Κοκκύτης*

• Από Iatropedia

Τι είναι η νόσος

Ο κοκκύτης είναι οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού που χαρακτηρίζεται από συχνά επεισόδια παροξυσμικού σπασμωδικού βήχα και καταλήγει σε εισπνευστικό συριγμό και συχνά σε εμετό.

Ο κοκκύτης οφείλεται σε ένα βακτήριο το οποίο προσβάλλει τα επιθηλιακά κύτταρα των βρόγχων και των βρογχιολίων προκαλώντας φλεγμονή και στένωση των αυλών. Μεγάλο κίνδυνο διατρέχουν τα παιδιά που είναι κάτω του έτους. Όταν το παιδί είναι άρρωστο από κοκκύτη οι αναπνοές του είναι επιπόλαιες (δεν είναι ρυθμικές) και βήχει συνέχεια.

Που οφείλεται η νόσος - Πώς μεταδίδεται

Ο κοκκύτης είναι μια παιδική αρρώστια που πλέον εμφανίζεται σπάνια, με δεδομένο ότι υπάρχει το τριπλό εμβόλιο κατά του κοκκύτη.

Οφείλεται στον αιμόφιλο του κοκκύτη (Bordetella pertussis), ο οποίος είναι Gram αρνητικό βακτηρίδιο, που παράγει τοξίνες που θεωρούνται υπεύθυνες για τα συμπτώματα της νόσου
Μεταδίδεται κυρίως:

· με τα σταγονίδια που εκπέμπονται με το βήχα από τους ασθενείς και
· πολύ σπάνια έμμεσα με πρόσφατα μολυσμένα αντικείμενα.

Πώς εκδηλώνεται η νόσος - Συμπτώματα

Ο κοκκύτης ξεκινάει με καταρροή, συμφόρηση (μπούκωμα), φτέρνισμα και ήπιο βήχα ή πυρετό, που μερικές φορές απουσιάζει τελείως. Μέσα σε μια εβδομάδα ή δύο, ξεκινάει πολύ έντονος βήχας. Τα βρέφη μπορεί να βήχουν βίαια και έχουν δυσκολία στην αναπνοή τους.

Τα συμπτώματα διαρκούν 6 – 8 εβδομάδες και η πάθηση περιλαμβάνει τρία στάδια.

1)    Καταρροϊκό στάδιο

Διαρκεί 1 – 2 εβδομάδες. Παρατηρείται ρινική καταρροή με διαυγές ή βλεννώδες έκκριμα, δακρύρροια, ήπιος βήχας, συρίττουσα αναπνοή (αναπνοή που «σφυρίζει») και χαμηλός πυρετός. Συνήθως, στο στάδιο αυτό  τα συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά των μη ειδικών (συνηθισμένων) λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού, με αποτέλεσμα να διαφεύγει η διάγνωση του κοκκύτη.

2)     Παροξυσμικό στάδιο

Διαρκεί 2 – 4 εβδομάδες ή και περισσότερο. Η βαρύτητα και η συχνότητα των κρίσεων του βήχα αυξάνονται. Χαρακτηριστικά ο πάσχων εμφανίζει επαναλαμβανόμενες κρίσεις βήχα κατά την εκπνοή, οι οποίες ακολουθούνται από αιφνίδια, έντονη και δύσκολη εισπνοή που παράγει εισπνευστικό συριγμό («σφύριγμα»). Οι κρίσεις συνοδεύονται από ερυθρότητα του προσώπου και πετέχειες (μικρές κόκκινες αιμορραγικές κηλίδες κάτω από το δέρμα), διόγκωση των φλεβών και κυάνωση. Οι κρίσεις του βήχα εκλύονται, συνήθως, μετά από χασμουρητό, φτέρνισμα, λήψη τροφής και σωματική προσπάθεια. Η επανάληψη των κρίσεων, οδηγεί σε εξάντληση, την οποία επιδεινώνει η απώλεια βάρους λόγω δυσχερούς σίτισης. Η εμφάνιση εμέτου μετά το βήχα αρκεί για να δημιουργήσει την υποψία κοκκύτη.

3)    Στάδιο ανάρρωσης

Διαρκεί 1 – 2 εβδομάδες. Παρατηρείται ελάττωση της βαρύτητας και της συχνότητας των παροξυσμών του βήχα. Στο στάδιο αυτό ο βήχας μπορεί να μεταπέσει σε χρονιότητα και να διαρκέσει μήνες. Άλλοτε πάλι μπορεί να εμφανιστούν υποτροπές βήχα, που οφείλονται σε ευκαιριακές λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού.

Διάγνωση της νόσου - Εξετάσεις

Η διάγνωση στις τυπικές μορφές της νόσου βασίζεται στη χαρακτηριστική κλινική εικόνα και το ιστορικό της επαφής με ασθενή. Γενικά ο βήχας που παρατείνεται περισσότερο από 2-3 εβδομάδες θέτει υποψία κοκκύτη.

