Υποθυρεοειδισμός*

• Από Iatropedia

Τι είναι η νόσος

Λειτουργική διαταραχή του θυρεοειδούς κατά την οποία ο αδένας  εργάζεται δυσανάλογα λιγότερο σε σχέση με τις ανάγκες του ατόμου. Είναι η παθολογική κατάσταση κατά την οποία έχουμε μειωμένη έκκριση θυρεοειδικών ορμονών.

Πού οφείλεται η νόσος – Αίτια - Παράγοντες που την πυροδοτούν

Ο θυρεοειδής αδένας βρίσκεται στη βάση του λαιμού, μπροστά ακριβώς από τον λάρυγγα.  Απελευθερώνει ορμόνες που ελέγχουν τον μεταβολισμό.

Η συχνότερη αιτία του υποθυρεοειδισμού είναι η αυτοάνοση θυρεοειδοπάθεια.

Το συνηθέστερο αίτιο δημιουργίας υποθυρεοειδισμού είναι η φλεγμονή του θυρεοειδούς αδένα, που καταστρέφει τα κύτταρα του αδένα.  Η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα ή Νόσος Hashimoto, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα ‘επιτίθεται’ στον θυρεοειδή αδένα, είναι το κλασικότερο παράδειγμα.  Ορισμένες γυναίκες αναπτύσσουν υποθυρεοειδισμό μετά από εγκυμοσύνη (ονομάζεται και επιλόχειος  θυρεοειδισμός).

Άλλα αίτια που προκαλούν υποθυρεοειδισμό είναι:

• Γενετικές ανωμαλίες
• Ακτινοβολίες στον λαιμό για τη θεραπεία διαφόρων καρκίνων, που μπορεί να βλάψουν τον θυρεοειδή αδένα
•  Ραδιενεργό ιώδιο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του υπερθυρεοειδισμού
• Χειρουργική αφαίρεση μέρους ή ολόκληρου του θυρεοειδούς αδένα, ως θεραπεία άλλων προβλημάτων του θυρεοειδούς
• Ιογενής θυρεοειδίτιδα, που ακολουθείται συχνά από προσωρινό ή μόνιμο υποθυρεοειδισμό
• Κάποιες παθήσεις της υπόφυσης και κάποιες σπάνιες παθήσεις κατά τις οποίες έχουμε διήθηση του θυρεοειδούς αδένα

Ορισμένα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν υποθυρεοειδισμό, όπως:

• Αμιοδαρόνη
• Φάρμακα που χορηγούνται για τον υπερθυρεοειδισμό, όπως προπυλθειουρακίλη (PTU)  και μεθιμαζόλη
• Λίθιο
• Ακτινοβολία του εγκεφάλου
• Σύνδρομο Sheehan, που μπορεί να εμφανιστεί σε γυναίκα με σοβαρή αιμορραγία κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης ή τοκετού, με αποτέλεσμα να καταστραφεί η υπόφυση

Στους παράγοντες κινδύνου συγκαταλέγονται:

• Ηλικία πάνω από τα 50
• Γυναικείο φύλο

 Πως εκδηλώνεται η νόσος - Συμπτώματα

Τα συμπτώματα και οι κλινικές εκδηλώσεις του υποθυρεοειδισμού είναι συνάρτηση της βαρύτητας του αλλά και της ηλικίας του ασθενούς.

Στούς  ενήλικες η νόσος επικρατεί συνήθως στις γυναίκες (6 φορές πιο συχνή στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες).

 Στα κύρια συμπτώματα της πάθησης περιλαμβάνονται:

•Yποτονικότητα.
• Mείωση των καύσεων, με αποτέλεσμα να «παίρνετε» εύκολα βάρος και να χάνετε δύσκολα.
• Tάση υπνηλίας, εύκολη κόπωση.
• Kρυώνετε πιο εύκολα από το φυσιολογικό.
• Δυσκοιλιότητα.
• Bραχνάδα στη φωνή.
• Ξηρότητα δέρματος.
• Λεπτά και εύθραυστα μαλλιά, με αποτέλεσμα έντονη τριχόπτωση.

 Σε πιο «βαριές» καταστάσεις παρατηρείται:
• Διαταραχές στην έμμηνο ρύση.
• Aναιμία.
• Kατάθλιψη.
• Πλευρίτιδα, περικαρδίτιδα ή ακόμα και οίδημα στα πόδια, λόγω της κατακράτησης υγρών.

