Μηνιγγίτιδα*

• Από Iatropedia

Τι είναι η νόσος

Η μηνιγγίτιδα είναι η φλεγμονή (πρήξιμο/οίδημα, ερεθισμός) των μεμβρανών που καλύπτουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό (μήνιγγες). Αυτή η φλεγμονή προκαλεί αλλαγές στο υγρό (εγκεφαλονωτιαίο υγρό) που περιβάλλει τα όργανα αυτά.

Αίτια - Είδη - Παράγοντες που την πυροδοτούν

Η μηνιγγίτιδα οφείλεται σε μικρόβια (συνηθέστερα βακτήρια και ιούς). Το πιο συχνό αίτιο είναι οι ιοί και σε αυτή την περίπτωση (ιογενής μηνιγγίτιδα) συχνά οι ασθενείς γίνονται καλά χωρίς κάποια θεραπεία. Αντίθετα, στην περίπτωση που η μηνιγγίτιδα οφείλεται σε βακτήριο (βακτηριακή μηνιγγίτιδα) είναι αρκετά σοβαρή και χωρίς θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλική βλάβη ή και θάνατο.

Ανάλογα με το μικρόβιο που τις προκαλεί, οι μηνιγγίτιδες έχουν και το αντίστοιχο όνομα: π.χ. μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα (αυτή που οφείλεται στο μηνιγγιτιδόκοκκο), πνευμονιοκοκκική μηνιγγίτιδα (αυτή που οφείλεται στον πνευμονιόκοκκο), κ.ο.κ.

Άλλα αίτια της μηνιγγίτιδας είναι οι μύκητες (κρυπτόκοκκος, συνήθως σε ασθενείς με AIDS), ο χημικός ερεθισμός, οι αλλεργίες σε φάρμακα, οι τραυματισμοί, οι όγκοι/μεταστάσεις, κλπ.

ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΗ ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΑ

Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι σπάνια, αλλά δυνητικά θανατηφόρος πάθηση. Μπορεί να προκληθεί από διάφορα βακτήρια, τα οποία πρώτα προκαλούν κάποια λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος (όπως ωτίτιδα, ιγμορίτιδα, πνευμονία) και μετά ταξιδεύουν με το αίμα στον εγκέφαλο.

Η νόσος εμφανίζεται ακόμη και όταν το βακτήριο "επιτίθεται" κατευθείαν στις μήνιγγες (τις μεμβράνες που καλύπτουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό). Η νόσος μπορεί να αποφράξει αγγεία στον εγκέφαλο και να οδηγήσει σε εγκεφαλικό επεισόδιο ή / και μόνιμη εγκεφαλική βλάβη.

Η Οξεία Βακτηριακή Μηνιγγίτιδα είναι πολύ επείγουσα κατάσταση και χρειάζεται ΑΜΕΣΗ αντιμετώπιση στο νοσοκομείο.

Η πνευμονιοκοκκική μηνιγγίτιδα είναι ο πιο συχνός και ο πιο σοβαρός τύπος βακτηριακής μηνιγγίτιδας. Περίπου 6000 περιπτώσεις δηλώνονται κάθε χρόνο στις ΗΠΑ. Η νόσος προκαλείται από το "στρεπτόκοκκο της πνευμονίας" (Streptococcus pneumoniae). Οι νευρολογικές επιπλοκές της κυμαίνονται από κώφωση έως σοβαρή εγκεφαλική βλάβη.

Η μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα προκαλείται από το βακτήριο "ναϊσέρια της μηνιγγίτιδας" (Naisseria meningitidis) και είναι συχνή σε παιδιά μεταξύ 2 και 18 ετών. Καταγράφονται περίπου 2600 περιπτώσεις το χρόνο στις ΗΠΑ, ενώ το 10 - 15% των περιπτώσεων είναι θανατηφόρες και άλλο ένα 10 - 15% καταλήγει με εγκεφαλική βλάβη ή άλλες επιπλοκές. Παράγοντες υψηλού κινδύνου είναι τα νεογνά, άτομα με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα (μεταμοσχευθέντες, κλπ), άτομα που ταξίδεψαν σε χώρες που ενδημεί η νόσος, αλκοολικοί, κ.ά.

