Νόσος Parkinson*

• Από Iatropedia

Τι είναι η νόσος

Η νόσος του Parkinson είναι μια διαταραχή του εγκεφάλου που οδηγεί σε τρόμο (τρέμουλο) και δυσκολία στο περπάτημα, την κίνηση και τον προσανατολισμό.

Αίτια - Παράγοντες που την πυροδοτούν

Η νόσος του Parkinson περιγράφηκε για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1817 από τον Dr. James Parkinson. Εμφανίζεται συνήθως μετά την ηλικία των 50 ετών και είναι μια από τις συχνότερες διαταραχές του νευρικού συστήματος στους ηλικιωμένους. Μπορεί να εμφανιστεί και σε νέους ενήλικες, είναι όμως πολύ σπάνια στα παιδιά (σε αυτή την περίπτωση είναι μάλλον οικογενής). Η επίπτωση είναι ίδια τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.

Τα νευρικά κύτταρα χρησιμοποιούν σαν νευροδιαβιβαστή («νευρο-χημική» ουσία), τη ντοπαμίνη, για τον έλεγχο της μυϊκής κίνησης. Η νόσος του Parkinson εμφανίζεται όταν τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου που φτιάχνουν ντοπαμίνη σταδιακά καταστρέφονται. Χωρίς ντοπαμίνη, τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου στη συγκεκριμένη περιοχή δεν μπορούν να στείλουν φυσιολογικά μηνύματα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια μυϊκής λειτουργίας. Η βλάβη αυτή χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου. Το αίτιο που προκαλεί αυτή την καταστροφή δεν είναι γνωστό.

Η νόσος του Parkinsonστα παιδιά είναι πολύ σπάνια, αλλά μπορεί να εμφανιστεί όταν τα νευρικά κύτταρα δεν είναι τόσο ευαίσθητα στη ντοπαμίνη.

Ο όρος «παρκινσονισμός» αναφέρεται σε οποιαδήποτε κατάσταση που περιλαμβάνει ή εμφανίζει τους τύπους κίνησης που παρατηρούνται στη νόσο του Parkinson. Ο παρκινσονισμός μπορεί να προκληθεί και από άλλες παθήσεις (όπως ο δευτεροπαθής παρκινσονισμός) ή κάποια φαρμακευτική αγωγή.

Συμπτώματα

Η διαταραχή αυτή μπορεί να αφορά τη μία ή και τις δυο πλευρές του σώματος. Το ποσοστό της λειτουργίας που χάνεται μπορεί να ποικίλει.

Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια στην αρχική φάση της νόσου. Για παράδειγμα, ο ασθενής μπορεί να εμφανίζει ήπιο τρόμο ή ελαφρύ αίσθημα ότι το ένα κάτω άκρο του είναι δύσκαμπτο και βραδυκίνητο.

Τα κυριότερα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν:

• Τρόμος ηρεμίας:
  • o   Εμφανίζεται στην ηρεμία / την ανάπαυση ή στην στάση στα άνω άκρα (αρχικά) και εξαφανίζεται κατά την εκούσια κίνηση και τον ύπνο
  • o   Με την πάροδο του χρόνου, επεκτείνεται προοδευτικά στο κεφάλι (τα χείλη, την κάτω γνάθο, τη γλώσσα) και τα πόδια
  • o   Μπορεί να επιδεινωθεί μετά από κούραση, συναισθηματική φόρτιση, πνευματική προσπάθεια ή άγχος
• Δυσκαμψία (αντίσταση κατά την παθητική κίνηση των αρθρώσεων):
  • o   Προβλήματα στην κίνηση (πιο εμφανές στις αρθρώσεις του καρπού και του αγκώνα)
  • o   Σκυφτή στάση σώματος
  • o   Άκαμπτοι ή σκληροί μύες (έναρξη από τα πόδια)
• Βραδυκινησία:
  • o   Καθυστέρηση ή σταμάτημα των αυτόματων κινήσεων
  • o   Ανέκφραστο πρόσωπο (σαν μάσκα, υπομιμία - απώλεια κίνησης μιμικών μυών)
  • o   Μεταβολή της γραφής (μικρογραφία – πολύ μικρό μέγεθος γραμμάτων)
  • o   Δυσκολία στην κατάποση ή / και σιελόρροια
  • o   Αργή, σιγανή ομιλία και μονότονη φωνή
  • o   Διαταραχή βάδισης (αργή βάδιση με μικρά συρόμενα βήματα)
• Διαταραχή αντανακλαστικών στάσεως:
  • o   Δυσκολία στην έναρξη ή τη συνέχιση κίνησης, όπως η έναρξη βάδισης ή η έγερση από την καρέκλα
  • o   Διαταραχή της ισορροπίας και της βάδισης
• Υποκειμενικές αισθητικές διαταραχές:
  • o   «Μυαλγίες», «αρθραλγίες», παραισθησίες, αιμωδίες (μουδιάσματα)
• Διαταραχές αυτόνομου νευρικού συστήματος:
  • o   Ορθοστατική υπόταση
  • o   Συχνουρία
  • o   Δυσκοιλιότητα
  • o   Σμηγματόρροια (λιπαρό δέρμα)
• Διαταραχές από την ψυχική σφαίρα:
  • o   Επιβράδυνση σκέψης και προσοχής
  • o   Διαταραχή του ύπνου
  • o   Κατάθλιψη

Άλλα συμπτώματα:

• Άγχος και ένταση
• Σύγχυση
• Άνοια
• Λιποθυμίες
• Απώλεια μνήμης

Διάγνωση - Εξετάσεις

Η διάγνωση της νόσου γίνεται από τον θεράποντα ιατρό με βάση την κλινική εικόνα και τη φυσική εξέταση του ασθενούς. Αν και τα συμπτώματα μπορεί να είναι δύσκολο να εκτιμηθούν, ειδικά στους ηλικιωμένους. Τα φυσικά σημεία (τρόμος, μυϊκός τόνος, κλπ) γίνονται πιο ξεκάθαρα με την εξέλιξη της νόσου.

