Καρκίνος του ήπατος

• Από Iatropedia

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ (ΗΠΑΡ)

Στοιχεία ανατομίας και φυσιολογίας

Το ήπαρ βρίσκεται στο επάνω δεξιό τμήμα της κοιλιάς ακριβώς κάτω από το δεξιό πνεύμονα και έχει βάρος περίπου 1500 gr. Η χοληδόχος κύστη βρίσκεται στην κάτω επιφάνεια του ήπατος, έχει σχήμα αχλαδιού και αποθηκεύει τη χολή που παράγεται στο ήπαρ πριν παροχετευτεί στο έντερο.

 Οι λειτουργίες του ήπατος αφορούν:
παραγωγή και εναπόθεση ενέργειας (μεταβολισμός γλυκόζης-γλυκογόνου, λιπών)
πέψη τροφών (χολικά οξέα)
αδρανοποίηση και απομάκρυνση ουσιών (χολερυθρίνη)
μεταβολισμό χημικών ουσιών (αλκοόλ, φάρμακα)
παραγωγή και αποθήκευση ουσιών (λευκωματίνες, παράγοντες πήξης, σίδηρος, βιταμίνες)

Τύποι καρκίνου του ήπατος

Στο ήπαρ διακρίνουμε τους πρωτοπαθείς και δευτεροπαθείς όγκους. Πρωτοπαθείς είναι αυτοί που αναπτύσσονται αρχικά στο ήπαρ, ενώ δευτεροπαθείς είναι οι όγκοι που δημιουργούνται στο ήπαρ από την εξάπλωση του καρκίνου άλλων οργάνων (μεταστάσεις).
Πρωτοπαθή νεοπλάσματα
Ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα (ηπάτωμα). Είναι η πιο κοινή μορφή καρκίνου του ήπατος στους ενήλικες.
Χολαγγειοκαρκίνωμα (καρκίνος του χοληδόχου πόρου). Αφορά το 10%-20% των πρωτοπαθών νεοπλασμάτων.
Αγγειοσάρκωμα και αιμαγγειοσάρκωμα. Είναι σπάνιες μορφές με κακή πρόγνωση, γιατί συνήθως έχουν εξαπλωθεί όταν γίνεται η διάγνωση.
Ηπατοβλάστωμα. Αποτελεί πολύ σπάνια μορφή καρκίνου που αναπτύσσεται στα παιδιά, συνήθως κάτω των 4 ετών. Η πρόγνωση είναι καλύτερη αν δεν έχει εξαπλωθεί πέραν των ορίων του ήπατος.
Δευτεροπαθή νεοπλάσματα (μεταστατικά)
Τα μεταστατικά νεοπλάσματα του ήπατος είναι πιο συνχά από τα πρωτοπαθή. Στο 50% των περιπτώσεων προέρχονται από καρκίνο του πεπτικού συστήματος (πάγκρεας, παχύ έντερο, στόμαχος), αλλά μπορεί να προέρχονται και από το μαστό, το νεφρό, τις ωοθήκες και τον πνεύμονα.

Επιδημιολογικά στοιχεία

Ο καρκίνος του ήπατος είναι ο πέμπτος πιο συχνός καρκίνος στους άντρες και ο έβδομος κατά σειρά στις γυναίκες. Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας προκαλεί περίπου 745.000 θανάτους ετησίως αποτελώντας τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Η συχνότητα εμφάνισής του αυξάνεται τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική και αναμένεται μία αιχμή το 2020, κυρίως λόγο της ηπατίτιδας C.
Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες τα ποσοστά θνησιμότητας έχουν αυξηθεί κατά 40% περίπου σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γερμανία, Αυστρία), ενώ σε άλλες (π.χ. Γαλλία, Ιταλία) παρατηρείται μια πτώση. Η άμεση σχέση του ηπατοκυτταρικού καρκίνου με την ηπατίτιδα Β και C και με τον αλκοολισμό, καθορίζει την επιδημιολογία της νόσου σχετικά με το γένος και την ηλικία.

Παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του ήπατος

Γένος
Ο καρκίνος του ήπατος εμφανίζεται πιο συχνά στους άντρες, πιθανά λόγω συχνότερης λοίμωξης από τους ιούς της ηπατίτιδας Β και C και της κατάχρησης αλκοόλ. Η αναλογία ανδρών/γυναικών είναι 2:1 έως 4:1. Η πιθανότητα να αναπτύξει ένας άντρας καρκίνο του ήπατος είναι 1 προ 81, ενώ στις γυναίκες η πιθανότητα είναι 1 προς 196. Οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούν άτομα με συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου.
Ηλικία
Περίπου το 95% των ασθενών με καρκίνο του ήπατος είναι 45 ετών ή μεγαλύτεροι, το 3% είναι μεταξύ 35-44 ετών και το 2% είναι κάτω των 35 ετών. Σε χώρες με υψηλά ποσοστά εμφάνισης της νόσου εμφανίζεται σε μικρότερες ηλικίες.  
Κίρρωση ήπατος
Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη μόνιμη καταστροφή των κυττάρων του ήπατος και την αντικατάστασή τους από ουλώδη ιστό. Τα αίτια της κίρρωσης περιλαμβάνουν τον αλκοολισμό, την ηπατίτιδα Β και την ηπατίτιδα C. Οι άνθρωποι με κίρρωση έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ήπατος.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο πιο κοινός παράγοντας κινδύνου για καρκίνο του ήπατος είναι η χρόνια λοίμωξη με τον ιό της ηπατίτιδας Β (HBV) ή τον ιό της ηπατίτιδας C (HCV), καθώς η χρόνια λοίμωξη οδηγεί σε κίρρωση του ήπατος. Οι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί και με τους δύο ιούς έχουν υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης χρόνιας ηπατίτιδας, κίρρωσης και καρκίνο του ήπατος. Ο κίνδυνος είναι ακόμη μεγαλύτερος αν πίνουν και αλκοόλ σε μεγάλο βαθμό.
Αλκοολισμός
Εκτός από τον ιό της ηπατίτιδας Β και τον ιό της ηπατίτιδας C και ο αλκοολισμός καταστρέφει το συκώτι προκαλώντας κίρρωση του ήπατος, αυξάνοντας την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου.
Παχυσαρκία
Οι παχύσαρκοι και υπέρβαροι άνθρωποι έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του ήπατος. Αυτό πιθανά να συμβαίνει λόγω της λιπώδους διήθησης και της κίρρωσης του ήπατος που παρατηρείται σε αυτούς.
Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 αυξάνει τον κίνδυνο, λόγω της συνύπαρξης και άλλων παραγόντων κινδύνου σε αυτή την ομάδα ασθενών, όπως είναι η παχυσαρκία και η κατάχρηση αλκοόλ.
Κληρονομικές μεταβολικές νόσοι
Ορισμένες κληρονομικές μεταβολικές ασθένειες μπορεί να οδηγήσουν σε κίρρωση, όπως η αιμοχρωμάτωση, η νόσος Wilson και η ανεπάρκεια α1-αντιθρυψίνης.
 
Αφλατοξίνες
Οι αφλατοξίνες είναι πολύ τοξικές και καρκινογόνες ουσίες που παράγονται από μύκητες (μούχλα) και αναπτύσσονται κυρίως σε ξηρά φρούτα, ξηρούς καρπούς, μπαχαρικά, σιτηρά και τυριά. Η επί μακρόν κατανάλωση αυτών των ουσιών αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για καρκίνο του ήπατος.
Έκθεση σε βινυλοχλωρίδιο
Η έκθεση σε αυτή τη χημική ουσία σχετίζεται με τον καρκίνο του ήπατος. Το βινυλοχλωρίδιο χρησιμοποιείται στην κατασκευή πλαστικών, αλλά από τη στιγμή που έγινε γνωστή η καρκινογόνος δράση του έχουν παρθεί μέτρα ασφαλείας για τους εργαζόμενους.
Αναβολικά στεροειδή
 
Είναι ορμόνες που χρησιμοποιούνται από μερικούς αθλητές για να αυξήσουν τη μυϊκή τους μάζα. Η μακροχρόνια χρήση αυξάνει τον κίνδυνο ηπατοκυτταρικού καρκίνου.
Παράσιτα
Το παράσιτο που προκαλεί σχιστοσωμίαση μπορεί να προκαλέσει βλάβη του ήπατος και συνδέεται με τον καρκίνο.
Κάπνισμα
Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ήπατος. Οι πρώην καπνιστές έχουν χαμηλότερο κίνδυνο από τους νυν καπνιστές, αλλά και οι δύο ομάδες έχουν υψηλότερο κίνδυνο από εκείνους που δεν έχουν καπνίσει ποτέ.
Αντισυλληπτικά χάπια
Τα αποτελέσματα των μελετών σχετικά με τα αντισυλληπτικά χάπια είναι διφορούμενα. Ορισμένες παλιότερες μελέτες έδειξαν κάποια συσχέτιση, αλλά πλέον χρησιμοποιούνται διαφορετικοί τύποι οιστρογόνων, διαφορετικές δόσεις και διαφορετικοί συνδυασμοί ορμονών και απαιτείται επιπλέον έρευνα για τη νέα γενιά αντισυλληπτικών.  