Η εμφάνιση της μηνιγγίτιδας που οφείλεται στον αιμόφιλο της ινφλουένζας έχει μειωθεί πολύ, λόγω της χρήσης του εμβολίου (Hib).

Άλλες χαρακτηριστικές μορφές μηνιγγίτιδας είναι:

Μηνιγγίτιδα που οφείλεται στη Λιστέρια πρέπει να ερευνάται πάντα στις εγκύους (διότι μπορεί να προκαλέσει γέννηση νεκρού εμβρύου ή θάνατο στο νεογνό), στους ηλικιωμένους (>60 ετών), στους αλκοολικούς και τους ανοσοκατεσταλμένους (π.χ. μεταμοσχευθέντες).

Μηνιγγίτιδα που οφείλεται σε κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli) εμφανίζεται συνήθως σε ηλικιωμένους και νεογέννητα (στα οποία μεταδίδεται με τη δίοδό τους από το γεννητικό σωλήνα κατά τη γέννα).

Μηνιγγίτιδα που οφείλεται στο μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης είναι σπάνια και εμφανίζεται στα πλαίσια γενικευμένης φυματίωσης.

Σταφυλοκκοκικές μηνιγγίτιδες συνήθως εμφανίζονται μετά από νευροχειρουργικές επεμβάσεις.

ΙΟΓΕΝΗΣ ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΑ

Η Ιογενής μηνιγγίτιδα, λέγεται και άσηπτη μηνιγγίτιδα, είναι πιο ήπια και πιο συχνή από την προηγούμενη. Εμφανίζεται συχνότερα αργά το καλοκαίρι ή νωρίς το φθινόπωρο, σε παιδιά και νέους ενήλικες (<30 ετών). Οι περισσότερες συμβαίνουν σε παιδιά κάτω των 5 ετών. Το πιο συχνό αίτιό τους είναι οι εντεροϊοί, οι οποίοι προκαλούν και γαστρεντερίτιδες. Άλλοι ιοί που την προκαλούν είναι οι ιοί του απλού έρπη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάποιος που έχει έρπη (π.χ. επιχείλιο έρπη ή έρπη γεννητικών οργάνων) εμφανίζει μεγαλύτερες πιθανότητες να νοσήσει από μηνιγγίτιδα. Τα συμπτώματά της διαρκούν από 7 έως 10 ημέρες και η πλήρης θεραπεία είναι πολύ πιθανή.

Παράγοντες κινδύνου

Κύριοι παράγοντες κινδύνου είναι:

• Άτομα με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένου και αυτών με AIDS, αυτών που έχουν κάνει μεταμόσχευση ή λαμβάνουν κάποιο φάρμακο
• Παρατεταμένη επαφή με πάσχοντες από μηνιγγίτιδα
• Μικρά παιδιά και παιδιά που δεν έχουν πρόσβαση στα απαραίτητα εμβόλια

Πως εκδηλώνεται η νόσος - Συμπτώματα

Τα συμπτώματα σχεδόν όλων των μορφών περιλαμβάνουν τα παρακάτω:

• Πυρετό με ρίγος
• Αλλαγές του νοητικού επιπέδου
• Ναυτία και έμετο
• Φωτοφοβία (ευαισθησία στο φως)
• Δυνατό πονοκέφαλο
• Δυσκαμψία στον αυχένα (μηνιγγισμός)

Άλλα συμπτώματα που μπορεί να συνυπάρχουν είναι:

• Εκνευρισμός / ταραχή / σύγχυση
• Διόγκωση λεμφαδένων
• Αλλαγές του επιπέδου συνείδησης
• Οπισθότονος
• Κακή διατροφή και ευερεθιστότητα /νευρικότητα στα παιδιά
• Γρήγορη αναπνοή

Η μηνιγγίτιδα είναι μια σημαντική αιτία πυρετού στα νεογέννητα και πάντα διερευνάται.