Πρόσφατα, μελέτες έδειξαν ότι ο υποθυρεοειδισμός προκαλεί στυτική δυσλειτουργία σε ένα ποσοστό 80% των αρρώστων, όπως επίσης ότι επιβαρύνει και το σπέρμα και συγκεκριμένα την κινητικότητα του σπέρματος σε ποσοστό 60% των ασθενών.

Αυτό σημαίνει ότι κάθε άνδρας με στυτική δυσλειτουργία ή με ελαττωμένη κινητικότητα σπέρματος που έχει ως αποτέλεσμα διαταραχή της γονιμότητας θα πρέπει να ελέγχεται και για τον θυρεοειδή του και, εφ’ όσον διαπιστωθεί ότι αυτός πάσχει, να θεραπεύεται ανάλογα προτού θεραπεύσουμε το κυρίως σύμπτωμα.

Διάγνωση της νόσου – Εξετάσεις

Για τη διάγνωση του υποθυρεοειδισμού απαιτείται ο προσδιορισμός των θυρεοειδικών ορμονών και της θυρεοτρόπου ορμόνης σε συνδυασμό με το ιστορικό, υπερηχογράφημα και σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς.

 Μ’ αυτές διαπιστώνεται αυξημένη τιμή TSH και χαμηλή T3 και T4, εκτός από τον κεντρικό υποθυρεοειδισμό όπου η TSH είναι χαμηλή.

Η κλινική εξέταση μπορεί να αποκαλύψει ένα μικρότερο του κανονικού θυρεοειδή αδένα, αν και καμιά φορά ο θυρεοειδής μπορεί να είναι φυσιολογικού μεγέθους ή ακόμα και υπερμεγέθης (βρογχοκήλη).  Στην εξέταση μπορεί ακόμα να παρατηρηθούν:

• Εύθραυστα νύχια
• Τραχιά χαρακτηριστικά προσώπου
• Ωχρό ή ξηρό και κρύο δέρμα
• Οίδημα των άκρων
• Λεπτά και εύθραυστα μαλλιά

Η ακτινογραφία θώρακα μπορεί να αποκαλύψει διόγκωση της καρδιάς.

Ποιες είναι οι επιπλοκές

Το μυξοιδηματικό κώμα, η οξύτερη μορφή υποθυρεοειδισμού, είναι σπάνιο.  Μπορεί να προκληθεί από λοίμωξη, ασθένεια, έκθεση σε ψύχος, ή κάποια φάρμακα σε άτομα που πάσχουν από υποθυρεοειδισμό και δεν έχουν υποβληθεί σε θεραπεία.

Συμπτώματα και ενδείξεις μυξοιδηματικού κώματος είναι:

• Υποθερμία
• Μείωση της αναπνοής
• Χαμηλή αρτηριακή πίεση
• Χαμηλό σάκχαρο του αίματος
• Έλλειψη αντιδράσεων

Άλλες επιπλοκές είναι:

• Καρδιοπάθεια
• Αυξημένος κίνδυνος λοίμωξης
• Στειρότητα
• Αποβολή εμβρύου

Άτομα που πάσχουν από υποθυρεοειδισμό και δεν έχουν υποβληθεί σε θεραπεία, διατρέχουν τους εξής κινδύνους:

• Να φέρουν στον κόσμο παιδί με γενετικές διαταραχές
• Να εμφανίσουν καρδιοπάθεια εξαιτίας των υψηλών επιπέδων LDL (‘κακής΄) χοληστερόλης
• Να εμφανίσουν καρδιακή ανεπάρκεια

Άτομα που λαμβάνουν μεγάλη δόση θυροξίνης κινδυνεύουν από στηθάγχη ή έμφραγμα, όπως επίσης και από οστεοπόρωση (αδυνάτισμα των οστών).

Θεραπεία – Μέθοδοι αντιμετώπισης

Η θεραπεία του υποθυρεοειδισμού είναι απλή με τη χορήγηση υπό μορφή χαπιού της ορμόνης που λείπει, της  θυροξίνης. Συνήθως ξεκινάμε με μικρές δόσεις, οι οποίες και αυξάνονται βαθμιαία. Η θεραπεία συνήθως είναι ισόβια, απαραίτητη για τη ζωή αλλά κυρίως για την ποιότητά της, και δεν έχει παρενέργειες όταν η ημερήσια δόση της θυροξίνης είναι η κατάλληλη.

Πρέπει να συνεχίσετε τη φαρμακευτική αγωγή ακόμα και όταν εξαφανιστούν τα συμπτώματα. Όταν ξεκινήσετε τη φαρμακευτική αγωγή, ο γιατρός σας θα ελέγχει τα επίπεδα των ορμονών κάθε 2-3 μήνες.  Στη συνέχεια, τα επίπεδα των ορμονών πρέπει να ελέγχονται τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο.

