Στη χώρα μας, η πανδημία ανέδειξε την χρόνια υποχρηματοδότηση του τομέα της ψυχικής υγείας και την άμεση ανάγκη να ενισχυθούν οι υπάρχουσες δομές και να δημιουργηθούν νέες μονάδες και νέες υπηρεσίες. Ταυτοχρόνως ετησίως καταγράφονται περίπου 3.500 νέα περιστατικά νεαρών ατόμων που εμφανίζουν ψυχωσικά φαινόμενα.
Σ’ αυτό το δύσκολο περιβάλλον η υφυπουργός Υγείας, αρμόδια για τα θέματα Ψυχικής Υγείας Ζωή Ράπτη, ανέλαβε το δύσκολο χαρτοφυλάκιο της ψυχικής υγείας, εν μέσω της μεγαλύτερης υγειονομικής κρίσης. Τα ψυχικά νοσήματα κατέγραφαν ήδη αύξηση,η πανδημία επιδείνωσε την κατάσταση και έπρεπε μέσα σε αυτό το περιβάλλον να δράσει γρήγορα και αποτελεσματικά για τα τρέχοντα, αλλά και να σχεδιάσει μακροπρόθεσμα, όπως λέει η ίδια σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Με σύνθημα «Κανένας μόνος απέναντι στην Πανδημία, κανένας μόνος και μετά!», ξεκίνησε η ανάπτυξη δράσεων για την άμεση ανταπόκριση στα προβλήματα, που προκάλεσε η πανδημία, τονίζει. Παράλληλα, προσθέτει, «ξεκίνησε η δημιουργία ενός νέου δικτύου ψυχικής υγείας όπου όλες οι υπηρεσίες είναι δωρεάν και τα προβλήματα αντιμετωπίζονται στην κοινότητα».
Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση που ξεκίνησε πριν από χρόνια «προχωρά με γρήγορο βηματισμό» και «σταδιακά τα μεγάλα ψυχιατρεία κλείνουν και δημιουργούνται δομές όπου οι ψυχικά ασθενείς θα εξυπηρετούνται στον τόπο της κατοικίας τους, στο σπίτι τους».
Η κ. Ράπτη τονίζει ότι προτεραιότητα είναι η ενίσχυση του ΕΣΥ και η ανάπτυξη κοινοτικών Δομών σε κάθε γωνιά της Ελλάδας , καθώς οι αιτίες που προκαλούν τις ψυχικές διαταραχές εξακολουθούν να πολλαπλασιάζονται από τις διεθνείς συγκυρίες.
Θεωρεί ότι «το διακύβευμα των εκλογών είναι ξεκάθαρο για τους πολίτες και αφορά μία επιλογή: είτε για ένα μέλλον με προοπτική, ανάπτυξη, ενίσχυση της υγείας και αποκαταστάσεις των μισθολογικών αδικιών είτε τη διολίσθηση σε εποχές ανασφάλειας που κάθε νοήμων άνθρωπος θα ήθελε να ξεχάσει».
Διαβάστε τη συνέντευξη της υφυπουργού Υγείας Ζωής Ράπτη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στη δημοσιογράφο Έφη Φουσέκη.