Διάγνωση της νόσου – Εξετάσεις

Η έγκαιρη διάγνωση είναι το κλειδί της θεραπείας της μηνιγγίτιδας. Όσο νωρίτερα επισκεφθεί τον ιατρό κάποιος που εμφανίζει συμπτώματα της νόσου, τόσο καλύτερα είναι για τη θεραπεία του.
Το καλό και πλήρες ιστορικό, καθώς και μια καλή κλινική εξέταση προσανατολίζουν τον θεράποντα ιατρό στη διάγνωση.

Πιθανές εξετάσεις που χρειάζονται για τη διάγνωση περιλαμβάνουν την καλλιέργεια αίματος, ακτινογραφία θώρακος, αξονική τομογραφία εγκεφάλου και ειδικές εξετάσεις του εγκεφαλονωτιαίου υγρού (λήψη υγρού με οσφυονωτιαία παρακέντηση).

Θεραπεία – Μέθοδοι αντιμετώπισης

Στη βακτηριακή μηνιγγίτιδα χορηγούνται αντιβιοτικά, ανάλογα με το είδος του βακτηρίου που προκάλλεσε τη φλεγμονή. Δεν χορηγούνται αντιβιοτικά στην ιογενή μηνιγγίτιδα.

Άλλα φάρμακα και υγρά ενδοφλέβια χρησιμοποιούνται για να αντιμετωπιστούν τα συμπτώματα (όπως οι επιληπτικές κρίσεις, το σοκ, κλπ). Κάποιοι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία στο νοσοκομείο, ανάλογα με τη βαρύτητα της μηνιγγίτιδας και την αναγκαία θεραπεία.

Ποιες είναι οι επιπλοκές

Πιθανές επιπλοκές είναι η μόνιμη εγκεφαλική βλάβη, απώλεια ακοής ή κώφωση, υδροκέφαλος, απώλεια όρασης και άλλες.

Πρόγνωση

Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της βακτηριακής μηνιγγίτιδας είναι ζωτικής σημασίας για την αποφυγή της μόνιμης νευρολογικής βλάβης.

Η ιογενής μηνιγγίτιδα είναι συνήθως ήπια και τα συμπτώματα εξαφανίζονται μέσα σε 2 εβδομάδες, χωρίς περαιτέρω επιπλοκές.

Πρόληψη

Μέτρα πρόληψης της εμφάνισης της μηνιγγίτιδας περιλαμβάνουν:

1. Το εμβόλιο του αιμόφιλου της ινφλουένζας στα παιδιά (Hib).
2. Το συζευγμένο εμβόλιο του πνευμονιοκόκκου είναι πλέον ρουτίνα στον παιδικό εμβολιασμό.
3. Όταν κάποιος πάσχει από μηνιγγίτιδα (από μηνιγγιτιδόκοκκο κυρίως) θα πρέπει το οικογενειακό και κοντινό του περιβάλλον να λάβει αντιβιοτική αγωγή προληπτικά, για να μην νοσήσουν και οι ίδιοι.
4. Ο εμβολιασμός κατά του μηνιγγιτιδοκόκκου συστήνεται σε εφήβους μεταξύ 11 -12 ετών και εφήβους γύρω στα 15, που δεν έχουν εμβολιασθεί σε μικρή ηλικία, σε όλους τους πρωτοετείς φοιτητές που δεν έχουν εμβολιασθεί, παιδιά 2 ετών και άνω που δεν έχουν το σπλήνα τους (ασπληνία, σπληνεκτομή) ή που έχουν προβλήματα στο ανοσοποιητικό τους και άτομα που ταξιδεύουν σε χώρες που ενδημεί ο μηνιγγιτιδόκοκκος.

Βιλαέτη Αγάπη, Ιατρός