέχρι σήμερα ούτε το ένα διασφάλισε , ούτε το άλλο.
Η δημόσια εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη – που φυσικά ήταν σε προκλητικά υψηλά επίπεδα λόγω ανυπαρξίας οποιουδήποτε μηχανισμού ελέγχου της συνταγογράφησης – υποχώρησε πάνω από 60% μεταξύ 2009 και 2015, χωρίς όμως να επηρεαστεί ο όγκος των συνταγών , χωρίς να αυξηθεί η διείσδυση των γενοσήμων στην αγορά , χωρίς να αποτραπεί το φαινόμενο της υποκατάστασης φθηνών και αποτελεσματικών φαρμάκων με νεότερα και πολύ ακριβότερα , χωρίς μέριμνα για την μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης των πολιτών , χωρίς καμιά διαπραγμάτευση με τη φαρμακοβιομηχανία αποδεκτών τιμών αποζημίωσης για τα φάρμακα υψηλού κόστους .
Η ελληνική εμπειρία δείχνει ότι σε μια χώρα με θεσμικά ελλείματα στο χώρο της Υγείας και του φαρμάκου, η «επιθετική» γραμμή των φαρμακευτικών εταιρειών οδήγησε τόσο σε έκρηξη της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης ( από 0,9% του ΑΕΠ σε 2,2% μέσα σε μια δεκαετία) , όσο και σε ακραία φαινόμενα διαφθοράς και σκανδάλων που είναι υπό διερεύνηση από την Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής.
Σήμερα όμως φτάσαμε στο αντίθετο άκρο: Από την ασυδοσία πήγαμε στην οριζόντια και ισοπεδωτική περικοπή της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης που είναι πλέον ανεπαρκής για να καλύψει τις ανάγκες εξωνοσοκομειακής και νοσοκομειακής περίθαλψης. Το αδιέξοδο είναι αδιαμφισβήτητο και απαιτείται «αλλαγή μίγματος» πολιτικής , χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ορθολογικής διαχείρισης των φαρμάκων , μια νέα εθνική φαρμακευτική πολιτική που θα διασφαλίζει την πρόσβαση των ασθενών τόσο σε φθηνά και αξιόπιστα φάρμακα όσο και στη φαρμακευτική καινοτομία που τεκμηριωμένα έχει θεραπευτική προστιθέμενη αξία.
Αυτός ο πολιτικός στόχος μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με μια συνολική δέσμη αλλαγών με βασικούς άξονες :
Αξιολόγηση φαρμακευτικής καινοτομίας( ΗΤΑ) , δηλαδή επιστημονικά και όχι δημοσιονομικά κριτήρια επιλογής των φαρμάκων που πρέπει να αποζημιωθούν
Αναβάθμιση των ( υποχρεωτικών) θεραπευτικών πρωτοκόλλων στο σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης
Αποτελεσματικός μηχανισμός διαπραγμάτευσης προσιτών τιμών αποζημίωσης για τα νέα ακριβά φάρμακα
Κινούμαστε με μικρά αλλά σταθερά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Είμαστε σε πορεία υλοποίησης διαρθρωτικών και όχι οριζόντιων μέτρων. Χρειάζεται όμως ένα κρίσιμο χρονικό περιθώριο για την προώθηση των αναγκαίων αλλαγών , που θα μας δώσει τη δυνατότητα να τηρήσουμε τους δημοσιονομικούς στόχούς και τις δεσμεύσεις της χώρας , αλλά και την ευκαιρία μιας κοινά αποδεκτής αναμόρφωσης του ασφυκτικού πλαισίου που είναι σε ισχύ.
Τι έχουμε κάνει στο χώρο του φαρμάκου :
Κριτήρια HTA στη Θετική Λίστα , που στόχο έχουν την τεκμηριωμένη επιλογή και όχι τον αποκλεισμό καινοτόμων και αποτελεσματικών φαρμάκων . Είναι αναγκαίο να τονιστεί ότι έτσι δισφαλίζεται καλύτερη και όχι αναγκαστικά φθηνότερη θεραπεία , εισάγοντας κριτήρια ακάλυπτων ιατρικών αναγκών, θεραπευτικής προστιθέμενης αξίας, αξιοπιστίας των κλινικών μελετών και τεκμηρίωσης σημαντικού κλινικού οφέλους σε σχέση με το κόστος.