Ερ: Αναλάβατε το ειδικό χαρτοφυλάκιο της ψυχικής υγείας εν μέσω της μεγαλύτερης υγειονομικής κρίσης. Αυτή ήταν μια απόφαση για να γίνει προσπάθεια να φτάσουμε τις προηγμένες σε αυτόν τον τομέα χώρες, μάς το επέβαλε η αύξηση των ψυχικών νοσημάτων στην οποία παίζει ρόλο και η πανδημία ή και τα δυο μαζί;
Απ: Η δημιουργία ειδικού Χαρτοφυλακίου για την ψυχική υγεία μέσα στην πανδημία ήταν μία απόφαση του Πρωθυπουργού στην οποία έπαιξαν ρόλο πολλοί παράγοντες. Ο ίδιος διέβλεψε την ανάγκη να δημιουργηθεί το Χαρτοφυλάκιο που μου έκανε την τιμή να μου αναθέσει, βλέποντας τις σοβαρότατες επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχική υγεία των πολιτών. Ταυτόχρονα, όμως, η πανδημία επέδρασε σαν καταλύτης, δείχνοντας σε όλες τις χώρες- ακόμα και σε χώρες με πολύ κραταιά συστήματα υγείας- πως τέτοιου είδους υγειονομικές κρίσεις κανείς δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει χωρίς διεθνείς συνεργασίες και την κινητοποίηση όλων των φορέων. Στη χώρα μας, η πανδημία ανέδειξε τη χρόνια υποχρηματοδότηση του τομέα της ψυχικής υγείας και την άμεση ανάγκη να ενισχυθούν οι υπάρχουσες δομές και να δημιουργηθούν νέες μονάδες και νέες υπηρεσίες, για την άμεση και μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση των νέων αναγκών που προκλήθηκαν. Συνεπώς, η απάντηση στο ερώτημά σας είναι ότι όλα μαζί διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο και παρότι η πανδημία έχει καταλαγιάσει, οι νέες προκλήσεις (ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ακρίβεια, η ενεργειακή κρίση κ. α. ) συνθέτουν ένα ιδιαίτερα δύσκολο περιβάλλον, με τα παιδιά, τους εφήβους, τους ηλικιωμένους και τις μονογονεϊκές οικογένειες να βάλλονται περισσότερο.
Ερ: Ποια από τις ψυχικές ασθένειες είναι η πιο διαδεδομένη και ποιες οι κυριότερες που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή;
Απ: Οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούν την ψυχική διαταραχή που γνώρισε την μεγαλύτερη αύξηση στα χρόνια της πανδημίας και ακολουθούν οι κρίσεις πανικού και η κατάθλιψη. Από έρευνες που έγιναν στην Ελλάδα φαίνεται πως ένας στους τέσσερις Έλληνες στην περίοδο της πανδημίας παρουσίασε καταθλιπτικά συμπτώματα, με τους υγειονομικούς να σηκώνουν ένα από τα βαρύτερα ψυχικά φορτία. Επίσης, αύξηση κατέγραψε και η ψύχωση, για την οποία αυτές τις μέρες στην χώρα μας εγκαινιάζουμε τις πρώτες Μονάδες Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση. Πρόκειται για μια καινοτόμο δομή, η οποία απευθύνεται σε νέους ανθρώπους, εφήβους και νεαρούς ενήλικες, που παρουσιάζουν ψυχωσικά φαινόμενα, τα οποία πυροδοτούνται μετά από κάποιο στρεσογόνο γεγονός. Στην πατρίδα μας καταγράφονται κάθε χρόνο περίπου 3.500 νέα περιστατικά νεαρών ατόμων που εμφανίζουν ψυχωσικά φαινόμενα και η αιτία μπορεί να είναι μία ερωτική απογοήτευση, οι πανελλαδικές εξετάσεις ή ο στρατός. Αυτοί οι νέοι μέχρι πρότινος μπορούσαν να απευθυνθούν μόνο στα δημόσια ψυχιατρεία, τα οποία είναι ακατάλληλοι χώροι για τέτοιου είδους περιστατικά. Οι νέοι με ψυχωσικά συμπτώματα χρειάζονται μία τελείως διαφορετική κλινική προσέγγιση, την οποία προσφέρουν οι Μονάδες Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση. Η πρώτη Μονάδα εγκαινιάστηκε στην Τρίπολη και ακολουθούν κι άλλες. Συνολικά θα αναπτυχθούν 8 αντίστοιχες Μονάδες στην επικράτεια. Εκεί, οι επαγγελματίες υγείας θα δημιουργήσουν εξατομικευμένα πρωτόκολλα φροντίδας για τους ωφελούμενους, αλλά και τους φροντιστές τους και τις οικογένειές τους. Η παρέμβαση θα παρέχεται σε χώρους εξωνοσοκομειακούς, ακόμα και στο σπίτι των ασθενών, ενώ παράλληλα θα υλοποιούνται δράσεις ενημέρωσης κι ευαισθητοποίησης για όλη την τοπική κοινωνία, με στόχο την αποφυγή του στιγματισμού. Επίσης, θα πραγματοποιούνται προγράμματα επανένταξης γιατί πρόκειται για νέους ανθρώπους οι οποίοι θα πρέπει να έχουν αποκατάσταση και επανένταξη.
