Ακμή*

• Από Iatropedia

Ορισμός

Η ακμή είναι ίσως  η πιο συχνή νόσος της εφηβικής ηλικίας αν και μερικές φορές εμφανίζεται και κατά την ενήλικo ζωή, και χαρακτηρίζεται από φλεγμονή των σμηγματογόνων αδένων. Η κοινή ακμή, η οποία είναι αυτή που απασχολεί τον περισσότερο κόσμο, έχει το μοναδικό χαρακτηριστικό των φαγεσώρων, ανοιχτών (μαύρα στίγματα) και κλειστών (μικρά λευκωπά επάρματα) που γεμίζουν τον τριχοσμηγματογόνο θύλακο και είναι η πιο ήπια εκδήλωσή της.

Κυριότεροι τύποι ακμής

Στη φλεγμονώδη μπορεί να δημιουργηθούν βλατίδες, δηλαδή μικρά κόκκινα σπυράκια, και φλυκταινίδια, σπυράκια με πύον. Πιο έντονες και συχνά επώδυνες φλεγμονώδεις βλάβες είναι τα οζίδια και οι κύστεις, που μπορεί να παραμείνουν στο δέρμα για αρκετές εβδομάδες.

Στη μη φλεγμονώδη ακμή παρατηρούνται μόνο οι φαγέσωρες, ανοιχτοί ή κλειστοί όπως προαναφέραμε, χωρίς εξέλιξη στις βλάβες της φλεγμονώδους ακμής .

Η πιο συνηθισμένη μορφή είναι η «κοινή ακμή» και εντοπίζεται σε περιοχές πλούσιες σε σμηγματογόνους αδένες (κυρίως πρόσωπο-πλάτη-ώμοι-θώρακας). Η ακμή υποχωρεί βαθμιαία στην ενήλικο ζωή και εμφανίζεται συνήθως μεταξύ των ηλικιών 14-17 ετών για τα κορίτσια και 16-19 για τα αγόρια, χωρίς όμως αυστηρό περιορισμό των χρονικών ορίων ιδίως στις γυναίκες.

Πού οφείλεται η ακμή;

Δεν είναι γνωστά τα αίτια αν και είναι πολυπαραγοντική νόσος. Οι παράγοντες που εμπλέκονται στην εμφάνισή της είναι :

1.οικογενειακό ιστορικό (κληρονομικότητα)

2.ορμονικές διαταραχές

3.στρές

4.μετά από ερεθισμό του δέρματος

5.χρήση ορισμένων φαρμάκων (λίθιο,ανδρογόνα)

6.χρήση αναβολικών και διαφόρων ναρκωτικών ουσιών

7.χρήση λιπαρών καλλυντικών

Επηρεάζει πολύ την ψυχολογία του καθενός, γι' αυτό θα πρέπει οι ασθενείς να δείξουν υπομονή γιατί πρόκειται για μια επίμονη και χρονοβόρα πάθηση που μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη. Όταν δε, εμφανίζεται κατά την εφηβική ηλικία, που τα άτομα είναι ήδη αρκετά ανασφαλή, μπορεί να οδηγήσει και στην αυτοκτονία αν καθυστερήσει η θεραπεία.

4 είναι οι παράγοντες που συμμετέχουν στην παθοφυσιολογία της νόσου:

1) η υπερπαραγωγή σμήγματος από τους αδένες του δέρματος, εν μέρει γενετικά καθοριζόμενη, κυρίως από την τοπική δράση των ανδρογόνων και ιδιαίτερα της διυδροτεστοστερόνης μετά την ενζυμική δράση της 5α-αναγωγάσης

2) το Propionobacterium acnes το οποίο βρίσκεται στο εσωτερικό των τριχοσμηγματογόνων θυλάκων και παράγει λιπάσες οι οποίες διασπούν τα λιπαρά οξέα του σμήγματος και θεωρούνται ουσιαστικοί παράγοντες στην παθογένεια της ακμής.

3) Η φλεγμονή, τόσο από το P.acnes όσο και από τη συσσώρευση του σμήγματος και την πίεση στα τοιχώματα του θυλάκου

4) Η στένωση της εξόδου του τριχοσμηγματογόνου θυλάκου, από διαταραχή της κερατινοποίησης των κυττάρων

Η ακμή απαιτεί έγκαιρη αντιμετώπιση προκειμένου να μην υποτροπιάσει και να μην αφήσει ουλές. Επιπλέον, αν δεν γίνει θεραπεία ή δεν επιλεγεί η σωστή θεραπεία, η ακμή μπορεί να επιμένει για πολλά χρόνια. Ακόμη η  «έγκυρη αντιμετώπιση» δηλαδή με την έναρξη του προβλήματος να καταφύγετε σε κάποιο γιατρό, δερματολογικό κέντρο ή νοσοκομείο, έστω κι αν θεωρείτε ότι το πρόβλημα δεν είναι ιδιαίτερα σοβαρό, αποτελεί την ασφαλή και μόνιμη  λύση του προβλήματος. Η ακμή είναι νόσος, όχι ένα απλό αισθητικό πρόβλημα. Χρειάζεται ιατρική βοήθεια, και δεν υπάρχει κανένας λόγος να ντρέπεστε για το πρόβλημα σας.

