Υψηλή χοληστερόλη και τρυγλυκερίδια αίματος*

• Από Iatropedia

Τι είναι η νόσος

Η χοληστερίνη είναι ένας από τους προδιαθεσικούς  παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα νόσησης από στεφανιαία νόσο, την σύγχρονη μάστιγα του 20ου αιώνα.

Τα τριγλυκερίδια είναι λίπος που κυκλοφορεί στο αίμα σας. Αυτό το λίπος μεταφέρεται σε διάφορους ιστούς του σώματος όπου είναι αποθηκευμένα, για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του σώματος. Κάθε είδος τροφής που τρώτε, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες ή λίπη, να μετατρέπονται σε τριγλυκερίδια. Συνεπώς, είναι φυσιολογικό να έχει τριγλυκερίδια στο αίμα σας.

Τα τριγλυκερίδια παράγονται στον οργανισμό με υλικά που προέρχονται και από τα τρία είδη των θρεπτικών ουσιών που περιλαμβάνονται στο διαιτολόγιό μας, εφόσον το ολικό ποσό των θερμίδων που προσλαμβάνονται με την τροφή υπερβαίνει το ποσό που απαιτείται για τις άμεσες ανάγκες του σώματος σε ενέργεια.

Η χοληστερίνη, όπως και τα τριγλυκερίδια, είναι λιπίδια του αίματος, αδιάλυτα στο νερό και στο πλάσμα. Για να κυκλοφορήσουν τα λιπίδια στο αίμα ενσωματώνονται σε ειδικά συμπλέγματα, ευδιάλυτα στο πλάσμα του αίματος, τα οποία λέγονται λιποπρωτεΐνες. Υπάρχουν δύο κύρια είδη λιποπρωτεινών που οι άρρωστοι αποκαλούν «καλή» και «κακή» χοληστερίνη. Οι λιποπρωτείνες χαμηλής πυκνότητας (LDL - Low Density Lipoproteins) είναι η «κακή» χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια από το συκώτι στους ιστούς του σώματος. Οι λιποπρωτείνες υψηλής πυκνότητας (HDL - High Density Lipoproteins) είναι η «καλή» χοληστερίνη, είναι δηλ. οι λιποπρωτεΐνες που μεταφέρουν την χοληστερίνη στο συκώτι όπου αποδομείται, «καταστρέφεται» και απεκκρίνεται από τον οργανισμό, προστατεύοντας μ' αυτόν τον τρόπο τα αγγεία από την αθηροσκλήρυνση.

Στον άνθρωπο η χοληστερίνη χρησιμεύει στην κάλυψη των αναγκών του οργανισμού για κατασκευή κυτταρικών μεμβρανών, σύνθεση ορμονών και σχηματισμό χολικών αλάτων.

Πού οφείλεται η νόσος – Αίτια - Παράγοντες που την πυροδοτούν

Υπάρχουν κάποιες σοβαρές γενετικές διαταραχές (κληρονομικές), οι οποίες οδηγούν σε μη κανονικές τιμές χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων. Οι ανωμαλίες αυτές περιλαμβάνουν:

• Οικογενής συνδυασμένη υπερλιπιδαιμία
• Οικογενής δυσβηταλιποπρωτεϊναιμία
• Οικογενής υπερτριγλυκεριδαιμία

 Ανώμαλες τιμές χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων μπορούν να προκληθούν επίσης από:

- Αύξηση σωματικού βάρους ή παχυσαρκία
- Φάρμακα, όπως

• τα  αντισυλληπτικά,
• τα  οιστρογόνα,
• τα κορτικοστεροειδή,
• τα διουρητικά,
• οι βήτα - blockers και
• τα αντικαταθλιπτικά

-Διάφορες ασθένειες, όπως  

• ο υποθυρεοειδισμός,
• το σύνδρομο Cushing,
• το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και
• διάφορες νεφροπάθειες
• Σακχαρώδης διαβήτης

- Η κατάχρηση αλκοόλ
- Λιπώδεις δίαιτες που περιέχουν υψηλές τιμές κορεσμένων λιπών (κυρίως κόκκινο κρέας, κρόκος αυγού, γαλακτοκομικά προϊόντα με υψηλά λιπαρά) και υπέρμετρα λιπαρά οξέα (τα οποία βρίσκονται στο έτοιμο και γρήγορο φαγητό)
- Έλλειψη σωματικής άσκησης
- Κάπνισμα (που ελαττώνει τις τιμές τις «καλής» HDL χοληστερόλης)

