Παρωτίτιδα*

• Από Iatropedia

Τι είναι η νόσος

Η παρωτίτιδα (μαγουλάδες) είναι μία οξεία λοιμώδης ιογενής ασθένεια. Προκαλείται από τον ιό της παρωτίτιδας και χαρακτηρίζεται από επώδυνη διόγκωση των σιελογόνων αδένων και κυρίως των παρωτίδων.

Αίτια - Επιδημιολογικά στοιχεία

Οφείλεται στον ιό της παρωτίτιδας που ανήκει στην ομάδα των παραμυξοϊών. Αφήνει κατά κανόνα μόνιμη ανοσία. Βρέφη μέχρι 6 μηνών δεν παθαίνουν παρωτίτιδα, εάν η μητέρα τους είχε νοσήσει στο παρελθόν από παρωτίτιδα.

Πριν από την ανάπτυξη του εμβολιασμού και την εισαγωγή ενός εμβολίου, ήταν μια κοινή παιδική ασθένεια σε όλο τον κόσμο, και εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική απειλή για την υγεία στον τρίτο κόσμο.

Μικρές επιδημίες μπορεί να παρατηρηθούν κάθε 4 χρόνια. Ο ιός απομονώνεται από το σάλιο 6 μέρες πριν και 9 μέρες μετά από την διόγκωση των σιελογόνων αδένων.

Συμπτώματα - Πώς εκδηλώνεται η νόσος

Η νόσος εκδηλώνεται συνήθως με διόγκωση των παρωτίδων. Συνήθως αρχικά διογκώνεται η μια παρωτίδα και μετά από 3-4 ημέρες η άλλη, μπορεί όμως να έχουμε διόγκωση μόνο της μιας παρωτίδας. Η πλήρης διόγκωση των παρωτίδων ολοκληρώνεται σε 1-3 ημέρες και υποχωρεί βαθμιαία μετά 4-7 ημέρες.

Η διόγκωση των αδένων συνοδεύεται συνήθως από πόνο που γίνεται εντονότερος μετά από λήψη ξινής ουσίας (π.χ. λεμονιού), πυρετό που μπορεί να είναι υψηλός, από πόνο στο αυτί, πόνο κατά την κατάποση, ιδιαίτερα όταν η διόγκωση είναι μεγάλη και οίδημα (πρήξιμο) του τραχήλου που μπορεί να φθάνει μέχρι το στέρνο. Σε ορισμένες περιπτώσεις προσβάλλονται οι υπογνάθιοι και οι υπογλώσσιοι σιελογόνοι αδένες παράλληλα ή χωρίς την διόγκωση των παρωτίδων.

Η πιο κοινά συμπτώματα της παρωτίτιδας είναι:

• Η παρωτίτιδα προκαλεί πρήξιμο και τοπικό πόνο, ιδιαίτερα κατά τη μάσηση. Μπορεί να συμβεί από τη μια πλευρά (μονομερής), αλλά είναι πιο κοινή και στις δύο πλευρές (διμερής) σε περίπου 90% των περιπτώσεων.
• Πυρετός
• Πονοκέφαλος
• Ορχίτιδα (επώδυνη φλεγμονή του όρχεως). Οι άνδρες μετά την εφηβεία που αναπτύσσουν παρωτίτιδα έχουν 30% κίνδυνο για την ανάπτυξη ορχίτιδας.

Άλλα συμπτώματα της παρωτίτιδας μπορεί να περιλαμβάνουν ξηροστομία, πόνο στο πρόσωπο ή/και τα αυτιά και ενίοτε σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, απώλεια της φωνής. Επιπλέον, έως το 20% των ατόμων που έχουν προσβληθεί από τον ιό της παρωτίτιδας δεν παρουσιάζουν συμπτώματα, οπότε είναι δυνατό να μολυνθεί και να μεταδώσουν τον ιό χωρίς να το γνωρίζουν.

