Η τριχόπτωση δεν οφείλεται πάντα στα γονίδια. Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες της

Δύο στους τρεις άνδρες και περισσότερες από μία στις δέκα γυναίκες παρουσιάζουν τριχόπτωση, παροδική ή μόνιμη, κάποια στιγμή στη ζωή τους. Αν και η κληρονομικότητα είναι η πιο γνωστή αιτία της, δεν είναι η μοναδική. Αντιθέτως, υπάρχουν πολλές καταστάσεις που οδηγούν σε αυτήν και ορισμένες μπορούμε να τις διορθώσουμε.

Όπως εξηγεί ο δερματολόγος-αφροδισιολόγος Μάρκος Μιχελάκης, από τον ΕΔΟΕΑΠ, το ορατό τμήμα των μαλλιών είναι στοιβάδες νεκρών κυττάρων που ενώνονται μεταξύ τους με συνδετικό ιστό και λίγο νερό. Ακριβώς επειδή δεν είναι ζωντανός ιστός, δεν νιώθουμε πόνο όταν τα κόβουμε.

Ο μέσος ενήλικας διαθέτει 100.000 έως 150.000 τρίχες στο τριχωτό της κεφαλής του. Από αυτές μπορεί ανά περιόδους να χάνει καθημερινά έως και 100. Ανά πάσα στιγμή εξάλλου, το 90% των μαλλιών μας βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης.

Οι τρίχες φύονται από θυλάκους (τριχοσμηγματογόνοι θύλακες) και κάθε μία έχει τον δικό της κύκλο ζωής. Οι θύλακες επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες, ενώ από την κατάστασή τους εξαρτάται πόσο καιρό θα έχουμε τα μαλλιά μας, πόσο θα μακραίνουν αλλά και πότε (και αν) θα πέσουν (προσωρινά ή για πάντα).

«Η τριχόπτωση έχει πολλές αιτίες, οι οποίες προσδιορίζουν και τον τύπο της. Αναλόγως δηλαδή την αιτία, καθορίζεται αν η τριχόπτωση θα είναι βαθμιαία ή απότομη, αν θα λεπτύνουν τα μαλλιά ή θα αραιώσουν σε κάποια σημεία, αν θα είναι μόνιμη ή προσωρινή και αν τα μαλλιά θα ξαναβγούν κάποιες φορές ακόμα μόνα τους ή θα χρειασθούν θεραπεία», λέει ο κ. Μιχελάκης. «Οι αιτίες μπορεί να είναι εγγενείς ή επίκτητες και συμπεριλαμβάνουν καταστάσεις στις οποίες δεν έχουμε κανέναν έλεγχο, αλλά και προβλήματα που μπορούμε να αντιμετωπίσουμε».

Γονίδια, στρες και ορμόνες

Από τις καταστάσεις αυτές οι πιο γνωστές είναι η κληρονομικότητα και ακολούθως το στρες. Γονίδια που μπορεί να κληρονομήσουμε και από τους δύο γονείς μπορεί να επηρεάσουν την προδιάθεσή μας στην ανάπτυξη κυρίως ανδρογενετικού (ή ανδρικού) τύπου αλωπεκίας. Πρόκειται για την κλασική τριχόπτωση με την μόνιμη απώλεια μαλλιών που παρατηρείται σε άνδρες και γυναίκες.

Το στρες μπορεί να οδηγήσει σε παροδική τριχόπτωση ή, σπανιότερα, να ενεργοποιήσει αυτοάνοσες διαταραχές. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η τριχόπτωση μπορεί να είναι εντοπισμένη ή εκτεταμένη.

Το στρες οδηγεί σε απώλεια των μαλλιών όταν είναι έντονο. Μπορεί επίσης να είναι οργανικό ή συναισθηματικό. Ο τοκετός, λ.χ., μπορεί να επηρεάσει τα μαλλιά, λόγω του έντονου στρες που προκαλεί στον οργανισμό. Το ίδιο συμβαίνει και με άλλα έντονα στρεσογόνα γεγονότα της ζωής, όπως:

• Μία βαριά ασθένεια
• Μια σοβαρή εγχείρηση
• Ένα διαζύγιο
• Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου
• Η απώλεια της εργασίας

Όλ’ αυτά μπορεί να αφήσουν το «αποτύπωμά» τους στο τριχωτό της κεφαλής. Ωστόσο ο αντίκτυπός τους συνήθως είναι παροδικός, με την τριχόπτωση να παρατηρείται για διάστημα μερικών μηνών. «Όταν η αιτία της είναι ένα έντονα στρεσογόνο γεγονός, συνήθως απαιτούνται 6-9 μήνες έως ότου ανακτήσουν τα μαλλιά την πρότερη πυκνότητά τους», διευκρινίζει ο κ. Μιχελάκης.

Οι ορμονικές αλλαγές που εκ φύσεως ή λόγω ασθενείας συμβαίνουν στον οργανισμό επίσης μπορεί να επηρεάσουν τα μαλλιά μας. Η εγκυμοσύνη, η λοχεία και η εμμηνόπαυση ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Το ίδιο και οι παθήσεις του θυρεοειδούς, καθώς και το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών που αποτελεί την πιο συχνή ενδοκρινική πάθηση των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας.