 Διάγνωση της νόσου – Εξετάσεις

Οι αιματολογικές διαγνωστικές εξετάσεις λιπιδαιμικής διαταραχής είναι:

• Εξέταση HDL
• Εξέταση LDL
• Ανάλυση α - λιποπρωτεΐνης
• Εξέταση ολικής χοληστερόλης
• Εξέταση τριγλυκεριδίων

 Ποιες είναι οι επιπλοκές

Οι επιπλοκές λόγω υψηλών τιμών χοληστερόλης περιλαμβάνουν:

• Αρτηριοσκλήρυνση
• Στεφανιαία νόσο
• Εγκεφαλικό επεισόδιο
• Οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου

 Οι επιπλοκές των πολύ υψηλών τιμών τριγλυκεριδίων περιλαμβάνουν:

• Παγκρεατίτιδα

Θεραπεία – Μέθοδοι αντιμετώπισης

Η θεραπεία της υψηλής χοληστερίνης σήμερα στηρίζεται στις τιμές της LDL (κακής) χοληστερίνης και όχι της ολικής χοληστερίνης.

Στόχος είναι η επίτευξη LDL χοληστερίνης κάτω από τα επιθυμητά επίπεδα

1. Οι στατίνες και εζετιμίμπη, μειώνουν όχι μόνο την χοληστερίνη αλλά και δρουν πάνω  στην αθηρωματική πλάκα μετατρέποντας την σε ινώδη και σκληρή. Έτσι μειώνεται η πιθανότητα ρήξης της πλάκας.

2. Ρητίνες δέσμευσης χολικών οξέων (χολεστυραμίνη)

Έχουν δοκιμασθεί τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά. Επί αποτυχίας της μονοθεραπείας

χορηγείται συνδυασμός τους.

3. Οι φιμπράτες (φαινοφιμπράτη, γεμφιμπροζίλη, κλπ)

Ενεργοποιούν τη λιποπρωτεινική λιπάση, ένα ένζυμο πού διευκολύνει τον καταβολισμό των πλούσιων σε τριγλυκερίδια λιποπρωτεϊνών. Μειώνουν τα τριγλυκερίδια και αυξάνουν την καλή χοληστερίνη (HDL).

Πώς να προφυλαχτείτε από τη νόσο – Πρόγνωση

Η πρόληψη συνίσταται:

• στον έλεγχο του καπνίσματος
• στη βελτίωση της σωματικής κατάστασης - άσκηση
• στη ρύθμιση του βάρους σώματος

Kάπνισμα

Διακοπή ή μείωση του καπνίσματος. Αποφυγή του παθητικού καπνίσματος.

Άσκηση

Ενδείκνυται η αερόβια άσκηση για τουλάχιστον 1/2 ώρα, 3-5 φορές την εβδομάδα. Η καθιστική ζωή και η υποτονικότητα δεν έχουν θετικά αποτελέσματα στη μείωση των τιμών των λιπιδίων. Η άσκηση αυξάνει σημαντικά την HDL χοληστερίνη και μπορεί να μειώσει την ολική χοληστερίνη έως 10-15 μονάδες.

Ρύθμιση του βάρους του σώματος

Δεν χρειάζεται να είστε αποκλειστικά χορτοφάγος για να έχετε φυσιολογικές τιμές λιπιδίων στο αίμα.

1. Περιορίστε την ποσότητα της τροφής ώστε να φτάσετε ή να πλησιάσετε όσο το δυνατόν περισσότερο στο ιδανικό σας βάρος διότι η παχυσαρκία είναι μια από τις συχνότερες αιτίες υπερχοληστερολαιμίας.

2. Περιορίστε την ποσότητα των λιπών της διατροφής σας στο 30% περίπου της συνολικής ενέργειας. Δηλ. αν παίρνουμε τη μέρα 2000 θερμίδες, το 30% είναι 600 θερμίδες. Επειδή το κάθε γραμμάριο λίπους έχει 9 θερμίδες, διαιρούμε το 600 με το 9 και έχουμε ημερήσια κατανάλωση λίπους περίπου 65 γρ.