Άλλες κλινικές εκδηλώσεις της παρωτίτιδας μπορούν να είναι:

Μηνιγγοεγκεφαλίτιδα
Ορχίτιδα, επιδιδυμίτιδα
Ωοθηκίτιδα
Παγκρεατίτιδα

Σπάνια η παρωτίτιδα μπορεί επίσης να προκαλέσει θυρεοειδίτιδα, μαστίτιδα και δακρυοαδενίτιδα.

Διάγνωση

Στις τυπικές μορφές και σε περιόδους επιδημίας η διάγνωση γίνεται εύκολα βάση της κλινικής εικόνας.
Σε άτυπες μορφές τη διάγνωση βοηθάει η ανεύρεση ερυθρότητας (κοκκινίσματος) και διόγκωσης του έξω στομίου των πόρων των σιελογόνων αδένων.

Η διάγνωση επιβεβαιώνεται εργαστηριακά:
1) με την απομόνωση του ιού από το σίελο, τα ούρα, το ΕΝΥ ή το αίμα με καλλιέργεια,
2) με την αύξηση του τίτλου ειδικών IgG αντισωμάτων στον ορό του αίματος σε δύο διαδοχικά δείγματα και
3) με την αναζήτηση του ειδικού IgM αντισώματος με ορολογικές δοκιμασίες (ανοσοφθορισμός, ELISA, RIA κ.ά.)

Θεραπεία

Είναι συμπτωματική. Χορηγούνται αντιπυρετικά φάρμακα. Το παιδί πρέπει να τρώει ελεύθερα ανάλογα με την όρεξή του, κατά προτίμηση ρευστές τροφές, όταν υπάρχει πόνος κατά την μάσηση.

Σε περιπτώσεις παγκρεατίτιδας εξασφαλίζεται η διατήρηση ισορροπίας του νερού και των ηλεκτρολυτών και ανάλογα με την κρίση του ιατρού μπορεί να χρειάζεται νοσηλεία.

Σε περιπτώσεις ορχίτιδας συνιστάται ανάρτηση των όρχεων, ζεστά επιθέματα και παυσίπονα. Χορηγούνται κορτικοειδή που βελτιώνουν τα συμπτώματα (πόνο, πρήξιμο) χωρίς όμως να αποτρέπουν πάντα την ενδεχόμενη ατροφία των όρχεων.

Ποιές είναι οι επιπλοκές

Η παρωτίτιδα σπάνια συνοδεύεται από επιπλοκές, όπως μυοκαρδίτιδα, κώφωση (λόγω νευρίτιδας του ακουστικού νεύρου), πάρεση του προσωπικού νεύρου, ηπατίτιδα, θρομβοπενική πορφύρα, νεφρίτιδα και αρθρίτιδα. Ο ιός της παρωτίτιδας μπορεί να προκαλέσει βραδεία καταστροφή των νησιδίων του παγκρέατος με αποτέλεσμα την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη.

Αν μία έγκυος νοσήσει από παρωτίτιδα τις πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης κινδυνεύει σε σημαντικό βαθμό να αποβάλλει, λόγω προσβολής του πλακούντα και ανεπαρκούς λειτουργίας του. Αντίθετα βλάβη του εμβρύου από τον ιό της παρωτίτιδας δεν έχει τεκμηριωθεί.

Πώς να προφυλαχθείτε

Ο προφυλακτικός συστηματικός εμβολιασμός με μονοδύναμο εμβόλιο κατά της παρωτίτιδας ή με το τριδύναμο εμβόλιο ιλαράς - ερυθράς - παρωτίτιδας, σύμφωνα με το πρόγραμμα εμβολιασμών, προφυλάσσει απολύτως από την παρωτίτιδα τα άτομα που δεν έχουν νοσήσει, ενώ η αξία της παθητικής ανοσοποίησης (χορήγηση υπεράνοσης γ-σφαιρίνης) αμφισβητείται.

Κιουρής Πέτρος, Παιδίατρος