Καταρράκτης*

• Από Iatropedia

Ορισμός

Ο καταρράκτης είναι η θόλωση του φυσικού φακού του ματιού. Ο φυσικός φακός του ματιού βρίσκεται πίσω από την ίριδα, έχει το μέγεθος φακής και φυσιολογικά είναι διαυγής.

Η απώλεια της όρασης από τον καταρράκτη εμποδίζει στις καθημερινές  ασχολίες όπως:
- Οδήγηση
- Παρακολούθηση τηλεόρασης 
- Ανάγνωση κειμένων
- Ράψιμο
- Παιχνίδια επιτραπέζια
- Μαγείρεμα
- Γραφή
- Οπτική επαφή με τα σκαλοπάτια ή το πεζοδρόμιο
- Χρήση υπολογιστή

Αίτια, επιπτώσεις και παράγοντες κινδύνου

Είναι μια πολύ συνηθισμένη πάθηση και συνήθως παρουσιάζεται με την πάροδο της ηλικίας (συνηθέστερα στην ηλικία άνω των 50 ετών). 

Η έκθεση σε ακτινοβολίες, ο τραυματισμός του οφθαλμού, ο σακχαρώδης διαβήτης, η μακροχρόνια λήψη κορτιζόνης και άλλων φαρμάκων, μπορούν να αποτελέσουν παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση του καταρράκτη.

Επεμβάσεις όπως η υαλοειδεκτομή ή η επέμβαση του γλαυκώματος μπορούν επίσης να δημιουργήσουν ή να επιδεινώσουν τον καταρράκτη.

Στον σπάνιο συγγενή καταρράκτη, διάφορες αιτίες επιδρούν κατά την διάρκεια της κύησης (π.χ. ερυθρά) και το μωρό μπορεί να γεννηθεί με καταρράκτη (συγγενής καταρράκτης).

Συμπτώματα

• Θάμπωμα με προοδευτική μείωση της όρασης για μακριά ή για κοντά. Η όραση γίνεται ολοένα και λιγότερο σαφής / καθαρή.
• Λάμψεις και αντανακλάσεις γύρω από ορισμένα αντικείμενα.
• Εξασθενημένη αντίληψη χρωμάτων.
• Εντονη ενόχληση στον ήλιο.

Θεραπεία

Η θεραπεία του καταρράκτη είναι μόνο μικροχειρουργική. Η επέμβαση του καταρράκτη γίνεται βέβαια συνήθως για να δει ο ασθενής καλύτερα, μπορεί όμως να επιλεγεί η επέμβαση αυτή για να γίνει δυνατή η θεραπεία άλλων παθήσεων του ματιού (γλαύκωμα - αιμορραγίες βυθού - εκφυλίσεις - υψηλή μυωπία κ.α.) όπου κανείς δεν αναμένει, όπως στην πρώτη κατηγορία, ουσιαστική βελτίωση της όρασης, λόγω άλλων παθήσεων που συνυπάρχουν.

Πρέπει να τονισθεί ότι η χρονική στιγμή που πρέπει να γίνει η επέμβαση του καταρράκτη είναι όταν ο ασθενής αντιληφθεί ότι η μείωση της όρασης τον ενοχλεί στις ασχολίες του, ακόμη και αν η ποσοτική ικανότητα της οράσεως του είναι υψηλή.

Η χειρουργική επιδιόρθωση του καταρράκτη τα τελευταία χρόνια έχει βελτιωθεί θεαματικά κυρίως λόγω της τεχνολογικής βελτίωσης των ιατρικών οργάνων και την δημιουργία ενδοφακών  για την οπτική διόρθωση.

Η σύγχρονη χειρουργική επέμβαση γίνεται από μικρή τομή 2.5-3.00 χιλ. μέσα από την οποία εισέρχεται ο στιλεός της φακοθρυψίας.

Η κυρίως επέμβαση είναι ολιγόλεπτης διάρκειας και γίνεται συνήθως με τοπική αναισθησία.

Την ημέρα της επέμβασης

Συνιστάται πάντα ο ασθενής να συνοδεύεται από κάποιον συγγενή ο οποίος και θα τον μεταφέρει από και προς την κλινική. Ο χρόνος παραμονής στην κλινική θα είναι 2-3 ώρες, λόγω της προεγχειρητικής προετοιμασίας. Πριν από την επέμβαση θα γίνουν γενικές εξετάσεις αίματος και καρδιογράφημα.

Το πρηγούμενο βράδι θα πρέπει ο ασθενής να γευματίσει ελαφρά, ενώ το πρωινό της επέμβασης καλό είναι να μην φάει τίποτα. Τα συνήθη φάρμακα που παίρνει (για την πίεση, καρδιά, σάκχαρο) είναι απαραίτητο να τα πάρει κανονικά, εκτός από ασπιρίνη.

