Διαταραχές εκσπερμάτισης*

• Από Iatropedia

Τι είναι η εκσπερμάτιση

Η εκσπερμάτιση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνεται στη συνολική διαδικασία της σεξουαλικής λειτουργίας. Αντίθετα με τις νυκτερινές «αυτόματες» εκσπερματίσεις (ονειρώξεις), η εκσπερμάτιση κατά τη σεξουαλική επαφή απαιτεί τον ερεθισμό των έξω γεννητικών οργάνων.

Ο μηχανισμός της εκσπερμάτισης περιλαμβάνει τρεις επιμέρους φάσεις: α) της εξώθησης, β) της σύγκλεισης του κυστικού αυχένα και γ) της εκσπερμάτισης. Οι δυο πρώτες φάσεις συμβαίνουν σχεδόν ταυτόχρονα από της στιγμή που το σπερματικό υγρό εισέρχεται στο οπίσθιο τμήμα της ουρήθρας. Σταδιακά αυξάνεται η πίεση εντός της ουρήθρας και ξεκινά η φάση της εκσπερμάτισης, που περιλαμβάνει τη προώθηση του σπέρματος κατά μήκος του συμπιεσμένου κατά τη στύση αυλού της ουρήθρας και της εξώθησή του από το έξω στόμιο της ουρήθρας.

Τι είναι οι διαταραχές της εκσπερμάτισης

Οι διαταραχές της εκσπερμάτισης διακρίνονται σε:

α) Πρόωρη εκσπερμάτιση, είναι η πιο συχνή σεξουαλική δυσλειτουργία των ανδρών. Υπολογίζεται ότι παραπονούνται γι’ αυτή το 35-40% των ανδρών που ζητούν βοήθεια. Χαρακτηρίζεται από επίμονη ή επαναλαμβανόμενη εκσπερμάτιση με ελάχιστο σεξουαλικό ερεθισμό, πριν ή αμέσως μετά την εισαγωγή στον κόλπο. Ο άνδρας με αυτή τη διαταραχή δεν μπορεί να ασκήσει καθόλου «βουλητικό έλεγχο» στο αντανακλαστικό της εκσπερμάτισης, με αποτέλεσμα μόλις ερεθιστεί σεξουαλικά να φθάνει αμέσως σε εκσπερμάτιση (μετά από μια ή δυο κινήσεις εντός του κόλπου, μόλις το πέος αγγίξει την είσοδο του κόλπου ή ακόμη και πριν από την είσοδο σε σοβαρές μορφές). Θεωρείται κατά κύριο λόγο ψυχογενής διαταραχή, που οφείλεται σε αδυναμία ελέγχου του αντανακλαστικού της εκσπερμάτισης από υπερβολικό άγχος επίδοσης, μαθημένη αντίδραση (ο άνδρας βιαζόταν να εκσπερματίσει, π.χ. σε αυτοκίνητο), ενοχές, ντροπή, κ.ά.

β) Καθυστερημένη εκσπερμάτιση, που χαρακτηρίζεται ως αδυναμία του ασθενή να εκσπερματίσει κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής,

γ) Επώδυνη εκσπερμάτιση (πόνος κατά την εκσπερμάτιση), που μπορεί να οφείλεται σε προστατίτιδα ή φλεγμονή των σπερματοδόχων κύστεων ή σε άγνωστη αιτία,

δ) Απουσία εκσπερμάτισης ή μείωση του όγκου του σπέρματος, που μπορεί να οφείλεται σε νευρολογικά ή ανατομικά αίτια. Στην κατηγορία αυτή υπάγεται και η παλίνδρομη εκσπερμάτιση, κατά την οποία το σπέρμα παλινδρομεί (επιστρέφει) προς την ουροδόχο κύστη και εκδηλώνεται με μείωση του όγκου ή απουσία σπέρματος.

*Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και απαιτεί ειδική διάγνωση και αντιμετώπιση από τον ειδικό ιατρό.

Πού οφείλονται - Αίτια - Παράγοντες που τις πυροδοτούν

Νευρογενή αίτια

1. Κακώσεις του νωτιαίου μυελού. Ανάλογα με το επίπεδο της βλάβης οι διαταραχές της εκσπερμάτισης μπορούν να ποικίλουν.

2. Σακχαρώδης διαβήτης. Μελέτες σε διαβητικούς ασθενείς οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η διαβητική νευροπάθεια επηρεάζει τις νευρικές οδούς της περιοχής, με αποτέλεσμα να μπορεί να εμφανιστούν διαταραχές της εκσπερμάτισης (παλίνδρομη εκσπερμάτιση, απουσία εκσπερμάτισης, μείωση του όγκου του σπέρματος, κλπ). Υπολογίζεται, ότι το 30% των διαβητικών ανδρών θα παρουσιάσει διαταραχές της εκσπερμάτισης.

3. Τραυματισμός των νευρικών οδών που συμμετέχουν στην εκσπερμάτιση, κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων. Ο τροποποιημένος λεμφαδενικός καθαρισμός που εφαρμόζεται κυρίως σε νεαρούς ασθενείς με καρκίνο των όρχεων, επιτρέπει τη διατήρηση φυσιολογικής εκσπερμάτισης στο 80% των ασθενών.

4. Φάρμακα, όπως μείζονα ηρεμιστικά (αλοπεριδόλη, κ.ά.), αντικαταθλιπτικά (τρικυκλικά και αναστολείς ΜΑΟ), κάποια αντιϋπερτασικά (α-αποκλειστές, θειαζίδες, κ.ά.) και άλλες ουσίες (μεθαδόνη, ναπροξένη, κ.ά.).