Όταν παίρνετε θυροξίνη είναι σημαντικό να θυμάστε:

• ΜΗΝ διακόπτετε το φάρμακο όταν νιώσετε καλύτερα. Συνεχίστε να το παίρνετε ακριβώς όπως σας συνέστησε ο γιατρός σας.
• Αν αλλάξετε μάρκα φαρμάκου, ενημερώστε τον γιατρό σας.  Μπορεί να χρειαστεί να ελεγχθούν τα επίπεδα των ορμονών σας.
• Ορισμένες διαιτητικές αλλαγές μπορεί να μεταβάλουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα σας απορροφά τη θυροξίνη.  Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας αν καταναλώνετε προϊόντα που περιέχουν σόγια ή φυτικές ίνες.
• Η θυροξίνη αποδίδει καλύτερα σε άδειο στομάχι και όταν λαμβάνεται 1 ώρα πριν από άλλα φάρμακα.  ΜΗΝ παίρνετε θυροξίνη μαζί με ασβέστιο, σίδηρο, πολυβιταμίνες, αντιόξινα διοξειδίου του αργιλίου, χολεστιπόλη, ή άλλα φάρμακα που δεσμεύουν τα χολικά οξέα, ή συμπληρώματα φυτικών ινών.

Τα τελευταία χρόνια, λόγω της κλιματικής αλλαγής, χρειάζεται να γίνεται εργ/κός έλεγχος ίσως και 2 φορές ετησίως (Μάιο και Οκτώβριο).

Αφού ξεκινήστε τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, ενημερώστε τον γιατρό σας αν σας παρουσιαστούν συμπτώματα αυξημένης θυρεοειδικής δραστηριότητας (υπερθυρεοειδισμός), όπως:

• Γρήγορη απώλεια βάρους
• Νευρικότητα ή αστάθεια
• Εφίδρωση

Το μυξοιδηματικό κώμα είναι επείγον ιατρικό περιστατικό που συμβαίνει όταν τα επίπεδα των ορμονών του θυρεοειδούς είναι πολύ χαμηλά.  Αντιμετωπίζεται με ενδοφλέβια ορμονική υποκατάσταση και στεροειδή φάρμακα.  Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν συμπληρωματική θεραπεία (οξυγόνο, υποβοήθηση της αναπνοής, χορήγηση υγρών) και νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας.

Πώς να προφυλαχτείτε από τη νόσο – Πρόγνωση

Δεν υπάρχουν προληπτικά μέτρα για τον υποθυρεοειδισμό. Στις ανεπτυγμένες χώρες που η ποσότητα του ιωδίου στη δίαιτα είναι επαρκής, δεν υπάρχει τρόπος να προλάβει κάποιος τον υποθυρεοειδισμό. Το μόνο όπλο που έχουμε είναι η έγκαιρη διάγνωση. Για το λόγο αυτό άλλωστε όλα τα νεογέννητα υποβάλλονται σε ανιχνευτικό έλεγχο την τρίτη με πέμπτη ημέρα από τη γέννηση τους, προκειμένου να προληφθεί ο νεογνικός υποθυρεοειδισμός. Στη χώρα μας το πρόγραμμα αυτό εφαρμόζεται από το 1979.

Επίσης, όλες οι έγκυες γυναίκες πρέπει να ελέγχουν τη θυρεοειδική τους λειτουργία. Και φυσικά, άτομα με συμπτώματα ύποπτα για υποθυρεοειδισμό και όσοι έχουν συγγενείς πάσχοντες από αυτοάνοση θυρεοειδοπάθεια είναι απαραίτητο να ελέγχονται. Εν κατακλείδι, το μήνυμα είναι ότι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη αυτοάνοσου υποθυρεοειδισμού είναι η ύπαρξη στο συγγενικό περιβάλλον ατόμων με αυτοάνοση θυρεοειδοπάθεια. Όσοι επομένως θέλουν να προλάβουν την εκδήλωση της νόσου να επισκεφθούν τον ενδοκρινολόγο τους για περαιτέρω οδηγίες.

Απεικονιστικές εξετάσεις σε νεογέννητα μπορούν να εντοπίσουν αν υπάρχει υποθυρεοειδισμός εκ γενετής (συγγενής υποθυρεοειδισμός).

Καραγεώργος Γεώργιος Ενδοκρινολόγος

Μανωλίδου Ζαχαρούλα, R.N., M.Sc.