Μετά την επέμβαση

Μετά την επέμβαση ο ασθενής συνήθως δεν χρειάζεται να παραμείνει στο νοσοκομείο Ο χειρουργός οφθαλμίατρος θα χορηγήσει τα κατάλληλα κολλύρια, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν στο σπίτι μετά την επέμβαση και θα δώσει τις κατάλληλες οδηγίες. Είναι σημαντικό μετά την επέμβαση ο ασθενής να μην τρίβει το μάτι και να μην μπει νερό στο μάτι για μια εβδομάδα. Καλό είναι να αποφεύγει επίσης να σηκώνει βάρη και να κάνει έντονη σημαντική άσκηση τις πρώτες 3-4 μέρες.

Ο χειρουργημένος εξετάζεται την πρώτη μετεγχειρητική ημέρα και μετέπειτα σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Η όραση του χειρουργημένου οφθαλμού αρχίζει να βελτιώνεται από τις πρώτες μετεγχειρητικές ώρες και σταθεροποιείται γρήγορα οπότε και του χορηγείται η συνταγή για βοηθητικά γυαλιά, ώστε να κατακτήσει την πλήρη όραση.  Η  τελική  όραση  δεν εξαρτάται  μόνο  από την τέλεια  χειρουργική     επέμβαση  αλλά και από την  κατάσταση των οπτικών  νεύρων , του αμφιβληστροειδούς της ωχράς και της διαύγειας του κερατοειδούς.

Σε αρκετές περιπτώσεις γίνονται συνδυασμένες επεμβάσεις καταρράκτου ώστε η χειρουργική θεραπεία να καλύψει δεύτερη ή τρίτη πάθηση πλέον του καταρράκτη, όπως π.χ. επέμβαση καταρράκτου με γλαύκωμα, ή καταρράκτη με υαλοειδεκτομή, ή με πλαστική ίριδος, ή με διόρθωση διαθλαστικών εκτροπών, ή με μεταμόσχευση κερατοειδούς κ.α.

Η φαρμακευτική θεραπεία συνήθως εφαρμόζεται για δύο έως τρεις εβδομάδες από την επέμβαση και μετά από αυτήν συνήθως χορηγούνται τα βοηθητικά γυαλιά

Πρόληψη

Δεν υπάρχουν ιδιαίτερες συμβουλές για πρόληψη που ν'αφορούν τον καταρράκτη.

Όταν υπάρχει ένδειξη, θα πρέπει να επεμβαίνουμε στο σωστό χρόνο ώστε να αποφύγουμε τυχόν δυσκολίες που επιφέρει στο χειρουργείο ένας ώριμος καταρράκτης.

Επειδή όμως, η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να συνδέεται με την παθογένεση του καταρράκτη, καλό είναι να προστατεύουμε τα μάτια μας από τον ήλιο, από μικρή ηλικία με τα κατάλληλα γυαλιά ηλίου, δηλ. εκείνα που απορροφούν τις βλαβερες υπεριώδεις και υψηλής ενέργειας ακτίνες του ήλιου.

Επιπλοκές

Η πιο σηματική επιπλοκή του καταρράκτη είναι η απώλεια όρασης (τύφλωση). Αν ο καταρράκτης μείνει χωρίς θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει στην τύφλωση.

Επιπλοκές κατά την επέμβαση του καταρράκτη

Οι επιπλοκές δεν είναι συχνές, αλλά είναι πιθανές όπως και σε κάθε επέμβαση. Μια από αυτές μπορεί να είναι η ρήξη της μεμβράνης που τοποθετούμε τον φακό. Συνήθως η επιπλοκή αυτή δεν επιφέρει ιδιαίτερα προβλήματα εφόσον αντιμετωπιστεί σωστά.

Άλλη επιπλοκή μπορεί είναι ένας μετεγχειριτικός αστιγματισμός που προκαλεί μια μικρή παραμόρφωση των αντικειμένων και μη καθαρή όραση. Μπορεί να οφείλεται και στην επούλωση της χειρουργικής τομής. Συνήθως είναι αντιμετωπίσιμη και υποχωρεί, αν όχι διορθώνεται με γυαλιά ή με μια μικρή χειρουργική επέμβαση.

Η χειρότερη και πιο ανησυχητική επιπλοκή, με κίνδυνο απώλειας της όρασης είναι μια μόλυνση του οφθαλμού (ενδοφθαλμίτιδα) η οποία είναι και η σπανιότερη. Αντιμετωπίζεται υπερεπειγόντως με αντιβιοτικά, τοπικά και συστηματικά, και σε μερικές περιπτώσεις απαιτείται χειρουργική επέμβαση (υαλοειδεκτομή) για να καθαριστεί πλήρως το μάτι από την μόλυνση.

Πρέπει να επισημάνουμε στο σημείο αυτό ότι τα ποσοστά μολύνσεων σε σύγκριση με τα πολύ μεγάλα νούμερα επεμβάσεων για καταρράκτη είναι πολύ μικρά.

Σακαρίκος Γεώργιος, Οφθαλμίατρος

Μανωλίδου Ζαχαρούλα, R.N., M.Sc.