Ερ: Στη χώρα μας ο ψυχικός τομέας υγείας ήταν ταμπού. Η ψυχική ασθένεια αποκρύπτονταν και από τους ίδιους τους ασθενείς και από το οικογενειακό – φιλικό κοινωνικό περιβάλλον τους. Πόσο έχουν ξεπεραστεί αυτές οι νοοτροπίες;
Απ: Το στίγμα που ακολουθούσε και εξακολουθεί να ακολουθεί την ψυχική νόσο είναι βαρύ και, όπως γνωρίζετε, είναι πιο εύκολο να θεραπεύσουμε μια ασθένεια από το να αλλάξουμε μία νοοτροπία. Οι νοοτροπίες δεν αλλάζουν μέσα σε λίγες μέρες ή εβδομάδες, απαιτούν ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και συλλογική προσπάθεια. Ένας από τους βασικούς άξονες του Εθνικού Σχεδίου Δράσης, που καταρτίσαμε με ορίζοντα δεκαετίας και πρόσφατα εγκρίθηκε από τη Βουλή, αποτελεί η καταπολέμηση του στίγματος, κάτι που γίνεται πράξη και μέσα από τη δημιουργία των 106 νέων δομών που υλοποιούμε στην επικράτεια με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0.
Μέσω των νέων Δομών, φέρουμε τη φροντίδα της ψυχικής υγείας στην κοινότητα, ώστε να αναδειχθούν τα μηνύματα που προσυπογράφει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας: «Ότι πρώτα απ’ όλα δεν νοείται υγεία χωρίς ψυχική υγεία και πως η ψυχική υγεία είναι μία έννοια πιο διευρυμένη από την ύπαρξη ή την απουσία μιας ψυχικής νόσου». Ενδεικτικά, μέσα από τις Μονάδες Έγκαιρης παρέμβασης στην ψύχωση και τις κινητές μονάδες για ασθενείς με Αλτσχάιμερ, τους φροντιστές και τις οικογένειές τους, τους ενήλικες και τις νέες με διατροφικές διαταραχές, δημιουργούμε ένα νέο δίκτυο ψυχικής υγείας στην Ελλάδα, όπου όλες οι υπηρεσίες είναι δωρεάν και τα προβλήματα αντιμετωπίζονται στην κοινότητα, ώστε να νικήσουμε το στίγμα και να βοηθήσουμε παράλληλα και την επανένταξη των ασθενών που γίνεται σε συνεργασία με άλλους φορείς.
Ερ: Πού οφείλεται η αύξηση των ψυχικών ασθενειών; Σχετίζεται με τις νέες κοινωνικές συνθήκες και συνήθειες ή ξεπερνάμε αυτά τα ταμπού και φανερώνονται κρυμμένες καταστάσεις;
Απ: Η προσωπική μου αίσθηση για την αύξηση των ψυχικών ασθενειών είναι ότι οφείλεται και στους δύο παράγοντες που αναφέρετε και θα μπορούσα να συγκρίνω την κατάσταση αυτή με την αύξηση που έχει καταγραφεί μέσα στα τελευταία χρόνια στα περιστατικά ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας. Από τη μία πλευρά, οι κοινωνικές συνθήκες και οι δραματικές επιπτώσεις της πανδημίας συνέβαλαν στο να αυξηθούν πολύ στον Ελλάδα -και στον κόσμο-οι ψυχικές διαταραχές και όλες οι εξαρτήσεις. Από την άλλη πλευρά, τα στόματα πλέον ανοίγουν πιο εύκολα, οι άνθρωποι με ένα ψυχικό νόσημα μιλάνε πιο εύκολα και το ίδιο συμβαίνει και με τους ανθρώπους, που πέφτουν θύματα κακοποίησης. Πέρα από την πρόληψη, την έγκαιρη διάγνωση και τη θεραπεία είναι πάρα πολύ σημαντική και η αυστηροποίηση του πλαισίου των ποινών κάτι που έπραξε η κυβέρνηση μας.
