Ερυθρά*

• Από Iatropedia

Ορισμός

Η ερυθρά είναι ήπια λοιμώδης εξανθηματική νόσος. Οι υποκλινικές μορφές της (δεν καταλαβαίνει το άτομο ότι νοσεί) είναι διπλάσιες από τις συμπτωματικές, έτσι ώστε 10-20% των εφήβων να έχουν αντισώματα χωρίς να ξέρουν πότε πέρασαν την ερυθρά. Σοβαρότατο όμως πρόβλημα προκαλεί η νόσηση κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης, γιατί το έμβρυο μπορεί να πάθει σοβαρές συγγενείς ανωμαλίες.

Αίτια, επίπτωση και μετάδοση

Οφείλεται στον ιό της ερυθράς, που ανήκει στους ιούς του γένους Rubivirus που περιέχουν RNA. Ο ιός απομονώνεται από το έκκριμα του ρινοφάρυγγα, το αίμα, τα ούρα, το εγκεφαλονωτιαίο υγρό και τα κόπρανα ατόμων που έχουν μολυνθεί με τον ιό (άλλοι δεν παρουσιάζουν συμπτώματα και άλλοι νοσούν).

Στις χώρες που εφαρμόζεται προφυλακτικός εμβολιασμός, η νόσος εμφανίζεται σποραδικά. Επιδημίες μπορεί να παρατηρηθούν κάθε 6-9 χρόνια, κυρίως την άνοιξη στις χώρες που δεν εφαρμόζεται συστηματικά ο εμβολιασμός.

Εγκαταλείπει μόνιμη ανοσία. Βρέφη ηλικίας μέχρι 6 μηνών είναι άνοσα (δεν παθαίνουν ερυθρά), εάν η μητέρα έχει αντισώματα κατά της ερυθράς.

Η νόσος μεταδίδεται:
1. με τα σταγονίδια από το αναπνευστικό και
2. δια μέσου του πλακούντα οπότε μπορεί να προκαλέσει συγγενή λοίμωξη στο έμβρυο.

Συμπτώματα

Μετά από μια περίοδο επώασης 14-21 ημερών, το κύριο σύμπτωμα της μόλυνσης από τον ιό της ερυθράς είναι η εμφάνιση του εξανθήματος στο πρόσωπο που απλώνεται στον κορμό και στα άκρα και συνήθως εξασθενεί μετά από τρεις ημέρες. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν: χαμηλό πυρετό, πρησμένους λεμφαδένες (μετά την αυχενική λεμφαδενοπάθεια), πόνους στις αρθρώσεις, πονοκέφαλος και επιπεφυκίτιδα. Η διόγκωση των αδένων ή των λεμφαδένων μπορεί να διαρκέσει έως και για μια εβδομάδα και ο πυρετός ανεβαίνει σπάνια άνω των 38 ^o C (100,4 ^o F). Το εξάνθημα εξαφανίζεται μετά από λίγες ημέρες, χωρίς χρώση ή απολέπιση του δέρματος.

Σημεία Forchheimer του εμφανίζεται στο 20% των περιπτώσεων, και χαρακτηρίζονται από μικρές, κόκκινες βλατίδες στην περιοχή της μαλθακής υπερώας.

Η ερυθρά μπορεί να επηρεάσει οποιοδήποτε άτομο κάθε ηλικίας και είναι συνήθως μια ήπια ασθένεια. Σπανιότερα εμφανίζεται σε βρέφη ή άτομα άνω των 40 ετών. Όσο πιο ηλικιωμένο είναι ένα άτομο τόσο πιο σοβαρά τείνουν να είναι τα συμπτώματα της νόσου. Έως και το ένα τρίτο των μεγαλύτερων σε ηλικία κοριτσιών ή γυναικών βιώνουν πόνο στις αρθρώσεις ή συμπτώματα αρθρίτιδας με την ερυθρά.

Ο ιός μεταδίδεται μέσω της αναπνευστικής οδού και έχει μια περίοδο επώασης από 2 έως 3 εβδομάδες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου επώασης, μεταδίδεται αερογενώς, αλλά μπορεί οι νοσούντες να μην παρουσιάζουν συμπτώματα.