 MYΘΟΙ ------ ΑΛΗΘΕΙΕΣ (ερωτήσεις που συναντάμε συχνά)

1.    Η ακμή είναι μεταδοτική. Πραγματικότητα: Δεν πρόκειται για μεταδοτική νόσο, εκτός και αν υπάρχει σταφυλοκοκκική μόλυνση.

2.    Οι λιπαρές τροφές και η σοκολάτα επιδεινώνουν την ακμή. Πραγματικότητα: οι λιπαρές τροφές και η σοκολάτα δεν παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στην ακμή. Αυτό που μπορεί να την επιδεινώσει είναι η απότομη αύξηση του σωματικού βάρους, ενώ διερευνάται η πιθανή επίδραση των ανθρακούχων αναψυκτικών και των γαλακτοκομικών

3.    Το πλύσιμο με αντισηπτικά βοηθάει; Πραγματικότητα: Το πλύσιμο με καθαριστικά θεωρείται χρήσιμο στην ακμή για την απομάκρυνση του σμήγματος. Η χρήση αντισηπτικών όμως δεν έχει αποδειχτεί ότι προσφέρει βοήθεια, αφού το μικροβιακό αίτιο βρίσκεται βαθιά στους τριχοσμηγματογόνους αδένες. Για να μην διεγείρετε την έκκριση του σμήγματος, αποφεύγετε τα σκληρά προϊόντα που περιέχουν οινόπνευμα.

4.    O "καθαρισμός προσώπου"; Η διαδικασία "καθαρισμού προσώπου" αντενδείκνυται, όπως και η σύνθλιψη, πίεση, ξύσιμο των βλαβών της ακμής, γιατί με παρόμοιους χειρισμούς μπορεί να παρατηρηθεί βαριά επιδείνωση με ουλοποιημένες βλάβες και τα αντίθετα ακριβώς αποτελέσματα.

5.    Ο ήλιος είναι «φίλος» στην θεραπεία  της ακμής.Πραγματικότητα:Μπορεί να έχουμε την εντύπωση ότι ο ήλιος θεραπεύει την ακμή γιατί μαυρίζει το δέρμα και «κρύβει» τα σημάδια, αλλά μετά την έκθεση μας στον ήλιο  διεγείρονται οι σμηγματογόνοι αδένες και το δέρμα μας γίνεται πιο λιπαρό.

6.    Θα αφήσει σημάδια; Πραγματικότητα:  Αν η ακμή αντιμετωπιστεί σωστά, συνήθως αφήνει ελάχιστα έως και καθόλου σημάδια. Αν βέβαια αφήσει τελικά ουλές, υπάρχουν σύγχρονες θεραπείες οι οποίες μπορούν να τα μετριάσουν ή να τα εξαλείψουν.  Οι κυριότερες μέθοδοι είναι: Πήλινγκ, κυρίως χημικά που λειαίνουν το δέρμα, αν και θα χρειαστούν περισσότερες από μία εφαρμογές για να έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Δερμοαπόξεση :εξαφανίζει τις υπερτροφικές ή ατροφικές ουλές.Συνιστάται μόνο σε άτομα με σοβαρές βλάβες .Απαιτεί την παραμονή στο σπίτι για μερικές μέρες  και γίνεται μετά από τοπική ή γενική αναισθησία. Αποφεύγεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, γιατί μπορεί να προκαλέσει υπέρχρωση του δέρματος. Η εφαρμογή τους πρέπει να γίνει από εξειδικευμένους γιατρούς δερματολόγους  αφότου θεραπευτεί η ακμή. Lasers όπως ablative και  non-ablative fraccional lasers που αναπλάθουν την επιδερμίδα και κινητοποιούν την παραγωγή κολλαγόνου ώστε να μικρύνουν οι ουλές της ακμής.