Ερ: Η δημόσια υγεία μπορεί να σηκώσει το βάρος αυτού του ιδιαίτερα δαπανηρού τομέα σε περίοδο που όλο και περισσότεροι συνάνθρωποί μας χρειάζονται φροντίδα για την αντιμετώπιση ψυχικών νοσημάτων;
Απ: Η χώρα μας μπορεί και πρέπει να σηκώσει αυτό το βάρος-ειδικά τώρα που η φροντίδα των ψυχικά ασθενών μεταφέρεται στην κοινότητα. Φυσικά και τα νοσοκομεία χρειάζονται ενίσχυση, ενώ έχουν ήδη ενισχυθεί με προσλήψεις, άνοιγμα νέων κλινών και εκμετάλλευση δωρεών, προς την ίδια κατεύθυνση. Ας μην ξεχνάμε πως ο Πρωθυπουργός έχει δεσμευτεί πως, εφ’ όσον ο λαός ανανεώσει την εντολή στην κυβέρνησή μας, στην νέα τετραετία προτεραιότητα του θα είναι η ενίσχυση της δημόσιας υγείας σε όλα τα επίπεδα: Υγειονομικό προσωπικό, υλικοτεχνολογικός εξοπλισμός και ανακατασκευή παλαιών χώρων. Η ενίσχυση του ΕΣΥ και η ανάπτυξη κοινοτικών Δομών σε κάθε γωνιά της Ελλάδας είναι…μονόδρομος, καθώς οι αιτίες που προκαλούν τις ψυχικές διαταραχές εξακολουθούν να πολλαπλασιάζονται από τις διεθνείς συγκυρίες.
Ερ: Από τους στόχους που είχατε θέσει ποιοι προχώρησαν;
Απ: Πριν από δυόμισι περίπου χρόνια που ο πρωθυπουργός μού έκανε την τιμή να μου αναθέσει αυτό το Χαρτοφυλάκιο δεσμευθήκαμε να αλλάξουμε το πρόσωπο της ψυχικής υγείας στην χώρα. Αφού κάναμε μία ταχύρρυθμη αξιολόγηση και καταστρώσαμε τον ψηφιακό Χάρτη με τις 800 περίπου δομές ψυχικής υγείας που διέθετε η χώρα, προχωράμε με γρήγορο βηματισμό την ψυχιατρική μεταρρύθμιση, η οποία ξεκίνησε πριν από χρόνια. Σταδιακά τα μεγάλα ψυχιατρεία κλείνουν και δημιουργούνται δομές όπου οι ψυχικά ασθενείς θα εξυπηρετούνται στον τόπο της κατοικίας τους, στο σπίτι τους.