Πιθανές εξετάσεις:

Μέτρηση του αριθμού και του τύπου λευκοκυττάρων

Απομόνωση του αιμόφιλου του κοκκύτη

Ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων.

Θεραπεία

Είναι συμπτωματική. Χορηγούνται αντιπυρετικά φάρμακα για την αντιμετώπιση του πυρετού.

Η έγκαιρη λήψη αντιβιοτικών μπορεί να θεραπεύσει γρήγορα τη λοίμωξη. Τα βρέφη με σοβαρά συμπτώματα, θα πρέπει να νοσηλεύονται.

Ποιές είναι οι επιπλοκές

Οι επιπλοκές είναι πολλές, η βαρύτητα τους αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία του αρρώστου, είναι συχνότερες στα βρέφη και τα εξασθενημένα παιδιά και αφορούν κυρίως το αναπνευστικό και το Κ.Ν.Σ.

1) Αναπνευστικό σύστημα
· Η πνευμονία αποτελεί τη συχνότερη επιπλοκή, στην οποία οφείλεται το 90% των θανάτων από κοκκύτη σε παιδιά ηλικίας μικρότερης των 3 ετών. Η πνευμονία οφείλεται είτε στον ίδιο τον αιμόφιλο του κοκκύτη είτε συχνότερα, σε δευτεροπαθείς επιμολύνσεις με άλλα μικρόβια (π.χ. αιμοφιλο της γριππης, πνευμονιόκοκκο). μπορεί να προκαλέσει μεσοπνευμόνιο ή υποδόριο εμφύσημα ή και πνευμοθώρακα.

Άλλες επιπλοκές της νόσου από το αναπνευστικό σύστημα είναι
· η ατελεκτασία που είναι αποτέλεσμα της απόφραξης των βρόγχων από βύσματα παχείας βλέννης.
· η βρογχεκτασία, η οποία και παραμένει.
· το μεσοπνευμόνιο, το υποδόριο εμφύσημα και ο πνευμοθώρακας, που είναι αποτέλεσμα ρήξης των κυψελίδων κατά τη διάρκεια του παροξυσμού απόφραξης

2) Κεντρικό νευρικό σύστημα
· Η πιο συνηθισμένη, αλλά και βαρύτατη επιπλοκή είναι η κοκκυτική εγκεφαλοπάθεια, που προσβάλλει κυρίως βρέφη και εκδηλώνεται με σπασμούς, αταξία, εστιακά νευρολογικά ευρήματα και κώμα.

Οφείλεται σε: 

α) εγκεφαλική αιμορραγία, από αύξηση της ενδοκράνιας φλεβικής πίεσης κατά τον παροξυσμό του βήχα,
β) εγκεφαλική ανοξια, αποτέλεσμα της άπνοιας του κοκκυτικού βήχα και
γ) βλάβη του εγκεφάλου από άμεση δράση της κοκκυτικής τοξίνης

Η κοκκυτική εγκεφαλοπάθεια πρέπει να διαφοροδιαγιγνώσκεται από τους πυρετικούς σπασμούς και τους σπασμούς από μεταβολικές διαταραχές που συνοδεύουν τη νόσο, όπως είναι α) η υπογλυκαιμία από τη δράση της κοκκυτικής τοξίνης, β) η τετανία από τη μεταβολική αλκάλωση (συχνοί εμετοί) και γ) η υπονατριαιμία από παράδοξη έκκριση της αντιδιουρητικής ορμόνης.

· Αλλη επιπλοκή από το ΚΝΣ είναι η ενδοκοιλιακή ή η υπαραχνοειδής αιμορραγία, που είναι αποτέλεσμα ρήξης εγκεφαλικών αγγείων κατά τη διάρκεια του παροξυσμού.
· Μετά την αποδρομή της νόσου μπορεί να παραμείνουν μόνιμα νευρολογικά προβλήματα, όπως διαταραχές της ακοής, του λόγου, καθώς και διανοητική καθυστέρηση.

3) Αλλες επιπλοκές του κοκκύτη είναι:
· Η υπογλυκαιμία που αποτελεί επίσης σοβαρή επιπλοκή της νόσου,
· οι ρινικές επιστάξεις που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του παροξυσμού,
· τα αιματώματα του σκληρού και κάτω από το βολβικό επιπεφυκότα στους οφθαλμούς
· η ρήξη ή ο τραυματισμός του χαλινού της γλώσσας,
· οι κήλες,
· η πρόπτωση του ορθού και
· οι διαταραχές της θρέψης.

Προφύλαξη

Το εμβόλιο για τον κοκκύτη είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδυασμό με εμβολιασμό διφθερίτιδας και του τετάνου που ονομάζεται DTaP. Το χρονοδιάγραμμα για τα βρέφη είναι μια σειρά τεσσάρων δόσεων.

Μανωλίδου Ζαχαρούλα, R.N., M.Sc.

Βιλαέτη Αγάπη, Ιατρός