Θεραπεία

Τοπικά φάρμακα Πρόκειται για ουσίες όπως το υπεροξείδιο του βενζολίου, το αζελαικό οξύ, που εφαρμόζονται τοπικά στο δέρμα, σε μορφή κρέμας ή τζελ, για να αντιμετωπίσουν τους φαγέσωρες και τη φλεγμονή. Μπορεί να έχουμε ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως ξηρότητα, ερυθρότητα, απολέπιση του δέρματος, αποχρωματισμό σε υφάσματα. Με τη καθοδήγηση όμως του γιατρού και το συνδυασμό με ενυδατική κρέμα, οι ενοχλήσεις μετριάζονται. Επίσης τα ρετινοειδή (ανταπαλένη) χρησιμοποιούνται στην τοπική αγωγή της κοινής ακμής. Όλα τα παραπάνω περιορίζουν τον πληθυσμό του p.acnes, έχουν κερατολυτικές δράσεις και μειώνουν τη φλργμονή. 

Θεραπεία από το στόμα Σε περιπτώσεις μέτριας ή βαριάς ακμής συνήθως επιλέγεται η θεραπεία από το στόμα, η οποία χορηγείται μεμονωμένα ή σε συνδυασμό με τοπικά φάρμακα. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει:

Αντιβιοτικά. Π.χ., τετρακυκλίνες όπως μινοκυκλίνη και μακρολίδια όπως ερυθρομυκίνη και αζιθρομυκίνη. Χορηγούνται με στόχο να καταπολεμηθούν τα βακτηρίδια που προκαλούν τη φλεγμονή.

Ορμονικά σκευάσματα (π.χ. οιστρογόνα και αντιανδρογόνα)-προκειμένου να ρυθμίσουν τις ορμόνες που οδηγούν σε αυξημένη σμηγματόρροια.   Σε σοβαρές περιπτώσεις ακμής ή όταν ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται στις άλλες θεραπείες μπορεί να χορηγηθεί ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό φάρμακο, η ισοτρετινοίνη.

Η ισοτρετινοίνη αντιμετωπίζει σχεδόν όλους τους μηχανισμούς που προκαλούν ακμή και σε μεγάλο ποσοστό μπορεί να προσφέρει μόνιμη ίαση. Μειώνει την παραγωγή σμήγματος και κερατίνης, ενώ παράλληλα καταπολεμά τα βακτηρίδια που συνδέονται με την ακμή. Ωστόσο, επειδή πρόκειται για ισχυρό φάρμακο, επιλέγεται μόνο από δερματολόγους και σε σοβαρές περιπτώσεις.   Το 30% αυτών που λαμβάνουν το φάρμακο υποτροπιάζει και σ αυτούς το φάρμακο μπορεί να επαναχορηγηθεί την επόμενη χρονιά ή και αργότερα αλλά και σπανίως σε τρίτο κύκλο. Απαραίτητη προυπόθεση είναι η χορήγηση της κατάλληλης αθροιστικής δοσολογίας  του φαρμάκου που εξαρτάται από το βάρος του ασθενούς και είναι περίπου 120mg/kgr B.Σ. και για επαρκές χρονικό διάστημα Το φάρμακο μπορεί να ανεβάσει παροδικά τα λιπίδια και να επηρεάσει την ηπατική λειτουργία, μεταβολές που είναι αναστρέψιμες με την ελάττωση της δόσης ή τη διακοπή του φαρμάκου, γι  αυτό και απαιτείται εργαστηριακός έλεγχος πριν και κατά διάρκεια της χορήγησής του. Μπορεί επίσης να προκαλέσει παροδική επιδείνωση της ακμής στην αρχή της θεραπείας. Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν ξηρότητα δέρματος και βλεννογόνων (χειλέων) κατά τη διάρκεια της θεραπείας, που αντιμετωπίζεται εύκολα με ενυδατικούς παράγοντες. Σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα  πρέπει να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο και επιβάλλεται η χρήση αντιηλιακού.Η γυναίκα δεν πρέπει να βρίσκεται σε κατάσταση εγκυμοσύνης αλλά και να μην καταστεί έγκυος ακόμα και για 3 μήνες  μετά τη λήψη της τελευταίας κάψουλας.

Τα τελευταία χρόνια προτείνονται από τους δερματολόγους τρόποι αντιμετώπισης της ενεργού ακμής με τη χρήση lasers, όπως το Er:Glass στα 1550nm ή με φωτοδυναμική θεραπεία, που μειώνουν τον πληθυσμό του p.acnes και προκαλούν σμίκρυνση των σμηγματογόνων αδένων. Το πλεονέκτημά τους είναι οτι δεν χρειάζεται η λήψη σκευασμάτων από το στόμα με τις όποιες ανεπιθύμητες ενέργειες, ενώ μειονέκτημά τους είναι το σχετικά αυξημένο κόστος τους