Τα φάρμακα

Η λήψη ορισμένων φαρμάκων επίσης μπορεί να προκαλέσει τριχόπτωση. Κλασικό παράδειγμα είναι η χημειοθεραπεία για τον καρκίνο, αλλά υπάρχουν και άλλα φάρμακα που μπορεί να επηρεάσουν τα μαλλιά. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται:

• Αντιπηκτικά (αιμολυτικά) για την προστασία από τις θρομβώσεις
• Β-αδρενεργικοί αποκλειστές που χορηγούνται για την υπέρταση
• Ορισμένα αντισυλληπτικά (αυτά μπορεί να προκαλέσουν τριχόπτωση για λίγο καιρό μετά από την διακοπή της λήψης τους, διότι προκαλείται προσωρινή ορμονική διαταραχή στον οργανισμό)

Το τριχωτό μπορεί να επηρεάσουν και ορισμένα φάρμακα για την αρθρίτιδα, την κατάθλιψη, την ουρική αρθρίτιδα, την καρδιοπάθεια κ.λπ.

«Αν νομίζετε ότι η τριχόπτωσή σας οφείλεται σε ανεπιθύμητη ενέργεια σε φάρμακα που παίρνετε, συζητήστε το θέμα με τον ιατρό που σας τα χορήγησε», συνιστά ο κ. Μιχελάκης. «Για κανένα λόγο μην διακόψετε τη λήψη τους χωρίς να τον συμβουλευθείτε. Πόσο μάλλον που μερικά φάρμακα έχουν σοβαρές συνέπειες όταν διακόπτονται απότομα».

Ακτινοθεραπεία και προβλήματα υγείας

Η ακτινοθεραπεία στην περιοχή του κεφαλιού επίσης μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια του τριχωτού. Η απώλεια μπορεί να αρχίσει 2-3 εβδομάδες μετά την έναρξη των ακτινοβολιών στο κεφάλι. Συνήθως υποστρέφεται μετά το τέλος των θεραπειών.

Εν τούτοις, τα νέα μαλλιά συνήθως δεν είναι τόσο πυκνά όσο προηγουμένως, ενώ σε μερικούς ασθενείς παρατηρούνται και σημεία στο κεφάλι χωρίς μαλλιά. Όσο περισσότερες ακτινοθεραπείες κάνει ένας ασθενής, τόσο περισσότερος καιρός χρειάζεται έως ότου αρχίσει να ξαναβγάζει μαλλιά.

Η τριχόπτωση μπορεί ακόμα να οφείλεται σε προβλήματα υγείας. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται οι ενδοκρινοπάθειες που προαναφέρθηκαν, καθώς και πολλά άλλα, όπως ενδεικτικά:

• Ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
• Ο σακχαρώδης διαβήτης
• Η σιδηροπενική αναιμία και άλλες μορφές αναιμίας
• Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής (π.χ. νευρογενής ανορεξία)
• Η ψωρίαση στο τριχωτό κεφαλής κ.λπ.

Στις περιπτώσεις αυτές τα μαλλιά συνήθως ανακάμπτουν όταν ρυθμιστεί η υποκείμενη ιατρική αιτία, εκτός κι αν δημιουργηθεί ουλώδης ιστός στο δέρμα του κρανίου. Ο κίνδυνος αυτός υπάρχει:

• Με ορισμένες μορφές λύκου
• Με τον ομαλό λειχήνα (είναι ένα είδος αυτοάνοσης δερματικής εκδήλωσης)
• Με ορισμένες διαταραχές των ωοθυλακίων
• Σε άλλες παθήσεις που μπορεί να επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα

Ακόμα και ορισμένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα μπορεί να προκαλέσουν τριχόπτωση. Η σύφιλη είναι ένα από αυτά. Αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως με την κατάλληλη θεραπεία μπορεί σε βάθος χρόνου να προκαλέσει κατά τόπους «γυμνά» σημεία στο τριχωτό της κεφαλής, τα φρύδια, τη γενειάδα και σε άλλα σημεία του σώματος.

Διατροφή και περιποίηση

Η διατροφή επίσης είναι σημαντική. Η ανεπαρκής κατανάλωση πρωτεϊνών και οι πολύ στερητικές δίαιτες μπορεί να προκαλέσουν παροδική αλωπεκία. Το ίδιο και η έλλειψη βιοτίνης, σιδήρου ή ψευδαργύρου από το καθημερινό διαιτολόγιο.

Τριχόπτωση, τέλος, μπορεί να προκαλέσει και ο λανθασμένος τρόπος περιποίησης των μαλλιών. Στις συνήθειες που μπορεί να εξασθενήσουν τα μαλλιά και να τα κάνουν εύθραυστα συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων:

• Η πολύ συχνή χρήση του σεσουάρ (πιστολάκι)
• Οι αλλεπάλληλες αλλαγές στο χρώμα
• Το λούσιμο με καυτό νερό
• Το στέγνωμα με δυνατό τρίψιμο με πετσέτα
• Οι περμανάντ

Αντίστοιχα, το δυνατό τράβηγμα προς τα πίσω (π.χ. σε σφικτή αλογοουρά ή κότσο), ειδικά όταν συνυπάρχει προδιάθεση, μπορεί να αδρανοποιήσει τη ρίζα της τρίχας λόγω της έλξης.

Οι συνέπειες αυτές είναι παροδικές αν εκλείψει το αίτιό τους, εκτός κι εάν υπάρχει επιμονή στον τρόπο χτενίσματος. Αν αναπτυχθεί ουλώδης ιστός στο δέρμα του κρανίου, γίνονται μόνιμες.

«Πολλές αιτίες της τριχόπτωσης μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά, επομένως η ακριβής διάγνωση σε κάθε ασθενή ξεχωριστά έχει καθοριστική σημασία», τονίζει ο κ. Μιχελάκης. «Χωρίς ακριβή διάγνωση, οι θεραπείες για την αλωπεκία μπορεί να αποδειχθούν αναποτελεσματικές».

Φωτογραφία: iStock