Εργαστηριακές εξετάσεις μπορεί να κριθεί αναγκαίο να γίνουν για τον αποκλεισμό άλλων παθολογικών καταστάσεων.

Αντιμετώπιση της νόσου

Δεν υπάρχει γνωστή οριστική θεραπεία για τη νόσο του Parkinson. Στόχος της θεραπευτικής αγωγής είναι ο έλεγχος των συμπτωμάτων.

Η φαρμακευτική αγωγή οδηγεί στον έλεγχο των συμπτωμάτων, κυρίως μέσω της αύξησης των επιπέδων ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Απαιτείται προσεκτικός έλεγχος της δράσης των φαρμάκων κατά τη διάρκεια της ημέρας, έτσι ώστε αν παρατηρηθεί εξασθένηση της δράσης του φαρμάκου και επανεμφάνιση των συμπτωμάτων να ελεγχθούν τα παρακάτω:

• Τύπος φαρμακευτικής αγωγής
• Δοσολογία
• Χρονικό διάστημα ανάμεσα στις δόσεις
• Οδός χορήγησης της αγωγής

Πολλά είδη φαρμάκων μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως παραισθήσεις, ναυτία, έμετος, διάρροια και παραλήρημα. Πρέπει να υπάρχει άμεση συνεργασία και επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό για την επιτυχή προσαρμογή των δόσεων. Και σε καμία περίπτωση διακοπή ή αλλαγή φαρμάκων χωρίς τη συμβουλή ιατρού.

Κάποια συμπτώματα όπως η σκυφτή στάση του σώματος, η δυσκαμψία και οι διαταραχές της ομιλίας, μπορεί να μην ανταποκριθούν καλά στη θεραπεία.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της νόσου του Parkinson είναι:

• L-Dopa (Levodopa), αποτελεί πρόδρομη ουσία της ντοπαμίνης και χορηγείται συνήθως σε συνδυασμό με αναστολέα του ενζύμου αποκαρβοξυλάση.
• Αγωνιστές της ντοπαμίνης (βρωμοκρυπτίνη, περγολίδη, πραμιπεξόλη, ροπινιρόλη)
• Αναστολείς COMT (εντακαπόνη)
• Αναστολείς της βήτα-μονοαμινοξειδάσης (σελεγιλίνη)
• Μη ντοπαμινεργικοί παράγοντες (αμανταδίνη, αντιχολινεργικά φάρμακα) σαν συμπληρωματική θεραπεία

Αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της νόσου, όπως:

• Υγιεινή διατροφή
• Φυσιοθεραπεία, λογοθεραπεία και εργοθεραπεία
• Ξεκούραση και αποφυγή συναισθηματικών εντάσεων
• Συμβουλευτικές υπηρεσίες (ψυχολόγοι, κλπ)

Τα τελευταία χρόνια έχουν αναβιώσει προσπάθειες για στερεοτακτική χειρουργική θεραπεία, καθώς και ο εν τω βάθει ερεθισμός του εγκεφάλου (DBS-DeepBrainStimulation). Με τις τεχνικές αυτές έχει αναφερθεί βελτίωση του τρόμου και της υπερτονίας στο αντίπλευρο ημιμόριο του σώματος και αύξηση της ανταπόκρισης στην L-Dopa. Σε πειραματικό στάδιο παραμένει η μεταμόσχευση εμβρυϊκών κυττάρων με στόχο την αύξηση της παραγωγής ντοπαμίνης.

Πρόγνωση

Η νόσος του Parkinson εφόσον δεν αντιμετωπιστεί θεραπευτικά προκαλεί ποικίλου βαθμού αναπηρία σε ποσοστό 50% των ασθενών στη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας μετά την εκδήλωσή της και στο σύνολο σχεδόν των ασθενών με τη συμπλήρωση 15 ετών από την έναρξή της.

Η πλειοψηφία των ασθενών ανταποκρίνεται στη θεραπεία, αλλά ο βαθμός ανταπόκρισης και οι ανεπιθύμητες ενέργειες της αγωγής μπορεί να ποικίλουν από ασθενή σε ασθενή.

Επιπλοκές

Πιθανές επιπλοκές της νόσου είναι:

• Δυσκολία στην επιτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων
• Δυσκολία στην κατάποση και τη σίτιση
• Αναπηρία (ανάλογα με τον κάθε ασθενή)
• Τραυματισμοί από πτώσεις
• Πνευμονία από εισρόφηση
• Ανεπιθύμητες ενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής

Καλέστε το θεράποντα ιατρό σας εάν εμφανίσετε συμπτώματα νόσου του Parkinson, εάν τα συμπτώματά σας επιδεινωθούν ή εμφανιστούν νέα, καθώς και για πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής.

Βιλαέτη Αγάπη, Ιατρός