5. Ιδιοπαθή αίτια, όταν δεν αναγνωρίζονται νευρομυϊκά ή ανατομικά αίτια των διαταραχών της εκσπερμάτισης.

Ανατομικά αίτια

1. Δημιουργία ουλών στην κύστη, λόγω χειρουργικών επεμβάσεων στην περιοχή (30-40% έχει αναφερθεί μετά από διουρηθρική προστατεκτομή).

2. Απλασία σπερματικών πόρων-σπερματοδόχων κύστεων που παρατηρείται στο 1% των υπογόνιμων ανδρών.

3. Απόφραξη της εκφορητικής (αποχετευτικής) οδού του σπέρματος, που μπορεί να οφείλεται σε συγγενή, φλεγμονώδη (επιδιδυμίτιδα, προστατίτιδα, ουρηθρίτιδα) ή χειρουργικά (απολίνωση σπερματικών πόρων για στειρότητα) αίτια.

Διάγνωση της νόσου – Εξετάσεις

Βασική σημασία στη διάγνωση των διαταραχών της εκσπερμάτισης έχει η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού. Αυτό πρέπει να περιλαμβάνει την λεπτομερή περιγραφή στον ιατρό στοιχείων που αφορούν τον οργασμό και την εκσπερμάτιση. Καλό είναι να παρατηρήσετε τα παρακάτω και να τα αναφέρετε στον ιατρό σας:

- τη συχνότητα και τη δυνατότητα επίτευξης οργασμού με ή χωρίς εκσπερμάτιση

- την παρουσία νυκτερινών εκσπερματίσεων (ονειρώξεων)

- την ποσότητα και την ποιότητα του σπέρματος (πχ. αν περιέχει αίμα ή έχει ασυνήθιστο χρώμα)

- τον τρόπο εκσπερμάτισης και αν αυτή συνοδεύεται από πόνο

- την ποιότητα των ούρων μετά από οργασμό

Από το ατομικό αναμνηστικό πρέπει να αναφέρονται στον ιατρό:

- οι παιδικές ασθένειες (παρωτίτιδα/μαγουλάδες, κλπ)

- άλλα νοσήματα (νευρολογικές παθήσεις, σακχαρώδης διαβήτης, ουρολοίμωξη ή άλλες φλεγμονές)

- χειρουργικές επεμβάσεις (στο νωτιαίο μυελό, στο ουροποιητικό ή γεννητικό σύστημα, προστατεκτομή, κλπ)

-ιστορικό τραυματισμών ή κακώσεων (πχ. νωτιαίου μυελού)

- λήψη φαρμάκων ή άλλων ουσιών (αλκοόλ, εξαρτησιογόνες ουσίες, κλπ)

Οι εργαστηριακές εξετάσεις περιλαμβάνουν τη γενική και βιοχημική εξέταση αίματος, τον ορμονικό έλεγχο, τον έλεγχο του σπέρματος (σπερμοδιάγραμμα, κλπ), τη γενική ούρων μετά από αυνανισμό (για τυχόν ανεύρεση σπέρματος στα ούρα), τον απεικονιστικό έλεγχο (υπέρηχο, αξονική ή μαγνητική τομογραφία, κλπ) του γεννητικού και ουροποιητικού συστήματος.

Θεραπεία – Μέθοδοι αντιμετώπισης

Πρόωρη εκσπερμάτιση

Είναι η πιο συχνή διαταραχή της εκσπερμάτισης και αφού αποκλεισθούν οργανικά αίτια, θεραπεία εκλογής είναι διάφορες ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι. Άλλες μέθοδοι είναι η χρήση προφυλακτικού (για μείωση των απτικών ερεθισμάτων) και η επάλειψη τοπικών αναισθητικών με τις οδηγίες του ιατρού. Φαρμακευτική αγωγή συνιστάται με προσοχή πάντα υπό την καθοδήγηση ιατρού, λόγω των πιθανών παρενεργειών που μπορεί να έχουν.

Καθυστερημένη εκσπερμάτιση

Στη θεραπευτική της αντιμετώπιση περιλαμβάνονται οι ψυχαναλυτικές μέθοδοι ή ο ηλεκτροερεθισμός της βαλάνου.

Επώδυνη εκσπερμάτιση

Η χορήγηση κατάλληλων αντιβιοτικών (εάν υπάρχει φλεγμονή) και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων συνήθως λύνουν το πρόβλημα.

Παλίνδρομη εκσπερμάτιση

Γίνεται διακοπή και αντικατάσταση από τον θεράποντα ιατρό των φαρμάκων που πιθανόν προκαλούν τη δυσλειτουργία. Αν δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση, τότε ξεκινά φαρμακευτική αγωγή (συμπαθητικομιμητικά φάρμακα) για διάστημα περίπου ενός μήνα. Σε αποτυχία της φαρμακευτικής αγωγής ή σε περίπτωση συνύπαρξης ανατομικού αιτίου, γίνεται συλλογή ούρων αμέσως μετά την εκσπερμάτιση και εφαρμογή κάποιας μεθόδου υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (εάν είναι επιθυμητή η τεκνοποίηση). Σε ασθενείς με απουσία εκσπερμάτισης, κυρίως λόγω βλάβης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος είναι δυνατή η πρόκληση εκσπερμάτισης με ηλεκτρική διέγερση ή ηλεκτροερεθισμό, για συλλογή σπέρματος και τεχνητή γονιμοποίηση. 

Βιλαέτη Αγάπη, Ιατρός

Μανωλίδου Ζαχαρούλα, R.N., M.Sc.

Αρχοντάκης Αθανάσιος, Ουρολόγος