Μπορεί ο καρκίνος του ήπατος να εντοπιστεί νωρίς?

Η αναζήτηση ασθένειας σε κάποιον χωρίς συμπτώματα ονομάζεται προσυμπτωματικός έλεγχος (screening). Στόχος του ελέγχου είναι να βρεθεί μια ασθένεια, όπως ο καρκίνος σε πρώιμο στάδιο, ώστε να είναι δυνατή η ίαση, προκειμένου οι άνθρωποι να ζουν περισσότερο και υγιέστερα.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν οδηγίες για screening του πληθυσμού για τον καρκίνο του ήπατος, αλλά άτομα υψηλού κινδύνου με παράγοντες κινδύνου (π.χ. κίρρωση, ηπατίτιδα Β και C) θα πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά με εξετάσεις αίματος (AFP- Alpha-fetoprotein) και υπερηχογράφημα ήπατος. Αν ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου συμβουλευτείτε το γιατρό σας.

Σημεία και συμπτώματα

•Μειωμένη όρεξη
•Απώλεια βάρους
•Φούσκωμα στο πάνω μέρος της κοιλιάς μετά από μικρό γεύμα
•Ναυτία και/ή έμετος
•Αίσθημα βάρους ή μάζα ψηλαφητή στο δεξιό άνω μέρος της κοιλίας
•Πόνος στην κοιλιά
•Διάταση κοιλιάς
•Φαγούρα
•Ίκτερος. Είναι η κίτρινη χροιά του δέρματος και των βλεννογόνων (π.χ μάτια) που προκαλείται από την αυξημένη συγκέντρωση της χολερυθρίνης στους ιστούς.
•Πυρετός
Εάν εμφανίζετε ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα δεν σημαίνει ότι υποχρεωτικά έχετε καρκίνο του ήπατος. Πολλά από τα παραπάνω συμπτώματα είναι πιθανότερο να προκαλούνται από άλλες αιτίες. Αν έχετε κάποιο από αυτά τα συμπτώματα είναι πολύ σημαντικό να επισκεφτείτε το γιατρό σας, ώστε να βρεθεί η αιτία και να θεραπευτεί.

Διάγνωση

Η διάγνωση περιλαμβάνει τα παρακάτω:
Ιστορικό και Κλινική εξέταση. Ο ιατρός σας θα συλλέξει πληροφορίες από το ιστορικό σας σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου και τη φύση των συμπτωμάτων σας. Στη συνέχεια με την κλινική εξέταση θα ελέγξει για τα συμπτώματα και τα σημεία που μπορεί να εμφανίζετε.
Απεικονιστικός έλεγχος. Με τον απεικονιστικό έλεγχο χρησιμοποιούνται διαφορετικές τεχνολογίες, ώστε να γίνει λήψη εικόνων των εσωτερικών οργάνων. Με τον τρόπο αυτό ανευρίσκεται ο όγκος και εκτιμάται η επέκτασή του σε άλλα μέρη του σώματος.
Περιλαμβάνει:
·Υπερηχογράφημα
·Αξονική Τομογραφία
·Μαγνητική Τομογραφία
·Αγγειογραφία
Αιματολογικές εξετάσεις. (π.χ. χρόνος πήξης, τρανσαμινάσες, AFP)
Βιοψία
Μεταστάσεις
Μεταστάσεις είναι η εξάπλωση του καρκίνου σε σημεία διαφορετικά από την αρχική του θέση. Υπάρχουν τρεις τρόποι με τους οποίους ο καρκίνος δίνει μεταστάσεις:
Μέσω των ιστών, όπου διηθεί τους γύρω φυσιολογικούς ιστούς.
Μέσω της αιματικής κυκλοφορίας, όπου καρκινικά κύτταρα εισέρχονται στα αγγεία και μεταφέρονται σε απομακρυσμένα όργανα.
Μέσω του λεμφικού συστήματος (σύστημα που παράγει, αποθηκεύει και μεταφέρει τα αμυντικά κύτταρα του οργανισμού), όπου διηθούνται οι λεμφαδένες.
 
Ο καρκίνος του ήπατος δίνει μεταστάσεις:
•Κατά συνέχεια ιστών με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενδοηπατικών μεταστάσεων
•Αιματογενώς στους πνεύμονες και στα οστά.
•Λεμφογενώς προς τους επιχώριους λεμφαδένες.

Πώς αντιμετωπίζεται ο καρκίνος του ήπατος;

Μετά τη σταδιοποίηση (επέκταση ή όχι του καρκίνου) η ιατρική ομάδα αντιμετώπισης θα συζητήσει ένα σχέδιο θεραπείας και τις θεραπευτικές επιλογές μαζί σας. Κατά την επιλογή του σχεδίου θεραπείας οι 2 βασικοί παράγοντες που εξετάζονται είναι η γενική σας υγεία και το στάδιο του καρκίνου.

