Η μέθοδος εφαρμόζεται στην Ελλάδα στο Αρεταίειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο από το 1986, με τη συνεργασία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, όμως, δυστυχώς μόνο εκεί. Παρά το γεγονός ότι σχετική Υπουργική Απόφαση, που προβλέπει την κάλυψη της θεραπείας της υπερθερμίας από τον ΕΟΠΥΥ, έχει δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) από το 2012, ο Οργανισμός δεν εφάρμοσε ποτέ την απόφαση.
Σήμερα το μοναδικό δημόσιο νοσοκομείο στο οποίο εφαρμόζεται δωρεάν μόνο η επιφανειακή υπερθερμία είναι το Αρεταίειο (επωφελούνται και ασθενείς του Αττικού), ενώ παρά τις προσπάθειες που έγιναν από το 2012 και μετά, να αποκτήσει αντίστοιχο μηχάνημα και το νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, λόγω γραφειοκρατικών καθυστερήσεων, έχασε την ευκαιρία. Ετσι, οι ασθενείς που πρέπει να υποβληθούν σε εν τω βάθει ή ολοσωματική υπερθερμία μπορούν να απευθύνονται μόνο στον ιδιωτικό τομέα και μόνο με δική τους δαπάνη.
Τα παραπάνω επισημάνθηκαν στο 37ο Διεθνές Συνέδριο Κλινικής Υπερθερμίας, που έγινε στη Θεσσαλονίκη.
Τι είναι η μέθοδος της υπερθερμίας
Η μέθοδος της υπερθερμίας δρα μέσω της αύξησης της θερμοκρασίας και εφαρμόζεται, είτε τοπικά – για να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα που είναι εντοπισμένα σε κάποιο σημείο του σώματος – είτε ολοσωματικά – για να καταστρέψει καρκινικά κύτταρα που είναι διάσπαρτα σε όλο το σώμα.
Η τοπικά εφαρμοζόμενη υπερθερμία γίνεται κάθε 72 ώρες και βασίζεται στην αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος μέχρι στους 42 έως 45 βαθμούς Κελσίου, ενώ η ολοσωματική υπερθερμία, γίνεται μια φορά κάθε 30 ημέρες για τρεις συνεχόμενους μήνες και βασίζεται στην αύξηση της θερμοκρασίας στους 39 βαθμούς Κελσίου, για τρεις-τέσσερις ώρες ή στους 41 βαθμούς Κελσίου και άνω, για περισσότερα από 60 λεπτά.
«Ελπίζουμε ότι η νέα ηγεσία του Υπουργείου Υγείας θα εκδώσει τις απαραίτητες διευκρινιστικές εγκυκλίους, προκειμένου να αποζημιώνονται οι ασθενείς που κάνουν υπερθερμία από τον ΕΟΠΥΥ» ανέφερε ο διδάκτορας χειρουργικής του ΔΠΘ και πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου, Λάζαρος Δανιηλίδης, αναφερόμενος στην αργοπορία της ελληνικής πολιτείας για την αποζημίωση της υπερθερμίας από τον ΕΟΠΥΥ σε αντίθεση με την πρακτική άλλων χωρών.
Στις ΗΠΑ, όπως ανάφερε ο κ Δανιηλίδης, η υπερθερμία έχει συμπεριληφθεί στις κατευθυντήριες γραμμές με ένδειξη εφαρμογής της στις υποτροπές καρκίνου του μαστού, ενώ είναι πολύ κοντά η ένδειξη εφαρμογής της στον καρκίνο του προστάτη και τα γλοιοβλαστώματα. Στην Ευρώπη αποζημιώνεται από το Δημόσιο σε πολλές χώρες (Ελβετία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία). Έχει ευρεία εφαρμογή στα σαρκώματα, σε όγκους τραχήλου, καθώς και σε τοπικές υποτροπές καρκίνου. Στη Γερμανία και την Ολλανδία συνδυάζουν την υπερθερμία με την ανοσοθεραπεία, γεγονός πολύ ενθαρρυντικό για θετικά αποτελέσματα.
Έρευνα με θερμοευαίσθητα λιπωσώματα που στοχεύουν τον καρκινικό όγκο
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σήμερα στο Κέντρο Διεπιστημονικής Έρευνας και Καινοτομίας του ΑΠΘ, σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης, γίνεται έρευνα με θερμοευαίσθητα λιποσώματα, ώστε να επιτευχθεί στοχευμένη στον όγκο χημειοθεραπεία.