Η πανδημία εκτός από όλα τα δεινά που μας προκάλεσε, μας πρόσφερε ένα σημαντικό χρηματοδοτικό εργαλείο, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 και έχουμε για πρώτη φορά στα χέρια μας τόσους πόρους για να μπορέσουμε να υλοποιήσουμε αυτό το σημαντικό έργο, που θα ολοκληρώσει την ψυχιατρική μεταρρύθμιση. Παράλληλα με τον σχεδιασμό μας συντάξαμε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία, στο οποίο περιγράφονται σε διακριτούς άξονες οι στόχοι για την επόμενη δεκαετία. Αυτές τις ημέρες είμαι ιδιαίτερα χαρούμενη, καθώς εγκαινιάζουμε πρωτοποριακές δομές, οι οποίες δεν έχουν υπάρξει ποτέ στο παρελθόν στην πατρίδα μας. Σε αυτά τα δυόμιση χρόνια από την ανάληψη του Χαρτοφυλακίου εξασφαλίσαμε 55 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, και ξεκινήσαμε να αναπτύσσουμε τις νέες δομές, ενώ είχε προηγηθεί η ανάληψη δράσεων για την άμεση ανταπόκριση στα προβλήματα, που προκάλεσε η πανδημία, όπως η Εθνική Δωρεάν Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306, που συμμετείχε και στην υποστήριξη των πληγέντων από το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη. Παράλληλα, αναπτύξαμε Μονάδες Ψυχογηριατρικής και τηλεψυχιατρικής σε νησιά και απομονωμένα χωριά της πατρίδας μας, ώστε να διευκολύνουμε την πρόσβαση των πολιτών στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας χρησιμοποιώντας τα «εργαλεία» της τεχνολογίας.
Από το σύνολο των 106 νέων δομών που περιλάβαμε στον αρχικό μας σχεδιασμό έχουν ήδη εκδοθεί, μετά από διαγωνισμό, οι άδειες ίδρυσης και λειτουργίας για τις 66 δομές και έως σήμερα έχουν εγκαινιαστεί δέκα από αυτές. Συνεχίζουμε, με γνώμονα τον άνθρωπο και δέσμευσή μας να μην αφήσουμε κανέναν μόνο, κανέναν πίσω. Για την επόμενη τετραετία επιθυμούμε να ολοκληρωθεί αυτό το μεγάλο έργο, να προχωρήσουν οι διαγωνισμοί και για τις υπόλοιπες 40 δομές και να ενισχυθούν περαιτέρω οι ψυχιατρικές και παιδοψυχιατρικές κλινικές του ΕΣΥ και δημιουργούνται νέες κλίνες και νέα τμήματα, για να καλύψουν αναδυόμενες και αυξημένες ανάγκες. Ενδεικτικά, να αναφέρω ότι έχουμε δημιουργήσει μέσα στο Αιγινήτειο ένα τμήμα απεξάρτησης από το αλκοόλ και θα δημιουργηθεί ένα δεύτερο τμήμα απεξάρτησης από το αλκοόλ στο Σισμανόγλειο νοσοκομείο, εκεί όπου λειτουργεί ήδη η πρωτοποριακή Μονάδα Anorexia.
Ερ: Σε περίπτωση νίκης της ΝΔ θα αναλαμβάνατε ξανά το χαρτοφυλάκιο της Ψυχικής Υγείας;
Απ: Το ποιος αναλαμβάνει ποιο Χαρτοφυλάκιο είναι απόφαση του Πρωθυπουργού. Πιστεύω στη νίκη της Νέας Δημοκρατίας, προσωπικά θεωρώ ότι το διακύβευμα των εκλογών είναι ξεκάθαρο για τους πολίτες και αφορά μία επιλογή: είτε για ένα μέλλον με προοπτική, ανάπτυξη, ενίσχυση της υγείας και αποκαταστάσεις των μισθολογικών αδικιών είτε τη διολίσθηση σε εποχές ανασφάλειας που κάθε νοήμων άνθρωπος θα ήθελε να ξεχάσει.
Θα ήμουν ανακόλουθη και ακατάλληλη για την πολιτική αν απαρνιόμουν το έργο που, μαζί με τους πολύτιμους συνεργάτες μου, τους εργαζόμενους και τα στελέχη του Υπουργείου, μπορέσαμε να δημιουργήσουμε για τον τομέα της Ψυχικής Υγείας των Ελλήνων. Θα ήταν χαρά και τιμή για εμένα να συνεχίσω να ακολουθώ αυτό τον δρόμο, τον οποίο μου άνοιξε η εμπιστοσύνη του πρωθυπουργού. Θα είναι επίσης χαρά και τιμή για εμένα να μου αναθέσει οποιαδήποτε καθήκοντα θεωρεί εκείνος ότι μπορώ να εκτελέσω με επιτυχία.