Οι κύριες επιλογές για τη θεραπεία του καρκίνου του ήπατος περιλαμβάνουν:

·Χειρουργείο (ηπατεκτομή)
·Μεταμόσχευση ήπατος
·Τοπικές στρατηγικές καταστροφής του όγκου (καυτηρίαση με τη χρήση ραδιοσυχνοτήτων, διαδερμική έγχυση αιθανόλης, καυτηριασμός με μικροκύματα, κρυοθεραπεία)
·Εμβολισμός του όγκου (ενδαρτηριακός εμβολισμός, χημειοεμβολισμός)
·Ακτινοθεραπεία
·Χημειοθεραπεία
·Στοχευμένη θεραπεία (Sorafenib)

Πρόγνωση

Ο καρκίνος του ήπατος έχει κακή πρόγνωση, επειδή η διάγνωση αργεί να γίνει. Από τη στιγμή που κάποιος έχει συμπτώματα και πηγαίνει στο γιατρό του, η ασθένεια είναι πολύ συχνά σε προχωρημένο στάδιο. Περίπου 1 στους 10 ανθρώπους (10%) έχουν διαγνωστεί στα αρχικά στάδια, όπου και η πρόγνωση είναι καλύτερη, γιατί ο όγκος μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά.  

Τι θα πρέπει να ρωτήσετε το γιατρό σας σχετικά με τον καρκίνο

του ήπατος;
Είναι σημαντικό για εσάς να έχετε ειλικρινείς, ανοικτές συζητήσεις με την ομάδα αντιμετώπισης. Μη φοβάστε να κάνετε ερωτήσεις, όπως:
Τι είδους καρκίνο έχω;
Σε ποιο τμήμα του ήπατος είναι;
Έχει εξαπλωθεί;
Ποιο είναι το στάδιο του καρκίνου μου και τι σημαίνει αυτό στη δική μου περίπτωση;
Υπάρχουν και άλλες εξετάσεις που πρέπει να γίνουν για να μπορέσουμε να αποφασίσουμε για τη θεραπεία;
Υπάρχουν άλλοι γιατροί που πρέπει να δω;
Πόση εμπειρία έχετε για τη θεραπεία αυτού του τύπου καρκίνου;
Τι θεραπευτικές επιλογές έχω;
Ποια θεραπεία μου προτείνετε και γιατί;
Ποιος είναι ο στόχος της θεραπείας;
Ποιες είναι οι πιθανότητες ο καρκίνος να θεραπευτεί με αυτές τις επιλογές;
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι ή οι παρενέργειες που θα πρέπει να περιμένουμε;
Πόσο γρήγορα πρέπει να αποφασίσω σχετικά με τη θεραπεία;
Πόσο θα διαρκέσει η τελευταία αγωγή; Τι θα περιλαμβάνει; Πού θα γίνει;
Τι θα κάνουμε αν η θεραπεία δε λειτουργήσει ή εάν ο καρκίνος
επανεμφανιστεί?
Τι είδους παρακολούθηση θα χρειαστώ μετά τη θεραπεία;
Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες και υποστήριξη;
Μαζί με αυτές τις ενδεικτικές ερωτήσεις μπορείτε να εκφράσετε οποιαδήποτε απορία και ανησυχία σας, ώστε να είστε πλήρως ενήμεροι για την κατάστασή σας και να επιλέξετε την καλύτερη αντιμετώπιση για εσάς.

Πρόληψη

Η πρόληψη σώζει ζωές και κατά ένα μεγάλο ποσοστό εξαρτάται από εμάς τους ίδιους. Η πρόληψη αφορά την υιοθέτηση υγιών συμπεριφορών, αλλαγών στον τρόπο ζωής και έγκαιρη διάγνωση.
Η πρόληψη του καρκίνου του ήπατος περιλαμβάνει:
.Αποφυγή των παραγόντων κινδύνου (π.χ. διακοπή καπνίσματος, διακοπή αλκοόλ, απώλεια βάρους, εφαρμογή προληπτικών μέτρων για την ηπατίτιδα Β και C, εμβολιασμός για την ηπατίτιδα Β)
·Επίσκεψη στον ιατρό για τον έλεγχο των συμπτωμάτων
·Εξετάσεις αίματος και υπερηχογράφημα ήπατος σε άτομα υψηλού κινδύνου

Χριστίνα Ι. Μπουντούρη
Γενικός – Οικογενειακός Ιατρός
Email: cbountouri@gmail.com