«Η δυνατότητα περιορισμού της υπερθερμίας σε μια συγκεκριμένη περιοχή του σώματος μπορεί να επιτρέψει και τη στόχευση της χημειοθεραπείας. Αν επαληθευτεί η έρευνα, μπορεί αντί της χορήγησης του χημειοφαρμάκου ενδοφλεβίως, με αποτέλεσμα τις γνωστές παρενέργειες, να γίνει χορήγηση με τη χρήση θερμοευαίσθητων λιποσωμάτων. Αν, λοιπόν, καταστήσουμε ένα θερμοευαίσθητο λιπόσωμα φορέα του χημειοφαρμάκου, τότε αυτό μπορεί να κυκλοφορεί στο αίμα, χωρίς καμιά επίπτωση στους υγιείς ιστούς. Αντίθετα, με τη βοήθεια της τοπικής υπερθερμίας, μπορούμε να διαλύσουμε το περίβλημα του λιποσώματος και να πετύχουμε τοπικά την έκλυση του χημειοφαρμάκου. Αυτό έχει διπλά θετικό αποτέλεσμα: Από τη μια πλευρά, επιτρέπει την χημειοθεραπεία, με μειωμένες παρενέργειες, άρα και την αύξηση της χορηγούμενης δόσης, αφού αυτή καταλήγει κυρίως στον καρκινικό όγκο (στοχευμένη θεραπεία), από την άλλη, η ταυτόχρονη υπερθερμία στην περιοχή του όγκου ενισχύει τη δράση της χορηγούμενης δόσης»εξήγησε ο κύριος Δανιηλίδης.
Από το 1986 η εφαρμογή της υπερθερμίας στην Ελλάδα
Η κλινική εφαρμογή της υπερθερμίας ξεκίνησε στην Ελλάδα στο Αρεταίειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο το 1986 με τη συνεργασία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και της Ιατρικής Σχολής Αθηνών ανέφερε ο αναπληρωτής καθηγητής ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Βασίλειος Κουλουλίας.
«Η συσκευή που χρησιμοποιήθηκε ήταν ένα σύστημα επιφανειακής υπερθερμίας 433MHz για θέρμανση όγκων μέχρι 3,5 εκατοστά από την επιφάνεια του δέρματος. Έκτοτε, με τη συνεργασία του ΕΜΠ, τα συστήματα υπερθερμίας στο Αρεταίειο εξελίχθηκαν και σήμερα βρισκόμαστε στην 4η γενιά, με έλεγχο της προσφερόμενης ενέργειας μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και καταχώρησης θερμομέτρησης. Η υπερθερμία εκτελείται και σήμερα αμέσως μετά την ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία με συνεδρία μίας ώρας, δύο φορές την εβδομάδα. Η κλινική εφαρμογή της υπερθερμίας συνεχίστηκε ανελλιπώς όλα αυτά τα χρόνια και μέχρι σήμερα έχουν υποβληθεί σε υπερθερμία περισσότεροι από 1000 ασθενείς, διαφόρων τύπων καρκίνου, με αποτελεσματικότητα που έφτασε και την πλήρη ανταπόκριση στη συνδυασμένη θεραπεία είτε με ακτινοθεραπεία είτε με χημειοθεραπεία. Σημειωτέον ότι κανένας ασθενής στο 1ο τρίμηνο παρακολούθησης μετά την συνδυασμένη θεραπεία δεν εμφάνισε υποτροπή ή πρόοδο νόσου, ενώ η αποτελεσματικότητα αναφορικά με την πλήρη ανταπόκριση κυμάνθηκε από 30-65% και την μερική από 70-35%. Σήμερα η κλινική εφαρμογή της υπερθερμίας προσφέρεται δωρεάν από το Νοσοκομείο Αρεταίειο, λόγω της μη αποζημίωσης από τον ΕΟΠΥΥ» πρόσθεσε ο κ. Κουλουλίας.
Παράλληλα ανέφερε ότι σε ανασκόπηση 38 συνολικά μελετών σε 3.478 ασθενείς (Cancer Treat Reviews 2015), φάνηκε πως η προσθήκη υπερθερμίας στην ακτινοθεραπεία βελτιώνει σημαντικά τον έλεγχο του όγκου του μαστού, κεφαλής-τραχήλου, ορθού, τραχήλου μήτρας και παιδιατρικού καρκίνου.
Επίσης σε πρόσφατη τυχαιοποιημένη μελέτη της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Υπερθερμικής Ογκολογίας (ESHO) και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Έρευνα και τη Θεραπεία του Καρκίνου (EORTC), αναφέρθηκε μια απόλυτη αύξηση 12% στη συνολική επιβίωση, όταν προστέθηκε υπερθερμία στη χημειοθεραπεία, σε ασθενείς που έλαβαν θεραπεία για σάρκωμα μαλακών ιστών.