Διάγνωση

Στην πράξη η διάγνωση μπαίνει με βάση την κλινική εικόνα. Η ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων του ιού είναι δυνατή σε ανθρώπους που πρόσφατα έχουν μολυνθεί από τον ιό της ερυθράς, αλλά αυτά τα αντισώματα μπορεί να παραμείνουν και για περισσότερο από ένα χρόνο και ένα θετικό αποτέλεσμα θα πρέπει να ερμηνεύεται με προσοχή. Η παρουσία αυτών των αντισωμάτων σε συνδυασμό με, ή λίγο μετά, το χαρακτηριστικό εξάνθημα επιβεβαιώνει τη διάγνωση. Επειδή όμως η ερυθρά έχει παρόμοια κλινική εικόνα με πολλές άλλες ιογενείς λοιμώξεις, η διάγνωση δεν είναι πάντοτε εύκολη.

Όταν πρόκειται να αντιμετωπιστεί πρόβλημα λοίμωξης σε έγκυο, τότε είναι απαραίτητο να επιβεβαιώνεται η διάγνωση εργαστηριακά :

1. με απομόνωση του ιού ή ανίχνευση του αντιγόνου του, σε φυσιολογικά υγρά ή σε εκκρίματα του ασθενούς, π.χ.σε καλλιέργεια φάρυγγα, ή
2. με ορολογικές δοκιμασίες (δοκιμασία αναστολής της αιμοσυγκόλλησης, ανοσοφθορισμός, ELISA, κ.ά.) στις οποίες αναζητούνται ειδικά αντισώματα (IgM και IgG) έναντι του ιού της ερυθράς.

Απόδειξη πρόσφατης νόσου αποτελεί η ανίχνευση του ειδικού IgM αντισώματος μόνο ή σε συνδυασμό με το ειδικό IgG αντίσωμα.

Αν βρεθεί μόνο το ειδικό IgG αντίσωμα, θα πρέπει να εξετασθούν νέα δείγματα αίματος 2 και 4 εβδομάδες μετά την πιθανή επαφή με τον ιό της ερυθράς, οπότε απόδειξη πρόσφατης νόσου θα αποτελέσει ο τετραπλασιασμός του τίτλου των IgG αντισωμάτων.

Τέλος απόδειξη πρόσφατης νόσου αποτελεί η ανίχνευση ειδικών IgG αντισωμάτων με χαμηλή δεσμευτική ικανότητα με το αντιγόνο του ιού της ερυθράς.

Θεραπεία

Δεδομένου ότι πρόκειται για ήπια νόσο, η ερυθρά δεν απαιτεί ιδιαίτερη θεραπεία. Μπορεί να χορηγηθεί παρακεταμόλη για ύφεση της συμπτωματολογίας.

Η θεραπεία στα νεογέννητα μωρά επικεντρώνεται στην διαχείριση των επιπλοκών. Οι συγγενείς ανωμαλίες της καρδιάς και του καταρράκτη μπορούν να διορθωθούν με άμεση χειρουργική επέμβαση.

Επιπλοκές

Κυριότερη επιπλοκή θεωρείται η εγκεφαλίτιδα, που εμφανίζεται 1 εβδομάδα μετά την εμφάνιση του εξανθήματος σε συχνότητα 1:5000 έως 1:6.000 περιπτώσεις και ποικίλλει από πλευράς βαρύτητας.

Άλλες επιπλοκές είναι:

Πρόληψη

Οι λοιμώξεις που οφείλονται τον ιό της ερυθράς μπορούν να προληφθούν με ενεργά προγράμματα ανοσοποίησης με το μονοδύναμο εμβόλιο κατά της ερυθράς ή το τριδύναμο εμβόλιο ερυθράς-ιλαράς και παρωτίτιδας (MMR). Τα εμβόλια με ζώντες εξασθενημένους ιούς είναι αποτελεσματικά για την πρόληψη της νόσου των ενηλίκων. Σημαντική μείωση στην επίπτωση της νόσου ήταν δυνατή μόνο μετά τον συστηματικό εμβολιασμό των παιδιών.

Το εμβόλιο δίνεται σήμερα συνήθως ως μέρος του τριδύναμου εμβολίου MMR. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συνιστά την πρώτη δόση δίνεται σε 12 με 18 μήνες ηλικίας και τη δεύτερη δόση στους 6 μήνες ζωής. Οι έγκυες γυναίκες συνήθως ελέγχονται για τη θωράκιση του οργανισμού τους έναντι της ερυθράς νωρίς. Οι γυναίκες που δεν έχουν εμβολιαστεί ή δεν έχουν νοσήσει από ερυθρά στο παρελθόν, συνιστάται να εμβολιαστούν τουλάχιστον 3 μήνες πριν την έναρξη της κύησης ή αφότου το μωρό γεννηθεί (στη δεύτερη περίπτωση, όμως, απαιτείται μεγάλη προσοχή να μην νοσήσουν κατά την περίοδο της κύησης).