Επιτυχής ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης για τα φάρμακα της ηπατίτιδας C με αποτέλεσμα την κάλυψη 5πλασιου αριθμού ασθενών και άρα την προστασία της Δημόσιας Υγείας
Συστηματική προώθηση της διακρατικής συνεργασίας για κοινή διαπραγμάτευση προσιτών τιμών στα ΦΥΚ ( η διακήρυξη της Βαλέτας που υπογράφηκε πρόσφατα είναι το 1ο βήμα )
Ενοποιημένο και δικαιότερο rebate ογκου
Θεσμικός διάλογος μεταξύ Πολιτείας και Κοινωνικών εταίρων μέσω της Επιτροπής παρακολούθησης της φαρμακευτικής δαπάνης και της κατάρτισης θεραπευτικών πρωτοκόλλων-μητρώων χρονίων παθήσεων
Οικονομικό κίνητρο ( αυξημένη έκπτωση ) στα φαρμακεία για την προώθηση γενοσήμων
Τι εκκρεμεί αλλά έχει δρομολογηθεί :
Θεσμοθέτηση ειδικής Επιτροπής ΗΤΑ για την αξιολόγηση των νέων φαρμάκων –είναι απαραίτητο να αναμορφωθεί όλο το πλαίσιο που αφορά την πρώιμη πρόσβαση, τις εκτακτες εισαγωγές και τα εκτός ενδείξεων φάρμακα , έτσι ώστε να διασφαλιστεί η αναγκαία ευελιξία του συστήματος και η εξατομικευμένη πρόσβαση ασθενών σε πραγματικά αποτελεσματικές θεραπείες με βαση την επιστημονική τεκμηρίωση , τα επιδημιολογικά δεδομένα της χώρας και τα διεθνώς ισχύοντα.
Δικαιότερη κατανομή της υπέρβασης της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης ( claw back)
Τροποποίηση «αρχιτεκτονικής» του δελτίου τιμών για την άρση των σημερινών στρεβλώσεων
Νέος τρόπος υπολογισμού της ασφαλιστικής τιμής με στόχο τη μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης του ασθενή
Διευθέτηση του τοπίου της συνεχιζόμενης ιατρικής εκπαίδευσης και των ιατρικών συνεδρίων – δημοσιοποίηση δεδομένων από τη συνεργασία φαρμακευτικών εταιρειών με επιστημονικές ιατρικές εταρείες και γιατρούς
Το όραμα μας λοιπόν για την Υγεία είναι η καθολική και ισότιμη κάλυψη των υγειονομικών αναγκών του πληθυσμού από ένα δημόσιο σύστημα υγείας ανθρωποκεντρικό, διαφανές , αποτελεσματικό και οικονομικά βιώσιμο , που παρέχει αξιόπιστη φροντίδα χωρίς δυσβάστακτη οικονομική επιβάρυνση των πολιτών. Και είναι απολύτως σαφές ότι η καθολική κάλυψη και η αντιμετώπιση των εμποδίων πρόσβασης στην Υγεία μέσα από ένα αναβαθμισμένο Δημόσιο Σύστημα Υγείας αποτελεί ένα διακύβευμα κοινωνικής αλληλεγγύης, ισότητας και άρα Δημοκρατίας .
Υπάρχει όμως ένα πολιτικό ερώτημα που τίθεται συνεχώς στο δημόσιο διάλογο : Υπάρχουν περιθώρια βιώσιμης χρηματοδότησης και αποτελεσματικής λειτουργίας του Συστήματος Υγείας σε περιβάλλον λιτότητας και δημοσιονομικής πειθαρχίας ; Η απάντηση είναι ναι , υπό την αυστηρή προϋπόθεση της υποχώρησης της λιτότητας , της ενίσχυσης της «χωρητικότητας» του ΕΣΥ, της συνέχισης και ολοκλήρωσης των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, της σταδιακής σύγκλισης των δημόσιων δαπανών υγείας ως ποσοστό του ΑΕΠ με τους ευρωπαικούς μέσους όρους.