3. Περιορίστε τις τροφές που έχουν πολλή χοληστερόλη. Τέτοιες είναι βασικά το κρέας, τα αυγά, τα θαλασσινά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα από πλήρες γάλα.

• Αγοράζετε άπαχα μέρη κρέατος. Αφαιρέστε τα λίπη πριν το μαγείρεμα, και στραγγίξατε όσο περισσότερο λίπος μπορείτε πριν το σερβίρισμα
• τρώτε περισσότερα ψάρια (όχι θαλασσινά) και πουλερικά (αφαιρέστε την πέτσα πριν το μαγείρεμα).
• Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι καλά για σας όπως επίσης το ψωμί, τα σιτηρά, τα ζυμαρικά και το ρύζι.

Το μυστικό της υγιεινής διατροφής είναι ο τρόπος μαγειρέματος. Το μαγείρεμα στον ατμό, στο φούρνο, στη σχάρα ή στο γκριλ είναι επίσης καλό. Πολλές τροφές μπορούν να μαγειρευτούν χωρίς λίπος σε φούρνο μικροκυμάτων ή σε αντικολλητικό τηγάνι.

• Εάν χρειάζεται να τηγανίσετε χρησιμοποιείστε υγρά ή ακόρεστα λίπη όπως καλαμποκέλαιο ή λάδι.
• Μη μαγειρεύετε με κρασί και άλλα οινοπνευματώδη. Το κρασί πρέπει να σερβίρετε στο τραπέζι, έτσι ώστε όποιος το προτιμήσει να ξέρει πόσο συνολικά θα πιει.
• Πρέπει να εγκαταλείψετε τη συνήθεια να προσθέτετε αλάτι στο μαγείρεμα. Ο καθένας θα βάλει όσο αλάτι του αναλογεί στο πιάτο του.

• Τα καπνιστά κρέατα, ψάρια, πουλερικά, αλλαντικά και τυριά συνήθως έχουν, εκτός από λιπίδια, και πολύ αλάτι.

• Ξεχάστε την κρέμα γάλακτος.
• Τα νηστίσιμα γλυκά που γίνονται με ελαιόλαδο είναι καλά όλες τις εποχές.
• Όλα τα γλυκά που έχουν πλήρες γάλα γίνονται εξίσου πετυχημένα και με το αποβουτυρωμένο.
• Χρησιμοποιήστε αποβουτυρωμένο γάλα στον καφέ σας. Ένας καφές την ημέρα συνήθως δεν επιδρά αρνητικά στην υγεία.
• Μην αλείφετε το ψωμί με βούτυρο ή μαργαρίνη. Απλώστε το μέλι ή τη μαρμελάδα κατευθείαν πάνω στο ψωμί.
• Όταν μαγειρεύετε κόκκινο κρέας, φτιάξτε το με ζαρζαβατικά και σερβίρετέ το με επιπλέον σαλάτα στο τραπέζι. Όσο πιο πολλές είναι οι φυτικές ίνες, τόσο λιγότερα λιπίδια θα περάσουν από το τραπέζι στο αίμα σας.
• Αφαιρέστε τις πέτσες από τα πουλερικά και τα λίπη από τα κρέατα, πριν ακόμη ξεκινήσετε το μαγείρεμα.
• Μην καταδικάζετε το χοιρινό. Έχει λιγότερη χοληστερίνη από τα υπόλοιπα κρέατα (100 γραμμάρια χοιρινή άπαχη μπριζόλα έχει 72 χιλιοστόγραμμα χοληστερίνη, ενώ η άπαχη μοσχαρίσια 89).
• Αυγοκόψτε το φαγητό μόνο με ασπράδι και μη χρησιμοποιείτε τον κρόκο. Αν θέλετε να έχετε πιο πηχτή σάλτσα, βάλτε αντί για τον κρόκο μία κουταλιά πουρέ πατάτας μέσα στη μαρέγκα σας.
• Κάντε επίσης το πανάρισμα των τροφίμων μόνο με ασπράδι.
• Μην ξεχνάτε ότι, όταν λέμε ότι τα αυγά έχουν χοληστερίνη, εννοούμε όλα τα αυγά, δηλαδή από τον ταραμά και το χαβιάρι μέχρι της πέρδικας και της στρουθοκαμήλου.

Βιλαέτη Αγάπη, Ιατρός

Μανωλίδου Ζαχαρούλα, R.N., M.Sc.